Evropska unija i Kina su u završnici pregovora o investicionom sporazumu pošto je Peking neočekivano pristao na ustupke koji bi evropskim kompanijama mogli da omoguće ravnopravniji pristup ogromnom tržištu, ali su razgovori zastali pošto se dogovoru usprotivio tim novoizabranog predsjednika SAD Džoa Bajdena (Joe Biden) koji želi jedinstveni front nasuprot Kine i njenih nepravičnih ekonomskih praksi, pišu svjetski mediji
Pregovarači Kine i Evropske unije užurbano rade na ograničenom dogovoru o investicijama, za koji se evropske kompanije dugo nadaju da će uravnotežiti odnos između dva gigantska tržišta, piše Fajnenšl tajms (The Financial Times).
Pekingu se donedavno nije žurilo da postigne dogovor, ali s približavanjem Bajdenove inauguracije, kinesko rukovodstvo nudi ustupke, ukazuje britanski list uz ocjenu da bi postizanje dogovora s EU o pristupu tržištima bio uspeh za kineskog predsjednika Si Đinpinga, pošto bi otežalo EU i novoj američkoj administraciji da zajednički rade na otvaranju kineskog tržišta i nediskriminaciji stranih kompanija.
Sporazum ima za cilj da olakša evropskim kompanijama da investiraju u Kini, dok bi obezbijedio da EU bude znatno otvorenije tržište za kineska preduzeća. Međutim, ističe Fajnenšl tajms, teško je reći koliko će sporazum pomoći evropskim kompanijama da investiraju u Kinu pošto su pregovori tajnoviti, mada su evropski pregovarači rekli da je Peking pristao na neke ustupke koji su bili nezamislivi do prije par mjeseci.
Među njima su uklanjanje prepreka u Kini za strana ulaganja u električna vozila, telekomunikacije i privatne bolnice, što snažno žele evropski investitori. Kina je spremna da otvori tržište finansijskih usluga, nekretnina i špediterske usluge, mada nije očigledno kakve bi prilike to donijelo, pošto Peking ima istoriju otvaranja tržišta tamo gdje su kineske kompanije zauzele čvrstu poziciju, dok se strane kompanije takođe suočavaju sa svim vrstama licenciranja i administrativnim zahtjevima.
Među velikim kineskim ustupcima, kako navodi list, prvi put u bilateralnom sporazumu, jeste pristanak Kine da disciplinuje državna preduzeća i veća transparentnost za subvencije. S takvim obećanjem, Peking bi mogao biti pod pritiskom da isto to ponudi i Svjetskoj trgovinskoj organizaciji, ali mnogo toga će zavisiti od preciznosti u definisanju obaveza Pekinga i kako će se to sprovoditi.
Sporazum o investicijama, međutim, neće učiniti ništa da otvori kinesko tržište nabavki, ističe Fajnenšl tajms, ukazujući da djeluje da sporazum neće ispuniti zahtjeve evropskih poslovnih grupa da se pojam reciprociteta unese u investicioni odnos, kao i da se obezbijedi visok nivo zaštite za investitore i njihove investicije.
Više investicija, manje ljudskih prava?
Šanse da Kina i EU zaključe značajan investicioni dogovor prije kraja godine se smanjuju, kako raste protivljenje tom sporazumu i u Evropi i iz SAD, ocjenjuje Politiko (Politico) uz konstataciju da pokušaji Brisela da postigne sporazum s Pekingom prije januara rizikuju da potkopaju i njegov kredibilitet u pogledu odbrane ljudskih prava i saradnju s dolazećom Bajdenovom administracijom.
Peking i Brisel nagovestili su napredak u pregovorima poslednjih nekoliko dana i nadali su se da će do kraja godine zaključiti sporazum o investicijama koji bi evropskim kompanijama poboljšao pristup kineskom tržištu, smanjio diskriminaciju i ponudio veću zaštitu za investitore. Kineski ministar spoljnih poslova Vang Ji u ponedjeljak, 21. decembra, rekao je evropskim ambasadorima da se uskoro očekuje “postizanje dogovora” na kojem dvije strane rade sedam godina.
Ipak, razgovori potpredsjednika Evropske komisije zaduženog za trgovinu i kineskog vicepremijera Liu Hea, koji su okvirno zakazani za utorak, 22. decembar, ujutro, odloženi su, rekao je za izvor upoznat s pregovorima, dok su ambasadori država članica EU istog dana popodne raspravu o investicionom sporazumu EU i Kine skinuli s dnevnog reda.
Do zastoja u pregovorima je možda došlo usljed protivljenja Bajdenovog tima, ocjenjuje portal, dodajući da postoji zabrinutost da bi zaključenje sporazuma bez uzimanja u obzir SAD moglo ugroziti napore EU da se u saradnju s novom administracijom suoči s Kinom po nizu pitanja – od ljudskih prava do tehnoloških standarda. S druge strane, neki zvaničnici EU tvrde da bi sporazum omogućio Uniji politički uticaj potreban za saradnju sa SAD kao ravnopravnim partnerom u pogledu Kine.
