Adžić: Kad predsjednik Crne Gore Jakov Milatović namjerno i politički ciljano krivotvori istoriju

piše: Novak Adžić

Predsjednik Crne Gore Jakov Milatović je prije nekoliko dana na obilježavanju 227 godina od bitke na Martinićima, u govoru istakao da „osjeća čast i zadovoljstvo što, kao predsjednik Crne Gore, ima priliku da osvijetli važnost Martinićke bitke, u kojoj je ponosni narod Bjelopavlića i Pipera, potpomognut sunarodnicima iz podlovćenske Crne Gore, bojem prokrčio put ka slobodi i blistavom pobjedom protiv višestruko nadmoćnijeg protivnika – upisao svoje ime u istorijske knjige besmrtnosti”.

Ova izjava bi bila sasvim u redu i bez ikakvog prigovora i polemike, da nema kamufliranu namjeru i da u njoj nije sadržan jedan važan terminiloški i suštinski detalj, posve problematičan, kojeg treba, iz najbolje namjere komentarisati, a to je njegova izjava da su u bici na Martinićima 1796. godine Bjelopavlići i Piperi “potpomognuti sunarodnicima iz podlovćenske Crne Gore”, što upućuje na zaključak da on veli da su sudarodnici iz podlovćenske Crne Gore samo potpomognuli Bjelopavliće i Pipere, koji su odnijeli pobjedu nad vojskom skadarskog vezira Mahmud paše Bušatlije, a ne da je situacija bila obrnuta, a to je da je glavnina crnogorske vojske iz podlovćenske Crne Gore, u zajednici sa sunarodnicima, ratnicima Piperima i Bjelopavlićima, imala primarnu ulogu u toj velikoj istorijskoj pobjedi na Martinićima.

Ova izjava, makar je ja tako razumijem, Jakova Milatovića ima za cilj potcjenjivanje istorijske podlovćenske Crne Gore, koja je bila luča i pijemont crnogoskog državnog i nacionalnog ujedinjenja.

Predsjednik Crne Gore Jakov Milatović, na žalost, očito je više nego slabog znanja u pogledu poznavanja izvora i naučne literature koji se odnose na bitku na Martinićima iz jula 1796. godine. Takođe on slabo zna i strukturu i hijerarhiju komande crnogorske vojske u toj bici nad spojenim, objedinjenim snagama crnogorskih i brđanskih (koja su isto tako crnogorska) plemena. Ona su koja su sudjelovala udruženo u toj za Crnu Goru od velikog značaja istorijskoj i državotvorno-nacionalnoj pobjedi Crnogoraca.

Skadarski vezir Mahut paša Bušatlija je mobilisao veliku vojsku i pripremao se za napad na pobunjena crnogorska plemena Pipere i Bjelopavliće. Čim su bjelopavlićki i piperski prvaci saznali za tu opasnost poslali su svoje predstavnike na Cetinje da od vladike Petra I Petrovića Njegoša i drugih crnogorskih glavara, guvernadura Jovana Radonjića i drugih starješina, serdara itd…, zatraže zaštitu i pomoć od očekivanog napada Mahmut paše.

Na osnovu toga poziva i njihovog dolaska, vladika Petar Prvi je sazvao crnogorski zbor (sabor) na Cetinju za 20. Jun/1. Jul 1796. godine. Prema pisanju akademika prof. dr Branka Pavićevića, na tome zboru Crnogorci su se zakleli da će boriti za svoju predragu slobodu i voljnost, za otadžbinu, za svoje crkve i manastire, “za žene i đecu našu,vojevati i truditi se, svom snagom i krijepošću, da ne bi dopustili na sebe i na posljednje naše žestoki jaram agarjanski” (Branko Pavićević,”Izabrana djela-Petar I Petrović Njegoš”, CID, Podgorica, 1997, str. 180). Tada je na Crnogorskom zboru izglasana odluka da se pomogne crnogorskim Brđanima i položena zakletva o borbi za slobodu otadžbine i protiv tuđinskog jarma. Istoričar Branko Pavićević piše da se tada “prvi put u istoriji Crne Gore na zemaljskoj skupštini izglasava pismena odluka koja je sa zakonskom snagom obavezivala zemaljske starješine i svakog za oružje sposobnog stanovnika da zaštitu otadžbine shvati kao osnovnu građansku obavezu” (Citirano djelo, str. 181).

