Crnoj Gori je potrebno da poboljša promociju romskog jezika, navodi se u izvještaju koji je danas objavljen, a koji prati poštovanje Evropske povelje o regionalnim ili manjinskim jezicima Savjeta Evrope.
U Izvještaju se navodi da je „situacija romskog jezika i dalje kontroverzna u Crnoj Gori“ uz „evidentnu koliziju između domaćeg zakonodavstva i obaveza da se obezbijedi visok stepen zaštite” tog jezika.
”Uprkos pozitivnim pomacima, u izvještaju su utvrđeni problemi u implementaciji Povelje, koja je u Crnoj Gori stupila na snagu 2006. godine, a koja se odnosi na sljedeće jezike: albanski, hrvatski, bosanski i romski”, stoji u izvještaju
Prema ocjeni Komiteta eksperata koji je posjetio Crnu Goru u martu ove godine, romski jezik još uvijek nema formalnu i redovnu implementaciju, uglavnom zbog nepostojeće obuke nastavnika i nedostatka nastavnog materijala.
”Ukidanje Romskog radija smanjilo je prisustvo Roma u medijima „još više” od prethodnog praćenja, uprkos tome što romski medijski portal (Romanet) i njegov podkast predstavljaju „pozitivne korake”. Da bi se povećala upotreba romskog jezika, jezik bi trebalo da bude uveden u službenu upotrebu u najmanje jednoj administrativnoj jedinici, bez obzira na cenzus od pet odsto koji je utvrđen Zakonom o manjinskim pravima i slobodama”, piše u izvještaju.
Napominju da je od prethodnog praćenja, razlika između nivoa primjene odredbi Povelje za četiri manjinska jezika ostala ista, dok je albanski „i dalje u veoma povoljnom opštem položaju“.
”Iako je bosanski i dalje zaštićen kao poseban manjinski jezik, bosanska kultura i tradicija bi trebalo da budu vidljivije u medijima i dalje promovisane u obrazovanju. Crnogorske vlasti takođe treba da unaprijede nastavu i učenje hrvatskog u svim odgovarajućim fazama, a da se ne oslanjaju isključivo na podršku Hrvatske. Hrvatska kultura i tradicija takođe bi trebalo da budu vidljivije u medijima i dalje promovisane u obrazovanju”, ističe se u izveštaju.
Komitet eksperata dalje je ocijenio da opšta promocija i zaštita jezika nacionalnih manjina stagnirajući posljednjih godina.
”Iako je u prethodnom monitoringu konstatovano da je Skupština Crne Gore usvojila izmjene i dopune zakonodavnog okvira za zaštitu nacionalnih manjina, crnogorske vlasti nijesu potvrdile nikakve dalje izmjene od posljednje runde monitoringa u pogledu implementacije Povelje. Pored toga, iako je finansiranje kulturnih događaja i jezičkih projekata na regionalnim i manjinskim jezicima posljednjih godina polako raslo, u izveštaju se izražava zabrinutost zbog smanjenja budžeta od 2020. za Centar za očuvanje i razvoj kulture manjina (CEKUM), a manjim dijelom za Fond za zaštitu i ostvarivanje manjinskih prava Crne Gore (Fond). Važno je vratiti i dodatno povećati nivo finansiranja CEKUM-a i Fonda”, zaključuje se u izvještaju.
Takođe, u Izvještaju je izdato nekoliko preporuka kada je riječ o romskom jeziku.
”Najprije u vesti romski jezik u formalno obrazovanje, razviti i primijeniti strategiju za osnovnu i dalju obuku nastavnika za Rome. Takođe, uvesti romski jezik u službenu upotrebu u najmanje jednoj jedinici lokalne samouprave, gdje govornici romskog jezika imaju najveću koncentraciju”, naglašava se u izvještaju SE.
Šesti evaluacioni izvještaj Komiteta eksperata Evropske povelje o regionalnim ili manjinskim jezicima zasnovan je na informacijama koje su dali vladini i nevladini izvori, uključujući i one dobijene tokom posjete Crnoj Gori u martu 2023. godine.
Podsjećamo, Evropska povelja o regionalnim ili manjinskim jezicima je konvencija Savjeta Evrope osmišljena da zaštiti i promoviše tradicionalne regionalne ili manjinske jezike država potpisnica i omogući govornicima ovih jezika da ih koriste u privatnom i javnom životu. Njihovo sprovođenje nadgleda nezavisni Komitet eksperata. Ugovor je stupio na snagu 1. marta 1998. i sada je na snazi u 25 država.