Upozorenja stižu i iz evropskih prestonica – Poljska je pozvala EU da ne žuri i da više sarađuje s Vašingtonom, ali iz Evropskog parlamenta koji je prošle nedjelje (14-18. decembar) usvojio rezoluciju kojom se osuđuje prisilni rad u Sinđijangu, gdje su radnici muslimanske ujgurske zajednice primorani da proizvode robu koja se često prodaje u EU. Socijalisti i demokrate, kao i zeleni su najavili da neće ratifikovati sporazum bez čvrstih obaveza u pogledu radničkih prava.
Poruka Bajdenovog tima
Kina i EU su izgleda bile blizu da u predzadnoj nedjelji decembra najave ključni sporazum o smanjenju ograničenja na investicije, ali je onda iznenada iskočila prepreka – tvit važnog Bajdenovog saradnika koji je naznačio da novoizabrani predsjednik SAD nije zadovoljan dogovorom, piše Njujork tajms (The New York Times) i ističe da je sudbina sporazuma sada neizvjesna usljed rastućeg neprijateljstva prema Kini.
Sporazum je prioritet kancelarke Angele Merkel, jer bi njemačkim kompanijama dao bolju kontrolu nad njihovim poslovanjem u Kini, dok je Peking spreman da sklopi dogovor prije nego što nova američka administracija pokuša da okupi jedinstveni front nasuprot kineske politike i njenih akcija, kako je Bajden obećao. Dogovor kratkoročno ne bi ugrozio partnerstvo EU i SAD, ali bi, ocjenjuje Njujork tajms, potkopao Bajdenovu retoriku.
Bajdenov kandidat za savjetnika za nacionalnu bezbjednost Džejk Saliven (Jake Sullivan) u ponedjeljak, 21. decembra je na Tviteru (Twitter) napisao da bi nova administracija “pozdravila preliminarne konsultacije s našim evropskim partnerima o zajedničkoj zabrinutosti zbog kineskih ekonomskih praksi”. I iz Bijele kuće je stiglo upozorenje da bi svaka obaveza Kine bez snažnih mehanizama kontrole bila “samo propagandna pobjeda” Kineske komunističke partije.
Postizanje sporazuma bi bila neočekivana diplomatska pobeda Kine poslije godine u kojoj se njen međunarodni ugled urušio zbog njenih nejasnoća oko pandemije, agresivnih akcija u Hongkongu i Južnom kineskom moru, a odnedavno i žestokog spora s Australijom. S druge strane, ističe američki list, finalizovanje sporazuma bi mogao biti značajan udarac za Bajdenove ambicije u trgovini.
Bajden je oštro je kritikovao Trampa zbog antagonizacije Evrope i drugih saveznika svojim trgovinskim ratovima. Takođe je obećao bližu saradnju sa saveznicima u suprotstavljanju kineskim nepravednim ekonomskim praksama. Iako nije razjasnio kakvo bi to partnerstvo moglo izgledati, vjerovatno će biti fokusirano na dobijanje više obaveza od kineske vlade, uključujući pitanja poput zaštite intelektualne svojine, državnih preduzeća i diskriminacije stranih kompanija u Kini.
Sijeva strategija
Kineski predsjednik Si nastoji da dobije prednost nad Bajdenom preko sporazuma o investicijama s EU, ocjenjuje za CNBC predsjednik Atlantskog savjeta Frederik Kempe (Frederick),
Kineski pregovarači su prošle nedjelje iznenadili EU ustupcima koji bi omogućili postizanje istorijskog sporazuma, navodi Kempe u komentaru za američku televiziju, tvrdeći da Si ne želi da Bajdenu pruži vrijeme i prostor da okupi svoj tim za Kinu, dopre do saveznika i uobliči svoju strategiju.
Vijesti o mogućem dogovoru s EU uslijedile su poslije prošlomjesečne najave da su azijske i pacifičke zemlje osnovale Regionalno sveobuhvatno ekonomsko partnerstvo, jedan od najvećih sporazuma o slobodnoj trgovini u istorija u kojem se Kina prvi put udružila s američkim saveznicima Južnom Korejom i Japanom.
Žurba predsjednika Sija da zaključi sporazum o ulaganju u EU samo je jedan od mnogih elemenata njegovog preventivnog pristupa prema SAD generalno i konkretno novoizabranom predsjedniku tačnije, ističe predsjednik uticajnog američkog tink-tenka, dodajući da ti napori obuhvataju trgovinske inicijative širom svijeta, ali i čvršće akcije protiv prodemokratskih aktivista u Hongkongu i disidenata kod kuće.
Dobronamjerno gledano, Si se nada se da će motivisati Bajdenovu administraciju da bude kooperativnija u pregovorima o investicijama između SAD i Kine, što je dugo bio cilj Pekinga, prije pogoršanja odnosa tokom Trampovog predsjedničkog mandata.
Gledajući manje velikodušno, Si smanjuje opcije Bajdenove administracije i prije inauguracije 20. januara zaključavajući najbliže demokratske saveznike SAD u investicione i trgovinske sporazume, ukazuje Kempe, dodajući i da je i po pitanju ljudskih prava Si naznačio da će se Kina odupreti očekivanim naporima novoizabranog predsjednika da istakne pitanja ljudskih prava.