Preporuke za unapređenje rodno odgovornog budžetiranja odnose se, između ostalog, na podršku potrošačkim jedinicama za bolju formulaciju rodno odgovornih i trasnformativnih ciljeva i indikatora, kao i bolju kontrolu izvještaja, sa fokusom na rezultate postignutog.Ovo je istaknuto na panel diskusiji „Programsko budžetiranje kroz rodne naočare: Šta smo naučili“ u organizaciji IA, uz podršku Ministarstva ljudskih i manjinskih prava.
Među ostalim preporukama za unapređenje orodnjavanja budžeta, koje su iznijeli predstavnici institucija, civilnog sektora i međunarodnih organizacija, navedeno je insistiranje na senzibilisanju rukovodilaca potrošačkih jedinica i koordinatora za programsko budžetiranje kroz obuke, stroža kontrola Ministarstva finansija nad kvalitetom izvještaja o izvršenju budžeta u odnosu na rodnu perspektivu, kao i neophodnost dopune Zakona o budžetu i fiskalnoj odgovornosti odredbama o rodno odgovornom budžetiranju.
Nikoleta Pavićević iz Instituta alternativa je predstavila nalaze analize ”Programsko budžetiranje u Crnoj Gori: Doprinos rodnoj ravnopravnosti ili samo štrik?”.
”Kada se dublje zagrebe u analizu zahtjeva za budžetskim sredstvima i izvještaja o izvršenju budžeta evidentno je da programsko budžetiranje nije dovoljno razvijeno, a naročito u dijelu rodno odgovornog budžetiranja”, navela je ona. O tome govori podatak da za preko 70% ciljeva nije odgovoreno na pitanje na koji način doprinose smanjenju rodnih razlika. O nedovoljnoj orodnjenosti budžeta govori i činjenica da je u analiziranim zahtjevima za budžetskim sredstvima od ukupno 87 indikatora, svega 2 indikatora koji su rodno odgovorni.
Luka Đuričković, načelnik Direkcije za budžetsku politiku, programski budžet i procedure u Ministarstvu finansija, istakao je da je, uprkos tome što ima još jako mnogo prostora za unapređenje implementacije rodno odgovornog budžetiranja, nakon tri godine njegove implementacije zadovoljan postignutim, pogotovo jer se radi o, kako je rekao, početnim koracima u ovoj oblasti. On je istakao da će predlog budžeta za 2024. godinu biti znatno napredniji u pogledu rodno odgovornog budžetiranja, pojašnjavajući:
”Imali smo intenzivnu komunikaciju sa budžetskim jedinicama u ovom dijelu, a sadašnji nacrt budžeta prepoznaje brojne aktivnosti koje su rodno odgovorne, korigovane i bolje”. Kao problem, u Ministarstvu finansija prepoznaju nedovoljan broj budžetskih analitičara, koji bi pratili kvalitet zahtjeva i izvještaja potrošačkih jedinica, a kojih je trenutno 15.
Marija Dragojević, iz Sekretarijata Savjeta za konkurentnost, nadovezala se podsjećajući da tema rodno odgovornog budžetiranja zahtijeva horizontalan pristup u kom bi učestovale sve zainteresovane strane, kao i prepoznavanje pojmova rodno odgovornog budžetiranja i rodno odgovorne izjave u Zakonu.
”Sekretarijat je obučio preko 150 državnih službenika i službenica iz potrošačkih jedinica, uključujući i 15 trenera za rodno odgovorno budžetiranje koji će raditi na unapređenju kapaciteta u ovoj oblasti”, kazala je Dragojević.
Blažo Savković, državni revizor u Državnoj revizorskoj instituciji, naglasio je da nalazi njihovog izvještaja o reviziji uspješnosti sprovođenja politike rodne ravnopravnosti pokazaju da određeni broj potrošačkih jedinica koji je dio svog budžeta označio kao rodno osjetljiv, nije sproveo odgovarajuću analizu i procjenu uticaja na rodnu ravnopravnost.
”U praksi, onda nije moguće definisati kvalitetne rodne osjetljive ciljeve, niti indikatore za mjerenje napretka u ostvarivanju tih ciljeva”, zaključio je Savković.
”Za kvalitet programskog budžeta, neophodno je definisanje strukture i uspostavljanje odgovornosti za izradu budžeta u potrošačkim jedinicama, a posebno kada je u pitanju prikupljanje i obrada podataka potrebnih za rodnu analizu”, dodao je on.
Angelina Šaranović, sekretarka Odbora za rodnu ravnopravnost u Skupštini Crne Gore, je podijelila podatak da je budžetom za 2023. godinu zabilježeno povećanje od 1.40% u odnosu na prethodni budžet kada su izdvajanja za smanjivanje rodnih razlika u pitanju. I dalje su, ipak, mnogi programi označeni kao rodno neutralni u dostavljenim izvještajima, što nije dobar pokazatelj, a ona je navela i da bi bilo poželjno uvesti i oznaku da li je program rodno transformativan. Zaključuje i da Vlada treba da donese jasne smjernice za orodnjavanje kapitalnog budžeta, koji trenutno apsolutno nije orodnjen.
Anita Stjepčević, iz Centra za ženska prava, podsjetila je da se konkretne potrebe onih na koje se odnose politike (žene, djevojčice, muškaraci, dječaci i svi ostali rodni identiteti) često nedovoljno ili uopšte ne uzimaju u obzir.
”Rodne analiza i na osnovu njih razvijene mjere – uslov su za dobre javne politike”, navela je ona. Anita je, između ostalog, ukazala i na potrebu da se kadar koji radi na orodnjavanju budžeta mora opismeniti kada su teme rodne ravnopravnosti u pitanju.