Slom crkve

Piše: Dragan Veselinov

U protekle dve godine – a posebno pre nekoliko dana, objavljeni su podaci koji će obradovati humaniste sveta: u polu-sekularnoj Engleskoj je broj nereligioznih stanovnika u 2021. godini otišao na 37 odsto dok je u Velsu otišao na 47 odsto. U ukupnom broju stanovnika – broj hrišćana je pao na 46 odsto. Engleska je na ateističkom putu.

A u SAD je prošle godine zatvoreno oko 4.500 crkava.

U obe države je omladina predvodnik humanističkog talasa, ali nije glavni uzročnik pada religije. U Engleskoj se za deset godina, od 2011. do 2022. godine, odreklo religije ispisom iz crkava preko osam miliona stanovnika svih uzrasta što daje najveću brzinu dobrovoljnog prelaska na ateizam zabeleženu u svetu do sada.

U Crnoj Gori i Srbiji verovatno nije tako: rezultati popisa stanovništa u Srbiji od prošle godine još nisu objavljeni, a u Crnoj Gori se na popis čeka. Gde je naša omladina i kome vera u narodu nije potrebna da bi znao da li je moralan i gde da ide?

NESEKULARNA ENGLESKA

Velika Britanija je jedina evropska zemlje gdje su vladike po položaju nebirani članovi parlamenta Gornjeg doma. I oni stoga mogu da glasaju o zakonima iz njegove nadležnosti. Tamo državna crkva – Church of England ne izlazi na izbore ali njeni popovi sjede u House of Lords po privilegiji. Samo još jedna zemlja na svijetu ima obavezne popove u vrhu države – Iran.

Iako mnogi misle da je Engleska model velikog sekularizma, ona je daleko od toga, to je Francuska.

To proističe iz istorijske razlike njihovog odnosa prema feudalizmu. Francuski katolici su branili feudalizam i kralja i zbog toga su bili revolucijom iz 1789. godine posečeni. Nasuprot njima, londonska Anglikanska crkva, podvrgnuta kralju kao vrhovnom svešteniku i izborniku biskupa, morala je da prati savez aristokratije i industrijske klase. Kralj se nije opirao padanju feudalizma jer je sama aristokratija postala sirovinski isporučilac vune i agrarnih proizvoda gradskoj prerađivačkoj industriji.

Nije to išlo bez borbi, ali nije ni imalo francusku žestinu.

Krajnji ishod: u Donjem domu danas sedi muško-ženski narod koji glasa sa svojih 18 godina starosti naviše, a u Gornjem domu sede stari veliki posednici zemlje, titularno plemstvo i Church of England.

Narod u Donjem domu – domu svih jednakih stanovnika, donosi zakone, a stari ,,feudalni“ Gornji dom može privremeno da zadržava njihovu primenu zanovetanjem sve dok ne prođe rok za natezanje. Ponekad i uspe. To je slično nadležnostima parlamenta i predsednika republike u Crnoj Gori. Parlament donosi zakone, a predsednik ih hoće-neće na kraju potpisuje, jer njegova partija nema većinu u parlamentu.

Za razliku od Crne Gore, u svim engleskim i velškim školama je od 1998. godine obavezna hrišćanska dnevna kolektivna molitva svih đaka i nastavnika pre početka nastave – sem ako to pojedinačni roditelji dece odbiju (School Standards and Framework Act, 1998).

Za razliku od Engleske, u SAD je molitva u svim državnim školama zabranjena od 1962. godine na osnovu presuđenog spora ,,Engel protiv Vitale“ pred Vrhovnim sudom.

FENOMENI ENGLESKE

Nije u Engleskoj sve onako kako podaci navode na zaključak.

Recimo, stepen religioznosti Engleza je još manji nego što statistika sugeriše. To je otuda što studiozne ankete utvrđuju da više od polovine stanovnika koji su hrišćanske religije izjavljuje da ne veruju da je Isus postojao, da ne veruje da je Isus sin Boga, da ne veruje da je Isus umro na krstu i da ne veruje da će se Isus vratiti da sudi narodima.

Ti Britanci su ostali samo obredni vernici, oni su polu-vernici koji iz običaja slede tradiciju svojih predaka, ali su napustili smisao hrišćanstva i tretiraju ga kao kućnu zabavu. Toga ima i kod Crnogoraca i Srba, u vreme slava pogotovo.

