Na demonstracijama podrške puču u Nigeru nekoliko ljudi mahalo je ruskim zastavama. Demonstranti su uzvikivali „Živio Putin“, kao i „Dolje Francuska“, bivša kolonijalna sila u Nigeru.
Takvi znaci proruskog raspoloženja i optužbe velikog broj ukrajinskih zvaničnika koji su tvrdili da Rusija stoji iza vojnog udara u Nigeru, podstakli su spekulacije o tome da je Moskva organizovala puč, piše DW.
Ali, nijedan kredibilan komentator nije izjavio da je Rusija direktno odgovorna za svrgavanje demokratski izabranog predsjednika Nigera, Mohameda Bazuma, 26. jula.
„Mislim da ono što se dogodilo i ono što se nastavlja da se dešava u Nigeru, nije podstaknuto od strane Rusije ili Vagnera“, rekao je američki državni sekretar Entoni Blinken u izjavi za Bi-Bi-Si.
Ruska grupa Vagner u Africi
Vagner je ozloglašena paravojna grupa koju finansira ruska država i koja je duboko umiješana u događanja u nekoliko afričkih država, prvenstveno u Centralnoafričkoj Republici, Sudanu, Maliju i Libiji. Iako je šef Vagnera Jevgenij Prigožin pozdravio puč u Nigeru, grupa nije potvrdila da je u to umiješana.
Ekspert za Vagner iz Vašingtona Elena Pokalova za DW potvrđuje da „zaista nema mnogo dokaza da Rusija stoji iza puča“.
Umjesto toga, čini se da je okidač bila lična ambicija. Bazuma je želio da smijeni general Abdurahman Čijani, komandant elitne predsjedničke garde, a nakon toga, Čijani se proglasio za šefa nove vojne hunte.
Da li je grupa Vagner aktivna u Nigeru?
Iako nema konkretnih dokaza da su Vagnerovi plaćenici već u zemlji, analitičarka Pokalova vjeruje da je Niger „dovoljno važan“ za ruskog predsjednika Vladimira Putina da bi Kremlj podržao slanje boraca tamo.
„Mislim da Prigožin neće imati problema da okupi 1.000 do 2.000 ljudi“, rekla je Pokalova. „To je upravo ona vrsta pobjede koja je trenutno potrebna Putinu, jer on ne postiže svoje ciljeve u Ukrajini.“
Kao i mnogi drugi analitičari, i Pokalova upozorava da bi, ako je Niger postigao dogovor s Vagnerom, ta država bogata uranijumom mogla da se suoči s dodatnom nestabilnošću, kršenjem ljudskih prava, autoritarnom vladavinom i suzbijanjem demokratskih protesta.
Da li su ruske dezinformacije pomogle u izvođenju puča u Nigeru?
Dobro je poznato da Rusija u Africi vodi sofisticirane digitalne kampanje dezinformacija – između ostalog i u Nigeru, ključnom zapadnom savezniku i mjestu gdje se nalaze velike američke i francuske baze (nakon puča, lideri hunte poništili su sporazume o vojnoj saradnji s Francuskom). Te kampanje obično se vode protiv Francuske i Sjedinjenih Država koje se optužuju za kolonijalizam. Zalažu se za širu revoluciju u Sahelu, pojasa uglavnom sušnih zemalja koja se proteže duž Afrike, odmah ispod pustinje Sahare.
Prema Afričkom centru za strateške studije, koji djeluje u okviru američkog Ministarstva odbrane, nakon državnog udara u Burkini Faso 2022, na proruskim Telegram-kanalima predlagan je Niger kao buduća meta.
„Dezinformacione mreže povezane s grupom Vagner takođe su dva puta pokušale da pokrenu glasine o državnom udaru u Nigeru. Jedna od njih djelovala je kao pažljivo orkestrirana onlajn-aktivnost koja se poklopila s putovanjem predsjednika Bazuma u inostranstvo u februaru 2023“, navodi Afrički centar američkog Ministarstva.
Ipak, dok zapadne obavještajne službe ispituju da li je Rusija uoči puča pokretala ciljane kampanje, „za to do sada nisu pronađeni nikakvi dokazi“, piše španski list „El Pais“, pozivajući se na obavještajnog oficira iz jedne evropske zemlje.
Istorija državnih udara u zapadnoj Africi
U zapadnoj Africi je od 2020. godine izvedeno više vojnih udara: dva puta u Burkini Faso i Maliju, i po jednom u Čadu i Gvineji. Niger je bila jedna od poslednjih prozapadnih zemalja u Sahelu.
Već duže vrijeme u igri je pretpostavka da do pučeva dolazi nakon što je Moskva ponovo pokrenula projekat rusko-afričkih odnosa, kaže Ovigve Eguegu, analitičar iz konsultantske kompanije „Development Reimagined“.
„Ipak, iako postoje dokazi za ruske kampanje dezinformacija ili za to da ruski mediji potpiruju antikolonijalna osjećanja, mora se reći da su ta antikolonijalna osjećanja u tom zemljama već prisutna.“
Eguegu opisuje odnose između Nigera i Rusije kao „veoma tanke“, a to je ocjena koju potvrđuje i Danijel Eizenga iz Afričkog centra za strateške studije. On koristi izraz „ekstremno ograničeni“ odnosi.
Veze između dvije zemlje uglavnom su u oblasti bezbjednosti. One su 2017. potpisale vojni sporazum – jedan od desetina koje Rusija ima sa afričkim zemljama, a koji podrazumijeva unapređenje saradnje u borbi protiv terorizma. Niger se poslednjih godina suočavao s čestim napadima pobunjeničkih grupa.
Ali, ta saradnja se nije razvila „na neki suštinski način“, kaže Eguegu, koji se specijalizovao za odnose Rusije i Afrike.
Kako bi veze Rusije i Nigera dalje mogle da se razviju?
Ipak, puč je otvorio čitav niz mogućnosti za Rusiju da proširi svoje interese u Sahelu i potencijalno dobije podršku u Generalnoj skupštini Ujedinjenih nacija. Većina država članica UN više puta je osudila Moskvu zbog njenog rata protiv Ukrajine.
Niger je podržao tri rezolucije UN kojima se osuđuje ruska invazija, dok su Mali, Gvineja i Burkina Faso bili uzdržani ili nisu bili prisutni tokom glasanja. Dovođenje Nigera u sferu interesa Rusije moglo bi to da promijeni.
Prodaja oružja Nigeru još jedan je način na koji bi Rusija mogla da učvrsti odnose.
„U isto vrijeme, to oružje bi omogućilo nigerskoj hunti da udvostruči svoje napore u borbi protiv terorizma, a pomoglo bi joj i da konsoliduje svoju poziciju novih vladara“, kaže Eguegu za DW.
Rusija bi novom režimu mogla da pomogne i „u oblasti bezbjednosti“, što je eufemizam za koji bi Niger, jedna od najsiromašnijih zemalja svijeta, plaćao velike pare za Vagnerove usluge, eventualno namirujući svoje obaveze prirodnim resursima, kao što to čine Centralnoafrička Republika i Mali.