Vasojevići, Moračani, Rovčani, Uskoci… branili Crnu Goru 1796. tokom Bitke na Krusima, a NIJEDNOG vojnika nijesu poslali u pomoć Karađorđu

Piše: Miroslav Ćosović

Na današnji dan 3. oktobra, prije 226 godina, odigrala se Bitka na Krusima, možda najznačajnija bitka u istoriji Crnogoraca.

BUŠATLIJINI POHODI NA CRNU GORU

Moćni, bijesni i oholi Mahmut paša Bušatlija koji je bio čak i sultanov protivnik, više puta je napadao Crnu Goru, a 1796. je imao namjeru da je potpuno pokori.

U julu 1796. Crnogorci su u selu Martinići porazili Bušatliju koji je pokušao da umiri i pod svoju kontrolu stavi Bjelopavliće i Pipere.

Razjareni Mahmut paša je potom napao Crnu Goru, početkom oktobra iste godine.

Veliki ratni uspjeh na Martinićima Crnogorcima je ulio samopouzdanje, pa je organizovanje otpora i sakupljanje vojske za novu bitku protiv Mahmut paše, znatno lakše išlo. Bušatlija je 22. septembra (3. oktobra po novom), pokušao da na Cetinje prodre preko sela Krusi u Lješanskoj nahiji, tu su ga dočekali Crnogorci. U “Istorijskom leksikonu Crne Gore” (Podgorica, 2006, autori Živko Andrijašević, Šerbo Rastoder i drugi), na strani 124 o brojnosti crnogorske i turske vojske na Krusima:

“Najveći broj podataka o samoj bici iznosi ruski đakon Aleksije, ali su oni nepouzdani. Prema njegovim zapisima, u bici je učestvovalo 6.590 Crnogoraca, dok je Mahmut-pašina vojska brojala oko 23.000 ljudi. U bici na Krusima, navodno poginulo je 3.400 turskih vojnika i 74 oficira. Crnogorci su zarobili 15 ratnih zastava i veliki ratni plijen u oružju, municiji i drugoj opremi. U sukobu sa Turcima poginulo je 132 Crnogorca, a 237 su bili ranjeni. Po narodnom predanju Mahmut-pašu je posjekao Bogdan Vukov iz Zalaza.”

Vuk Karadžić je 1837. komentarisao posljedice bitke na Krusima:

“Od ovoga vremena počinje novo doba za Crnu Goru. Otad počinje njena nezavisnost. Nikakav danak niti je tražen niti davan, i pogranični Turci već se navikoše da na Crnu Goru gledaju kao na tuđu državu.” (Vuk Stef. Karadžić, Crna Gora i Crnogorci, sajt rastko.rs)

BRDSKA PLEMENA SU TAKOĐE BRANILA CRNU GORU 1796. GODINE, AKADEMIK DAŠIĆ IZLAŽE

Našoj javnosti je malo poznato, i to se krije, brdska plemena su takođe, posredno učestvovala u bitki na Krusima. Akademik CANU, Srbin Miomir Dašić, piše:

“Za vrijeme drugog pohoda Mahmud-paše Bušatlije na Crnu Goru 1796. godina Vasojevići, Moračani, Rovčani, Uskoci i Trebješani bili su pod oružjem i borili se da onemoguće turskoj vojsci koja je od Gusinja, Plava, Bihora, Bijelog Polja i Kolašina, a po svemu sudeći i od Pljevalja, krenula, na poziv skadarskog vezira, da se pridruži njegovoj glavnini, koja je pošla na Crnu Goru. Iz svjedočenja đakona Aleksija saznajemo da je na Lopatu (Lopatama – M.D.) ovu tursku vojsku zaustavilo 685 ustanika iz pomenutih plemena. Naime, na Lopatama, Vasojevićkom selu u Lijevoj Rijeci, došlo je do žestokog boja istog onog dana kada se vodio boj na Krusima dakle 22. septembra (st. kalendar) 1796. godine… Zaustavljanje turske vojske jačine od 3.000 vojnika, u septembru 1796. godine, i njen poraz na Lopatama koji su joj nanijeli Vasojevići, Moračani, Rovčani, Uskoci i Trebješani, bili su od velike pomoći Crnogorcima da izvojuju sjajnu pobjedu na Krusima…” (Miomir Dašić, Ogledi iz istorije Crne Gore, Podgorica, 2000, strane 66 i 67)

ISTI DAŠIĆ – VASOJEVIĆI I OSTALA PLEMENA NIJESU UČESTVOVALA U KARAĐORĐEVOM USTANKU

Isti Dašić je pisao o tome kako su Vasojevići reagovali na Karađorđev ustanak, koji je počeo 1804. godine. U knjizi “Vasojevići od pomena do 1860. godine” (Beograd, 1986) na strani 312, piše:

“Takve spoljnopolitičke okolnosti u kojima se našla Crna Gora prvih godina srpskog ustanka bile su razlog što su Vasojevići ostali uglavnom mirni…”

Dakle, Vasojevići i bilo koje drugo crnogorsko pleme – plemena Stare Crne Gore i Brda i primorja, nijesu učestvovala u Karađorđevom ustanku, i napomena – plemena kod Srba ne postoje, nema plemena i nikad ih nije bilo – u Mačvi, Šumadiji, Srijemu, na Kosovu, Pomoravlju…

Kod nas vrlo poznati velikosrpski istoričar Radoš Ljušić o saradnji između Petra I i Karađorđa je prije nekoliko godina izjavio:

“Valja istaći da u vreme I srpskog ustanka ti odnosi kolko god da su korektni, neke posebne i značajne saradnje nije bilo”. (Dokumentarna emisija Crna Gora i Srbija, TVCG, autor Snežana Nikčević)

NJEGOŠEV SEKRETAR POTVRDIO DA CRNOGORCI NIJESU UČESTVOVALI U PRVOM SRPSKOM USTANKU

Hercegovac Dimitrije Milaković (rođen 1805, umro 1858) u Crnoj Gori je boravio dvije decenije, od 1831. do 1851. godine, bio je sekretar Petra II Petrovića Njegoša. Za života je objavio knjigu “Istorija Crne Gore”, knjiga je poslije njegove smrti štampana više puta. U knjizi je ovo naveo:

“Ustanak Srbalja za slobodu pod Karađorđem u početku 1804. godine i njiovo vojevanje protiv Turaka, kako te, tako i sljedujuće 1805. godine nisu privlačili nikakve pažnje vladike crnogorskog.” (Dimitrije Milaković, Istorija Crne Gore, Pančevo, 1888, strane 218 i 219).

Propaganda je najjače oružje u istoriji i srpski šovinisti su uspjeli da lažima preplave Crnu Goru, tako da danas u javnosti uglavnom vlada uvjerenje da je postojala saradnja i bliskost između Karađorđa i Petra I, pišu se pseudodokumentarni tj. fantazerski radovi o ”učešću” crnogorskih plemena u Prvom srpskom ustanku, iako je jedina istina da su samo neki pojedinci sa teritorije naših plemena kao dobrovoljci učestvovali u Karađorđevom ustanku.