Nasuprot ovom nalazu, na bojazan humanista, u 2019. godini je po anketi naručenoj od Humanista Ujedinjenog Kraljevstva utvrđeno da samo 29 odsto stanovnika ove države misli da je moguće da se u životu u potpunosti snalazi na humanističkom modelu ponašanja bez ikakve povezanosti sa religioznim.

A koji je engleski grad najreligiozniji? London je! Nije to čudno. Ko god je tamo bio video je da taj grad više nije ni ,,beli“ ni ,,engleski“. U njemu dominira imigrantsko stanovništvo iz Azije, arapskog područja Afrike i Bliskog istoka, kao i crne Afrike. A religioznost Londona povećava i imigracija iz Južne i Istočne Evrope. To su Italijani i Španci, i odavno Poljaci, ali su stigli i Mađari, Srbi, Hrvati, Rumuni, Bugari, Rusi, Ukrajinci i drugi. I, Crnogorci, naravno. Potomak azijskih imigranata je i gradonačelnik Londona i predsednik vlade Ujedinjenog Kraljevstva. Prvi je Sadik Kan, a drugi je Riši Sunak. Kakav obrt!

Evo jedne utehe humanistima: u Engleskoj je jedna trećina škola pod upravom hrišćanske državne crkve – Church of England. Nijedan učenik ne može opstati u njima ukoliko njegovi roditelji ne učestvuju u periodičnim liturgijama u školi. Postotak odaziva roditelja toj obavezi je ispod pet odsto. Pop sada stoji na predikaonici samo pred disciplinovanom decom, roditelji su otišli.

U ovoj zemlji sve manje vredi Pavlova poduka Kološanima: ,,Pazite da vas ko ne obmane filozofijom i praznom prevarom, po predanju ljudskom, po nauci sveta, a ne po Hristu“.

ZAŠTO PADA HRIŠĆANSTVO NA ZAPADU

Tačno je da je prošle godine zatvoreno 4.500 crkava u SAD, ali je tačno i da je podignuto 1.500 novih.

Nove su uglavnom podignute – ne zbog umnožavanja vernika već zbog priliva unutrašnjih migranata u Americi na odlivu iz pređašnjih mesta. Ide se iz ruralnih područja ka gradovima, i iz manjih gradova u veće, a stižu i emigranti iz sveta, posebno iz Latinske Amerike.

Ali zašto pada Pavlovo hrišćanstvo i nestaju crkve?

Ovo su glavni razlozi koje navode humanisti, ali neke od njih navodi i Vatikan: suprotnost naučnog i humanističkog obrazloženja sveta nasuprot hrišćanske poklonjene večite etike i anti-empirijskog i dogmatskog obrazloženja kosmogonije; suprotnost širine demokratskog političkog sistema prema uskom teokratskom monopolu hrišćana na vlast i dozvoljeni život; suprotnost humanog shvatanja slobodne ljubavi i braka nasuprot hrišćanskoj imitaciji ljubavi disciplinom prema crkvenim dogmama o ljubavi prema egocentričnom Bogu i Bogu istrebitelju; i zabrani slobodne ljubavi među ljudima bez obzira na religiju i pol zaljubljenih; suprotnost između humanističkog shvatanja društvene jednakosti ljudi nasuprot zločinima katolika i protestanata prema domorocima i domorodačkoj deci u SAD, Kanadi i Australiji; opiranje muškog klera da žene budu liturgijski ravnopravne sa muškarcima i budu popovi i biskupi; svešteničko opiranje da se LGBT populacija prihvati kao deo ravnopravne ljudske populacije uprkos stavu pape Franje da je to u suprotnosti sa učenjem Hrista (ponovio to 24. januara 2023. godine za Asošijeted pres); grozna vekovna sodomija desetina hiljada popova i kaluđera sa decom i nespremnost Crkve da to kazni; suprotnost anti-abortus stava Crkve nasuprot humanističkom shvatanju i prakse demokratskih država u korist prava žena na samostalnu odluku – mada ovo nije sprečilo papu Franju da u novembru prošle godine zabrani sveštenički rad popu Frenku Pavoneu iz Teksasa koji je na oltar svoje crkve, navodno, položio izvađeni fetus da bi njime osporio ženama pravo na izbor deteta. Pavone je, inače, bio Trampov savetnik za verska pitanja.

BLASFEMIJA I BIJEG IZ CRKVE

Pre 17 godina, 2006. godine, engleski laburisti su Tonija Blera zajedno sa popovima Church of England koje je predvodio kenterberijski nadbiskup Rouen Vilijams predložili i umalo uspeli da donesu zakon protiv uvrede Boga.

