Fakultet za crnogorski jezik i književnost i Crnogorski PEN centar organizovao je na Cetinju 15. i 16. decembra Cetinjski forum pod nazivom “Crna Gora: otvorena Evropa ili zatvoreni Balkan”. Riječ je o regionalnoj društveno-kulturološkoj konferenciji na kojoj će učestvovati eminentni univerzitetski profesori, pisci, predstavnici civilnog sektora i novinari.
POTREBNA KONSOLIDACIJA SNAGA
Milorad Popović govorio je na temu “Ideološke sličnosti i ciljevi velikoruskog i veliosrpskog nacionalizma”. On je podsjetio na istoriju imperijalnih sila, posebno imperijalne Rusije, i njihovih ciljeva koje su imali i koje su vremenom mijenjali, ali su neki od njih ostajali isti.
Neki su ciljevi bili i ostali prioriteti Ruske imperije, poput pitanja Balkana. Kad je u pitanju Crna Gora, Popović je podsjetio, da se ona održavala u ravnoteži interesa više imperijalnih sila. Popović je govorio i o genezi velikosrpskog nacionalizma, koji se u začetku naslanjao na zapadnu civilizaciju, ali početkom 20. vijeka pravi zaokret pod uticajem teologa i crkva postaje njegov agens. Ipak kad je u pitanju odnos toga nacionalizma prema Crnoj Gori, taj je odnos nepromijenjen od njegova nastanka do savremenog doba. Prema Popoviću, u Crnoj Gori postoji sindrom nedovršene nacije.
“Istakao je da od svih zemalja EU Crna Gora u najtežoj situaciji jer nema saveznika te da od zemalja regiona najveći interes da Crna Gora bude evropska ima Hrvatska”, smatra on.
Popović je zaključio da se Crna Gora nalazi u izuzetno teškoj situaciji da politička klasa koja je izgubila izbore nema snage da se izbori sa trenutnom situacijom jer nije izašla iz konformizma i da ne postoji racionalni i ozbiljni otpor.
Pozvao je na konsolidaciju i istakao da svi treba da ukazuju na gaženje ljudskih prava i ugrožavanje Crne Gore kao istorijske države.
PRISTUPANJE CRNE GORE EVROPSKOJ UNIJI PITANJE OPSTANKA
Drugi panelista bio je istoričar Ivo Goldštajn koji je govorio o hrvatskom članstvu u EU, njihovim iskustvima i preporukama. Istakao je da Hrvatska za petnaestak dana ulazi u Šengen zonu koje, bez obzira na predstavljanje, smatra da je došlo 15 godina prekasno. Podsjetio je da je 2000. godine Hrvatska bila daleko od EU, dalje čak i od Makedonije te da je tada došlo do promjene vlasti i održan je Zagrebački forum.
Tek 2006. su počeli pregovori, a sedam godina kasnije Hrvatska je postala članica. Istakao je da je Hrvatska imala povjerenje EU da bude stabilizator u regionu te da je to povjerenje proćerdala zbog vlastitih slabosti, negiranja ratnih zločina i autoritarnog sistema.
“Najznačajniju ulogu u procesu pristupanja Hrvatske EU imali su predjednik Mesić i premijer Senader jer su išli direktno u detuđmanizaciju sistema i koji su aktivno djelovali protiv neoustaških pokreta. Nakon što je EU prestala kontrolisati procese, Hrvatska je dobila opet dobila lošu vlast čiji je bilans iseljavanje stanovništa”, naveo je on.
Goldštajn je rekao da postoje dva pristupa naciji, jedan je plemenski koji na okolne nacije gleda neprijateljski, a drugi je liberalno-demokratski koji poštuje liberalne vrijednosti i različitosti i gleda da im pomogne.
“Što se Crne Gore tiče, proevropske snage treba podržati i da na može vjerovati da je NATO dozvolio drski helikopterski desant prošle godine na Cetinju”, naveo je on.
Goldštajn je zaključio da je pristupanje Crne Gore Evropskoj uniji pitanje opstanka te da ne bi bilo dobro da Otvoreni Balkan zaživi jer može poslužiti kao izgovor EU da ne dođe do proširenja.