Bitka na Martinićima trajala je od 2/13. do 11/22. jula 1796. godine, a glavni vojni sudar između crnogorskih i turskih (osmanskih) trupa zbio se 11/22. jula 1796. Počeo je u zoru i trajao do dva sata poslije podne. Završio se porazom vojske skadarskog vezira Mahmut paše Bušatlije, koji se sa razbijenom svojom vojskom povukao, odstupio sa bojišta.

Crnogorci iz podlovćenske Crne Gore realizovali su odluku/zakletvu donijetu na saboru na Cetinju 20.juna/1.jula 1796. godine. I mobilisana je crnogorska vojska iz stare Crne Gore (četiri nahije) i upućena na položaje da se suprotstavi vojsci skadarskog vezira Mahmut paše Bušatlije, da zaštiti i pomogne crnogorskim brđanskim plemenima Bjelopavlićima i Piperima. I tako je bilo. Pobjeda crnogorske vojske u zajednici sa snagama Bjelopavlića i Pipera, nad Mahmud-pašinom vojskom bila je velika. Akademik Branko Pavićević, između ostalog, piše da o bici na Martinićima “postoji i pjesma u desetercu vladike Petra I-“Boj s vezirom Mahmut pašom 1796”. Vladika je u pjesmi posebno iskazao podvige dvojice starješina: Mihaila Boškovića, serdara bjelopavlićkog, čiji je udar Turcima “isprijeka”, izgleda, imao uticaj na konačan ishod bitke. Drugi je bio Savo Petrović (koji je posjekao Mehmeda Kokotliju). Posebno je naglasio junačku smrt Bega Vojvodića, Krcuna Savova iz Bjelica i barjaktara Stanka sa Ljubotinja”(Citirano djelo, str. 181).

Ruski đakon Aleksije koji je bio izaslan kod mitropolita Petra Prvog i ahimandrit Stefan Vučetić tvrdili su da je vojska Mahmut paše brojala 34. 860 vojnika, što je zaista nerealna cifra. Vladika Petar Prvi Petrović Njegoš navodi da je turska vojska imala 27.000 vojnika u boju na Martinićima, što je opet velika cifra i tesko je pratiti provjerljivim istorijskim izvorima. Ruski Đakon Aleksije navodi da je crnogorska vojska brojala u tome boju 9.863 vojnika, što takođe navodi i arhimandit Vučetić, što je opet teško dokazivo. Francuski istoričar Fransoa Lenorman je 1866 pisao da je vojska Mahmuf-paše brojala 20.000 vojnika, a da je “tri hiljade ljudi odabranih iz elite svih plemena čekali su ga u velikom utvrđenom selu Martinići”.

Osmanska vojska odmetnutog od Stambola, vezira Bušatlije je u tom vojnom pohodu, po nepreciznim procjenama istoričara, brojala oko 17.000 vojnika, dok je crnogorska vojska brojala nesto manje ood 9.900 vojnika, od kojih je u glavnom i odlučujućem okršaju učestovala njena elita od 3.400 ljudi. Međutim, stvarni i precizni broj međusobnog odnosa snaga na bojišnici, nije pouzdano sasvim utvrđen u istoriografiji, kao ni to koliko je od oko 17.000 glavnine vojske Mahmut paše neposredno učestovalo u glavnom boju na Martinićima.