Engleska je bila zapanjena, a Dom lordova je odbio napad biskupa da zakon potpiše i on je pao, jer je na ponovnom glasanju u Donjem domu bila slomljena laburistička prevlast. Tako su lordovi, ta dugovekovna aristokratija, odbranili liberalizam barokne buržoazije iz političke istorije Engleske, a ne radnička levica!

I odbranili su civilizacijsko pravo na humor sa zavitlavanjem papa, popova i religioznih fundamentalista koje je tada silovito predvodio slavni komičar Mr. Bean (Rouen Atkinson). Odbili su zahtev Engleske crkve i islamista da budu obdareni imunitetom na kritiku vere.

Od tada na ovamo Engleskom neprekidno upravljaju konzervativci, a njihov Zakon o rasnoj i religioznoj mržnji iz 2007. godine brani pravo svakog stanovnika na slobodnu veroispovest koja ne napada demokratski politički sistem Ostrva i pravo na kritiku bilo koje religije.

Šta mislite, kako bi u Crnoj Gori glasala srpska nacionalistička iredenta u Skupštini na predlog Srpske pravoslavne crkve da se zakonom zabrani kritika hrišćanstva i šale na račun Isusa? I kako bi tu glasali starci iz degenerisane komunističke Socijalističke narodne partije Crne Gore? Oni su u Jugoslaviji to već činili kada su dizali glas protiv ideoloških rivaliteta sa drugim partijama u korist nasilnog državnog monopola revolucionarnih komunista na vlast. Ali su potom izdali svoju ideologiju posle 1990. godine.

Što ne bi izdali i razum u 2023. godini? Sreća je što takav zakon u Crnoj Gori još niko ne predlaže. Sreća i po nacionaliste, podelili bi se.

NEMA POVRATKA NA CRKVU

Te 2007. godine je Amerikanac Li Heris uzvitlao prašinu knjigom ,,Samoubistvo razuma“.

On je izneo bojazan da liberalna demokratija ne može da izađe na kraj sa fundamentalističkom islamskom pretnjom po evro-američku civilizaciju. Uplašio se da će to dovesti do jačanja hrišćanske Crkve koja će nas vratiti na verske ratove i pad slobodnog društva. Gotovo da je predlagao fizički napad na verske slobode muslimana i hrišćana.

Mi smo mu se dve godine posle njegove knjige suprotstavili svojom knjigom -,,Muhamed na Isusovom krstu“, i tvrdili da je hrišćanstvo nepovratno izgubljena ideologija i da se Evropa i Amerika neće braniti od islamizma crkvenim srednjim vekom već pojačavanjem ideologije ljudskih prava na koju islamisti i hrišćani nemaju odgovora.

Njihov teokratski sistem je ispod snage evropskog demokratskog društva, a u Evropi, od carske vlasti u Vizantiji do prevlasti kraljeva nad papom u Rimu u 13. veku sa Filipom IV Lepim, Crkva nikada nije uspela da pretvori društvo u manastir. Ni u Crnoj Gori niti u Srbiji. Ostajemo pri svojoj tvrdnji da Muhamed ide na Isusov krst, ali ga u tome prate i evro-američki hrišćani. Religija jenjava daleko ispod one snage koju je imala pre nego što je rektor Pariskog univerziteta biskup Marsilije iz Padove, inače veliki sledbenik islamskog Ibn Rušda, zatražio 1342. godine jasni sekularizam u svom ,,Branitelju mira“ – Defensor pacis – a pre njega , 1312. godine, Dante Aligijeri u svojoj ,,O monarhiji“ – De Monarhica.

ZAŠTO RASTE VJERA U CRNOJ GORI I SRBIJI

Vera u Crnoj Gori raste ne toliko zbog neuspešnog vođenja privrede i socijalnog života naroda – iako je u razdoblju od 1990. do 2023. bilo bolnih grešaka vlasti, već zbog borbe Beograda sa Podgoricom (i Sarajevom i Prištinom) da otme Crnogorcima vlast. Kao što ju je Beograd oteo i od Novog Sada.

Malo ko bi tvrdio da su Crnogorci verski fundamentalisti, da su svi Crnogorci pročitali i razumeli Bibliju, i da žele da im pop bude guverner Narodne banke. U Vatikanu to mora, jer je to država kaluđera, iako njena banka nije emisione već komercijalne prirode.

