Merkur i Venera su jedine planete koje su bliže Suncu od Zemlje. Obično, gledano sa Zemlje, prolaze prividno iznad ili ispod Sunčevog diska na svom putu oko Sunca. Ipak, kada se dogodi da je neka od ovih planeta u liniji sa Zemljom i Suncem, možemo da vidimo malu crnu tačku kako putuje preko Sunčevog diska.
Prelaz Merkura preko Sunčevog kruga predstavlja pojavu koja bi prošla neprimijećeno da nije astronomima toliko važna, između ostalog i zbog vremenskih ciklusa na koji se dešava. Poslednji vidljivi tranzit Merkura dogodio se 2016. godine, a posle današnjeg prelaza, sledeć put će biti vidljiv 13. novembra 2032, a zatim 7. novembra 2039. godine, objavio je RTS.
Ovu rijetku pojavu nije lako posmatrati, prije svega, zato što je Merkurov prividni prečnik 200 puta manji od sunčevog kotura i na sunčevom fonu on se teško opaža, napominje astronom Branko Simonović iz Astronomskog društva „Ruđer Bošković“.
„Ova pojava ni na koji način ne utiče na nas. Da ne znamo da se zbiva, ne bismo je ni primijetili. Više nema onaj značaj koji je nekad imala, a prelazi unutrašnjih planeta, kao što su Merkur i Venera, ispred Sunca, odnosno preko Sunčevog lika su svojevremeno bile veoma važne zato što smo zahvaljujući geometriji, prateći tu pojavu iz dvije najudaljenije moguće tačke u tom trenutku odakle je moglo da se posmatra, bili u stanju da odredimo udaljenosti u vasioni“, objašnjava Simonović.
Do tada, na osnovu posrednih, Keplerovih zakona, znalo se kolika je udaljenost, recimo, Zemlje od Sunca, što se naziva astronomska jedinica, ali ne u kilometrima, već u relativnim jedinicama. Na ovaj način to je moglo da se preračuna u milje ili kilometre i na taj način smo prvi put postali svjesni razdaljina u Sunčevom sistemu, kako to danas znamo, dodaje astronom.
„Ovaj prolazak Merkura koji se trenutno dešava, trajaće od 13.35 kada će se smijeniti prvi i drugi kontakt Merkura sa Sunčevim koturom, pa negdje do 18 časova. Vidjeće se samo negde do 16.14, kada će Sunce, u suštini, zaći, pa imajući to u vidu, mi nećemo ni taj dio pojave ispratiti jer je Sunce već tada veoma nisko, tako da nisu naročito zahvalne okolnosti za posmatranje“, napominje Branko Simonović.
Do ovog prelaza Merkura dolazi nekih 13 do 14 puta tokom stoljeća. Ako znamo da se planete kreću oko Sunca po jednoj ravni, onda je za očekivati da prolasci Merkura i Venere prate određene cikluse i da se ciklično dešavaju. Međutim, do toga ne dolazi jer se putanja njihovog kretanja ne poklapa u potpunosti sa tom ravni, već je malo nagnuta, ali dovoljno da se to redovno ne ponavlja.