Ono sto sam pročitao u medijima, a što je suština Milatovićevog govora, povodom obilježavanja bitke na Martinićima, mogu reći da je uglavnom njegovo svjesno i namjerno prećutkivanje i potiranje utvrđenih i poznatih u nauci istorijskih činjenica. Jakov Milatović očigledno govori neistinu kada tendenciozno u govoru umanjuje, marginalizuje  nepotrebno i nesuvislo, ulogu i značaj podlovćenskih Crnogoraca, a uveličava, hiperboliše značaj drugih plemena u toj bici, pridavajući im presudnu ulogu i značaj u pobjedi. To nije objektivan pristiup. Već pristrasan i nerealan, i tako nije bilo.  Uloga i značaj u toj pobjedi crnogorske vojske, (sastavljene od crnogorskih -podlovćenskih i nekoliko brđanskih -isto crnogorskih-plemena)- Bjelopavlića i Pipera je velika i nesporna i jako značajna, ali na realne, u nauci poznate činjenice, ne treba, dodavati ili oduzimati bilo što nije dokazivo i provjerljivo, kao što je to uradio predsjednik Milatović.

I red je bio da je Jakov Milatović pomenuo u govoru komandnu ulogu i značaj u bici i pobjedi crnogorske vojske nad vojskom skadrskog vezira Mahmut paše Busatlije – crnogorskog vojskovođe guvernadura Jovana Radonjića, a ne samo da pominje komandnu nesporno ulogu mitropolita i vojskovođe Svetog Petra Cetinjskog (Petra I Petrovića-Njegoša), budući da su oni dvojica (Vladika i Guvernadur) imali podijeljenu, glavnu komandu nad crnogorskom vojskom itd., u toj poznatoj bici.

Nema smisla i nije korektno sa stanovišta poštovanja objektivnih istorijskih činjenica, ovo što rade agitatori, poput slučajnog predsjednika Milatovića, a to znači da on hoće potcjenjivati ili umanjti ulogu i značaj kako Petra I i guvernadura Jovana Radonjica, tako i drugih značajnih katunskih, riječkih i lješanskih vojnih komandanata i ratnika u bici na Martinićima.

I vojne snage koje su vodile bitku na Martinićima 1796.godine, a koje su bile iz stare Crne Gore nijesu bile pomoćne i sporedne snage, kako obmanjuje Jakov Milatović, no centralne snage i Crnogorci iz podlovćenske Crne Gore imali su glavnu ulogu i pobijedili u tom boju zajedno sa Bjelopavlićima i Piperima, a ne kako Milatovic tvrdi da su Bjelopavlići i Piperi u njoj dominirali a vojska iz podlovćenake Crne Gore samo u bici pomagala.

Pobjedničku vojnu paradu na Cetinju 25. jula 1796. predvode Petar I Petrović Njegoš i guvernadur Jovan Radonjić, koji su bili glavni komandanti bitke na Martinićima.

Prema knjizi istoricara Jagoša Jovanović “Stvaranje crnogorske države i razvoj crnogorske nacionalnosti”(Cetinje, 1947, str. 160-161) u bici na Martinićima (Visočica) učestovalo je 5.000 Crnogoraca iz stare Crne Gore (Katunske, Riječke i Lješanske nahije) i 2.000 Pipera i Bjelopavlića.

Naravno, to ne umanjuje veliku ulogu i značaj Bjelopavlića i Pipera u boju i veliki doprinos u pobjedi u bici na Martinićima 1796. Ali istorijske činjenice treba poštovati i to je trebao da uradi slučajni predsjednik Crne Gore Jakov Milatović, ali eto nije, nego je posegao za romantičarskim i pristrasnim konstrukcijama. Elem, BITKA NA MARTINIĆIMA je bila zajednička, epohalna pobjeda Crnogoraca -iz stare Crne Gore- podlovćenske -i Bjelopavlića i Pipera…, uz dominantno učešće podlovćenskih Crnogoraca i njihovu komandnu i primarnu ulogu u tom velikom istorijskom boju za Crnu Goru i u procesu oslobođenja crnogorskih (brđanskih) plemena od osmanske vladavine i njihovog integrisanja u Crnu Goru sa njenim sjedištem Cetinjem. Nakon pobjede u bici na Martinićima, a potom iste godine u bici na Krusima 1796. nad osmanskom (turskom) vojskom, Bjelopavlići i Piperi se definitivno ujedinjuju sa Crnom Gorom, odnosno, priključuju slobodnoj crnogorskoj državi i njenom centru Cetinju.