Do juče su crnogorski muževi slučajno ulazili u crkve sa cigaretom u ustima, a zaboravljali da skinu kapu i prekrste se. Na teritoriji Jugoslavije gotovo da nije bilo jačeg sekularizma od crnogorskog. Sa Slovenijom je Crna Gora bila prva republika koja je donela, danas zaboravljeni, Zakon protiv feredže do 1950. godine, koji do sada nije opozvan. Srbija ga je poslednja donela, 1953. godine, i nijedna jugoslovenska država po raspadu Jugoslavije ga nije uklonila.

A čim ovo pročitate, ako vas ne mrzi, pitajte iz znatiželje prvog hrišćanina do vas koja je prva a koja je poslednja Mojsijeva Božja zapovest. Malo koji će Crnogorac to znati.

I, ko kaže da Evropa možda neće priznati rusko osvajanje Krima a da Moskva zauzvrat odustane od svoje balkanske politike i napusti Beograd i srpske nacionaliste u Crnoj Gori? Mislimo da to ne može? A šta ako se dogovore da Krim vrate izgonjenom tatarskom narodu, njegovim stvarnim vlasnicima, i tako reše spor Moskva – Kijev?

Ne jača toliko fundamentalističko hrišćanstvo u narodu Crne Gore, koliko je porasla njegova podrška u srpskom nacionalističkom telu za odbacivanje nezavisnosti Crne Gore u korist pada pod šajkaču Srbije. Srpska pravoslavna crkva je tu druga noga secesije uz prvu – srpsku iredentu. Taj se cilj teško može dobiti bez rata a svakako ne može uz kontra-intervencije velikih svetskih policajaca

KARAĐORĐE I PROTA NENADOVIĆ O RUSIMA

Ovo je Karađorđe kazao o braći Rusima, pošto je 1813. godine po nagovoru Rusa napustio Srbiju i toga se kajao do smrti: ,,… Rusi gledaju prvo svoju korist i gledali su da mi propadnemo samo da ne odemo Švabi i Francuzu“. Potom: ,,Da su Rusi istinska braća, da je njima stalo do našega dobra, oni bi nas pomogli čime mogu, a nas ne bi vezivali da se uvijek moramo držati s njima, već bi nas pustili da se prema prilikama pomažemo, kako nam je gdje bolje i lakše“

Potom: ,,Dok se bijemo, bijemo; tu nas ponajčešće ostavljaju same, niti su se ikada osobeno žurili da nam pojače i poviše pomognu, a kad dođe da se pregovara s Turcima i da se uglavljuje mir, onda mi u zapećak, a celu stvar preuzimaju Rusi, i kako onda pogode, onako nam i ostane; kako nam oni skroje kapu, onako je posle i nosimo“.

I na kraju kaže on:,,Da mi je ova pamet da sam sa Turcima još 1807. uredio vazalnu kneževinu, koja bi Turskoj plaćala danak, a inače bi se u zemlji upravljalo po svojoj volji, kako narod hoće. To nije bilo samo jedanput za vreme ovih krvavih godina (1804-1813). Turci su nekoliko puta davali prilike i čisto nas nutkali da se sami naravnjamo“.

Sve je ovo znao i Milošev prvi predsednik Praviteljstvujuščeg sovjeta i ministar spoljnih poslova braničevski prota Matija Nenadović i uverio se u ruska ponižavanja tokom svoje posete Moskvi i bezuspešnim molepstvijama za pomoć srpskim ustanicima. Cara nije video niti je car pomagao Milošu, sam je Miloš sklopio mir sa Turcima umesto Karađorđa.

I prota Matija Nenadović je svima nama uputio vrednu poruku: ,,Proklet ko Rusima verovao“.

Mislite da će Rusija da krvari zbog Nikšića i Šavnika? Zbog patrijarha Porfirija i mitropolita Joanikija? Zbog naparfimisanih kostiju i čudotvorstva Vasilija Ostroškog? Neće nikad. I usput, prota Nenadović nije znao za naknadno netačno slavoljubivo beogradsko imenovanje ustanka od 1804. do 1813. godine kao Prvog srpskog ustanka, već ga je znao kao Karađorđev rat.

Nije to među nama bio naš prvi srpsko-turski sukob i banatski Srbi iz 1594. godine.

*****

NAPOMENA: Gornji citati su dati na osnovu navoda Srećka Đukića, bivšeg ambasadora Srbije u Belorusiji na osnovu knjige Pere Todorovića ,,Smrt Karađorđeva“ iz 1907. godine, sastavljene od Todorovićevih članaka iz 1892/93. godine u ,,Malim novinama“ i ,,Memoara“ prote Matije Nenadovića.