NACIONALIZAM U CRNOJ GORI JE KLERIKALNI
Treći panelista bio je češki naučnik František Šistek koji je govorio o usponu klerikalizma i nacionalizma u Crnoj Gori. Šistek se osvrnuo na postreferendumski period u kojem je došlo do jačanja Srpske pravoslavne crkve koja je poslužila kao oslonac prosrpskim strankama i organizacijama. Nacionalizam može biti i sekularni i klerikalni te Šistek verziju nacionalizma u Crnoj Gori naziva klerikalnim jer je u direktnoj vezi s crkvom.
Šistek je naveo brojne primjere koji su pratili društvene promjene u Crnoj Gori tokom klerikalizacije kad SPC postaje glavni nosilac identiteta. On smatra da ima nade u borbi protiv klerikalizacije ali da se borba mora voditi na različite načine i da je nužno regionalno povezivanje.
POMOZIMO ZAPADNIM PRIJATELJIMA DA NE GRIJEŠE
Haris Imamović smatra da je pravo vrijeme da se sagleda stvarnost onakva kakva jeste i suočiti se s njom te da je Bosnu i Hercegovinu puka nada da će sve biti dobro samo od sebe mnogo koštala.
Osvrnuo se na rusku agresiju na Ukrajinu koja bi mogla potkopati mir i stabilnost na Balkanu. Očekivalo se da će agresija oslabiti ruski uticaj na Balkanu, ali on je paradoksalno postao jači. Poziciju Srbije ocijenio je kontradiktornom. Govoreći o poziciji proruskih aktera u regionu nije posve ista, ali ima iste ciljeve.
“Zapadni političari ne samo da nijesu izvršili pritisak na proruske aktere već su im počeli povlađivati, dok su one koji su podržali Ukrajinu počeli kažnjavati”, rekao je on.
Imamović je ocijenio da je insistiranje na borbi protiv korupcije i kriminala licemjerno jer se ne odnosi na srpske političare, pa ispada kao da svi u regionu imaju problem s korupcijom osim Srbija.
“Dok se Zapad jasno suprotstavlja agresiji na Ukrajini, na Balkanu su vrlo blagi prema proruskim akterima. Zapad očigledno smatra da će Putinov uticaj ograničiti podržavajući proruske aktere na Balkanu, a hranjenje njihovih apetita izgleda da će svojim suverenitetom platiti BiH, Crna Gora i Kosovo. Kratkoročno, takva politika popuštanja može ispuniti svoju svrhu tako što će sačuvati mir dozvoljavajući joj da mirnim sredstvima širi svoj uticaj. Dugoročno, ona ne može dovesti do jačanja mira na ovim prostorima. Razumno je očekivati da će se stvari promijeniti nakon završetka rata u Ukrajini. Međutim, dotad bi mogla da se formira nova realnost pod uticajem hegemonističke politike iz Beograda na Balkanu i da se reducira suverenitet država kroz inicijative poput Otvorenog Balkana”, istakao je Imamović.
Imamović se zapitao što raditi kad zapadni prijatelji griješe i ustvrdio da je naše da im pomognemo da ne naprave greške kojih će postati svjesni kasnije i priznati ih kao što je priznao Holbruk kad je u pitanju prihvatanje naziva Republika Srpska.
POGLEDAJMO ISTINI U OČI
Avdo Avdić na početku je naveo da je pet godina je posvetio istraživanju ruskoga uticaja i objasnio da danas imamo situaciju da zapadne sile okupljene oko NATO-a podržavaju proruske organizacije i proruske političke partije i da je vrijeme da istinu pogledamo u oči i da to priznamo.
Govorio je o apsurdnoj političkoj situaciji jer političke partije iz Sarajeva iza kojih stoji Eskobar pristaju da se NATO potpuno izbaci. Apsurdno je jer su 2018. političke parije iz Sarajeva uz pomoć zapadnih partnera prisilile Dodika da tada pristane na NATO integracije, a danas te iste političke parije, iza kojih stoji najbitnija članica NATO-a – SAD, pristaju da se NATO izbaci. Isto tako u Crnoj Gori imate DF, pariju koja je pružala otvorenu podršku za državni udar koji je trebao bit izveden zbog toga što Crna Gora ulazi u NATO, a danas u oni partneri NATO članica.
