Tokom trajanja 66. Redovnog zasijedanja Međunarodne agencije za atomsku energiju (IAEA), Crna Gora je, 28. septembra 2022. godine, potpisala novi Okvirni program za saradnju, za period 2022-2027. godina.
“Sa crnogorske strane, dokument je potpisala ministarka nauke i tehnološkog razvoja Biljana Šćepanović, a u ime Međunarodne agencije za atomsku energiju zamjenik generalnog direktora za oblast tehničke saradnje, gdin Hua Liu”, saopšteno je iz ministarstva.
Programom su definisane prioritetne oblasti saradnje Crne Gore i IAEA za naredni srednjoročni period kao što su: zdravlje ljudi, vode i životna sredina, energetika i industrija, hrana i poljoprivreda i nuklearna i radijaciona sigurnost i bezbjednost.
“Okvirni program za saradnju (CPF) predstavlja referentni okvir za tehničku saradnju između Crne Gore i Međunarodne agencije za atomsku energiju (IAEA) za period 2022-2027. CPF, koji se nadovezuje na dostignuća prethodne tehničke saradnje između Crne Gore i IAEA i uzima u obzir stečena iskustva, čime će doprinijeti nacionalnim razvojnim prioritetima i ciljevima, pri čemu nuklearne nauke i tehnologije mogu da obezbijede značajan, isplativ doprinos za društveno-ekonomski razvoj i imaju komparativnu prednost u odnosu na druge tehnologije”, navodi se u saopštenju.
CPF je pripremljen nakon detaljnog proučavanja Nacionalne strategije održivog razvoja Crne Gore do 2030. godine, Programa zaštite od radona s Akcionim planom za period 2019-2023. godine, Strategije za smanjenje rizika od katastrofa sa Dinamičkim planom aktivnosti za sprovođenje Strategije za period 2018-2023. godine, te ostalih relevantnih nacionalnih dokumeenata. U cilju postizanja postavljenih ciljeva koji su povezani sa SDG, neophodno je fokusirati se na poboljšanje i usvajanje pravnog sistema, naročito u oblasti zaštite od jonizujućeg zračenja, radijacione i nuklearne sigurnosti i bezbjednosti, kao i na unapređenje ljudskih kapaciteta.
“Izradom CPF-a koordiniralo je Ministarstvo nauke i tehnološkog razvoja Crne Gore (MNTR) koje je nadležno za saradnju sa IAEA na nacionalnom nivou, u tijesnoj saradnji sa službenikom IAEA za upravljanje programom, zaduženim za Crnu Goru. Širok spektar aktera bio je uključen u prepoznavanje potreba i planiranje predloženog programa tehničke saradnje u okviru CPF-a. To uključuje predstavnike Ministarstva zdravlja, Ministarstva ekologije, prostornog planiranja i urbanizma, Ministarstva unutrašnjih poslova, Ministarstva vanjskih poslova, Agencije za zaštitu životne sredine, Kliničkog centra Crne Gore, Instituta za javno zdravlje i drugih relevantnih državnih organa. U procesu pripreme učestvovali su i muškarci i žene, kako bi se osiguralo da svih brige i iskustva budu zastupljene te da svi imaju jednaku korist od predloženog programa tehničke saradnje, bez produbljivanja nejednakosti”, dodaje se u saopštenju.
Dokument CPF i koncepti programa tehničke saradnje formulisani su istovremeno kako bi se međusobno dopunjavali.
“Važno je istaći da se period CPF-a 2022-2027. poklapa sa planiranim periodom pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji, kao osnova za unapređenje nacionalnih prioriteta i postizanje međunarodnih i evropskih ciljeva u predmetnim oblastima”, piše u saopštenju.
Potpisivanju Okvirnog programa za saradnju prethodio je sastanak na visokom nivou sa zamjenikom generalnog direktora za oblast tehničke saradnje, na kome je ukazano na dobru dugogodišnju saradnju Crne Gore i Agencije u Beču, kroz koju je, pored ostalog, nabavljena najsavremenija oprema za potrebe Kliničkog centra Crne Gore, ali i za opremanje laboratorija naučno-istraživačkih institucija u Crnoj Gori, kakve su Institut za javno zdravlje, Centar za ekotoksikološka ispitivanja Crne Gore, Geološki zavod, Specijalistička veterinarska laboratorija i druge. Takođe je razgovarano o mogućnostima saradnje u narednom periodu, te realizaciji dva krupna projekta od velikog značaja za Crnu Goru, za uvodjenje PET/CT sistema u Crnoj Gori kao i za vodna izvorišta u našoj zemlji.
Iz ministarstva podsjećaju, Crna Gora je u saradnji sa IAEA od 2007. do danas imala 19 nacionalnih projekata ukupne vrijednosti od preko pet miliona eura.
“Na sastanku sa zamjenicom generalnog direktora za oblast nuklearnih nauka i aplikacija, Najat Mokhtar, ukazano je na potrebu daljeg intenziviranja saradnje u ovom segmentu, većeg učešća crnogorskih istraživačkih institucija u kolaborativnim i istraživačkim projektima a sagledana je i mogućnost formiranja jednog kolaborativno-istraživačkog centra IAEA u Crnoj Gori. Posebna pažnja tokom sastanka posvećena je daljoj saradnji Crne Gore u okviru inicijativa IAEA, kakve su NUTEC-za zaštitu morskog ekosistema od plastičnog otpada nuklearnim metodama te ZODIAC-za prevenciju pandemije COVID-19 i budućih pandemija te „Zraci nade“ koja je fokusirana na borbu protiv kancera”, zaključuje se u saopštenju.