Veliki jevrejsko-crnogorski pisac Danilo Kiš želio je da napiše roman o Cetinju

Priredio: Miroslav Ćosović

Na današnji dan 1935. godine rođen je znameniti jugoslovenski književnik Danilo Kiš. Beogradski list Danas ga je ovako predstavio:

“U mešovitom braku mađarskog Jevrejina Eduarda Kiša, i Crnogorke Milice Dragićević, 22. februara 1935. godine rođen je dečak čije ime će generacije decenijama kasnije dobro pamtiti.

Rani život Danila Kiša odredilo je njegovo poreklo, u kontekstu ratnih dešavanja u Evropi između velikih ratova i za vreme Drugog svetskog rata.

Najranija sećanja su ga vezivala za Novi Sad, u koji njegova porodica prelazi kada je Kiš bio star svega dve godine.

Tu polazi u školu i završava prvi razred, a u Uspenjskoj crkvi biva kršten po pravoslavnim običajima, kao jedan pokušaj zaštite od odmazde zbog svog jevrejskog porekla.  On školovanje nastavlja u mestu rođenja svog oca u Mađarskoj koja neko vreme postaje prebivalište porodice Kiš.

Njegov otac bio je sproveden od tadašnjeg režima u najveći i najozloglašeniji nacistički koncentracioni logor — Aušvic.

Ova porodična tragedija porodicu dovodi u Cetinje kod brata Milice Dragićević. Ovde Danilo Kiš završava gimnaziju, posle čega se uputio na studije u Beograd.

Dve godine posle smrti svoje majke, objavljena je prva Kišova pesma pod nazivom Oproštaj sa majkom.

Još kao srednjoškolac počeo je da piše svoje, i prevodi mađarske, ruske i francuske pesnike. Na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu usmerio se na Odsek za Istoriju svetske književnosti sa teorijom književnosti gde je diplomirao 1958. godine.

Za vreme postdiplomskih studija bio je u uredništvu uglednog časopisa Vidici, a ubrzo potom čitaoci su imali priliku da se upoznaju sa Kišovim stvaralaštvom kroz dva romana, Mansarda i Psalam 44.

Do 1973. godine je bio lektor na Univerzitetu u Strazburu. Bavi se i prevodilačkim poslovima, gde je dao svoj doprinos u prevođenju sa francuskog na srpsko-hrvatski jezik.

Za okolinu i kolege uvek je zadržavao crtu tajanstvenosti, neobičnost i anigmatičnost, a Milan Kundera je napisao za Kiša da je nevidljiv i velik pisac.

Publici najpoznatiji naslovi iz pera Danila Kiša jesu Enciklopedija mrtvih i Grobnica Borisa Davidoviča. Zbirka pripovedaka Enciklopedija mrtvih je ponela osamdesetih dva značajna priznanja, Andrićevu i Skender Kulenović nagradu, dok je za zbirku Grobnice Borisa Davidovića 1977. dobio nagradu Ivan Goran Kovačić.” (“„Nevidljiv i veliki pisac”: Na današnji dan pre 33 godine umro Danilo Kiš”, 15. X 2022)

RTCG je 18. februara 2015. godine u emisiji Art magazin napravila osvrt na život Danila Kiša. U TV emisiji koju je uredio Vanja Kovačević saznajemo da je Kiš imao namjeru da napiše roman o svojim školskim danima na Cetinju, ali ga je rana smrt u tome spriječila. Umro je 15. oktobra 1989. godine. Da je Kišova namjera da napiše roman o Cetinju uspjela, taj roman bi bio veliko blago crnogorske književnosti i kulture, to je sasvim sigurno.

(Naslovna slika na kojoj se vidi mladi Kiš iz cetinjskih dana sa trakom oko glave, je objavljena u Facebook grupi “Cetinje, Cetinjani, i Cetinjanke, nekad i sad”. Objavila je gospođa Sonja Đonović. Objava je potpisana – “Maturska generacija cetinjske gimnazije 1953/4. godine”)