Konstatovao je da su i BiH i Crna Gora iskorištene jer nam se garantuje sigurnost, a ne znamo hoćemo li je imati, garantuje nam se cjelovitost teritorija, a pitanje je da li će je i Crna Gora imati. Neosporno je da će Crna Gora ostat nezavisna država, ali džaba sve to ako institucijama upravljaju iz BG, a činjenica je da upravljaju. Avdić je konstatovao da nezavisnost u tome slučaju ne znači ništa. Naveo je i brojne primjere iz BiH u kojima se prepliću uticaji Beograda, Zagreba, Moskve, Turske itd. i konstatovao da je izrazito teška situacija. Kritičare trenutne situacije u BiH sad povezuju sa SDA, optuživajući ih da rade za njih i njihove interese i uporedio tu situaciju s crnogorskom đe se kritičari povezuju sa DPS-om i da je to samo dio propagandnih strategija.
ONI KOJI ĆUTE NA NASILJE U CRNOJ GORI, PODRŽAVAJU VUČIĆEV REŽIM
Dinko Gruhonjić govorio je na temu “Ćutanje medija i javnosti na mapiranje ekstremista u Crnoj Gori”, navodeći da je mapiranje BIRN-a u kojem su decenijski borci za ljudska prava proglašeni ekstremistima potreslo cijeli region izuzev Srbiju u kojoj je ono samo sporadično pomenuto. Jedini portal koji je ispratio cijelu aferu bio je portal Autonomija iz Novoga Sada, a od civilnog sektora jedino iz koalicije nevladinih organizacija Građanska Vojvodina uz rijetke pojedince među političarima i intelektualcima koji su reagovali na društvenim mrežama.
Gluhonjić je konstatovao da su stavovi nacionalističkog dijela javnosti i medija jasni te da treba dati odgovor na pitanje zašto ćute tzv. građanska javnost, tzv. nezavisni mediji i tzv. prava opozicija.
Zapitao se kako tzv. “nesvrstani” ne žele da se miješaju u unutrašnje stvari u Crnoj Gori kojima upravlja Vučić dok se svakodnevno žale na Vučićevu politiku u Srbiji. Gruhonjić je ukazao na licemjerstvo civilno-nezavisno-medijskog sektora koji navodno ne žele da se miješaju u regionalna pitanja, a kad je riječ o mapiranju ekstremista onda se uključuju i desnim ektremistima proglašavaju one koji se bore za ljudska prava, jednakost i protiv su ratnih politika. Takvom targetiranju raduje se Vučić, što znači da oni koji o tome ćute tiho kliču Vučićevoj razarajućoj nacionalšovinističkoj politici. Gruhonjić je zaključio da je njihova navodna borba protiv Vučića čista laž ukoliko podržavaju politiku Srpskog sveta koji je pobio desetine hiljada, raselio milione i opet bi to ponovo. Ćutanjem na nasilje iz Srbije koje trpe prijatelji u Crnoj Gori, podržava se Vučićev režim.
NE OTVORENOM BALKANU
Mirza Redžić je na početku izlaganja rekao da se na nivou ideje Otvoreni Balkan čini kao dobra prilika jer je njegova deklarirana svrha trgovinska i tržišna integracija, uključujući carinsku liberalizaciju, veću prohodnost granica, odnosno brži protok roba, ljudi i usluga, mobilnost studenata, jačanje biletaralnih odnosa država članica itd. No, zapitao se Redžič, da li je zaista tako i analizirao dva njegova aspekta – ko su autori inicijative Otvoreni Balkan, odnosno koje su države aktuelne članice OB i koji akteri sa političkog spektra u Crnoj Gori podržavaju članstvo u OB i kakav je njihov odnos prema saradnji sa crnogorskom dijasporom te zaključio da je vrlo vjerovatno dobra za autore ove ideje (Vučića i Ramu) i njihove države i nacionalne, da ne kažem nacionalističke interese. Autorima, podržavaocima Otvorenog Balkana, istorijski i politički gledano, nedostaje kredibiliteta kojim bi uvjerili Crnu Goru i BiH, kao moguće članice Otvorenog Balkana, u svoje istinski dobre namjere. I zato, kad je Otvoreni Balkan u pitanju, veliko hvala na ponudi, ali ipak ne.
Redžić je govorio i o odnosu države Crne Gore prema iseljeništvu i konstatovao da se dolaskom na vlast Dritana Abazovića ukupan odnos i stepen saradnje ekstremno pogoršao. Crnogorska dijaspora percipira se kao beskompromisan podržavalac crnogorske nezavisnosti i suverenosti. Iz ovoga proizilazi oprez, nezadovoljstvo, dominantno negativan stav crnogorske dijaspore i iseljeništva spram članstva Crne Gore Otvorenom Balkanu.