Da se ljudi u vrijeme praznika dijele oko politike, religije ili istorije nekako je očekivano, ali se rijetko dešava da matematika bude osnov za žustre polemike.
Ovih dana se koplja lome oko pitanja da li prvog januara ulazimo u treću deceniju 21. vijeka ili za to moramo čekati još 366 dana.
Dok su mnogi uvjereni da je početak nove dekade onda kada se promijeni cifra desetica – kao sad, sa startom 2020. godine, nauka kaže da nema mjesta raspravi.
„Vrlo je lako odgovoriti. Treća decenija 21. vijeka ne počinje sad, već 1. januara 2021. godine i traje do 31. decembra 2030.
„Samo zapamtite, nema nulte godine i nultog vijeka”, kaže za BBC na srpskom Slobodan Ninković, astrofizičar iz Astronomske opservatorije Beograd.
Ipak, hoće li neko u priči o veselim sedamdesetim ubrajati 1980. godinu ili u prisjećanju na teške devedesete misliti na 2000. godinu?
Šta kažu stručnjaci?
Debatu bi moglo da rasplamsa i to što i iz Kraljevskog muzeja u Griniču, čiji je dio i čuvena opservatorija, u pisanim odgovorima na pitanja BBC na srpskom kažu da „nemaju zvaničan stav o ovome”.
Ipak, domaći naučnici jednoglasno tvrde da je računanje vremena egzaktno ustrojeno.
Kao što je januar prvi mjesec, a ne nulti, tako je i prva godina broj jedan.
„Kalendar je definisan tako i samo treba da se pobroje godine”, kaže i Milan Milošević, urednik sajta Svetnauke.org za BBC na srpskom.
„Svaki vremenski period počinje kao i godina brojem jedan, tj. 1. 1. xxx1. godine, a završava kao i godina 31. 12. xxy0. godine”, naveo je on u tekstu „Učimo da brojimo i računamo vrijeme”.
Kako navodi, to što je za đake prvake sasvim normalno, za sve ostale se čini kao viša matematika.
„Ako vam je ovo komplikovano sjetite se osnovne škole, tamo negdje prvog ili drugog razreda. Tada nijeste znali za nulu i brojeve ste lepo razumjeli.
„Brojeve prve desetice brojali ste na prstima, od 1 do 10. Brojevi druge desetice su od 11 do 20 (ako ne vjerujete brojite i prste na nogama), i tako redom”.
Tako je i, uprkos uvreženom mišljenju i euforiji gotovo cijele planete – treći milenijum počeo tek 2001. godine.
Naime, drugi milenijum – počinje 1. januara 1001. godine, traje punih 1000 godina, završava 31. decembra 2000. godine, navodi se na sajtu Svetnauke.org.
Godina je vrijeme potrebno da Zemlja obiđe oko sunca, a era je vremenski period koji počinje 1. januara 1. godine.
Kada su, onda, živjeli Isus Hristos i Oktavijan Avgust?
„Obojica su živela u prvom vijeku nove ere, Oktavijan je rođen u 1. vijeku prije nove ere.
„Možda je zanimljiv podatak da je broj nula u Evropu stigao tek u 12. vijeku, a gregorijanski kalendar je nastao mnogo prije toga pa su zbog toga godine označene sa …-3, -2, -1, 1, 2, 3,…” napominje Milošević.
Kako je dočekan novi milenijum – prije roka
Uprkos stavovima matematičara i fizičara, cifra 2000. bila je toliko atraktivna da su milijarde ljudi širom svijeta požurili da godinu dana ranije „dočekaju” novi milenijum.
U Sidneju u Australiji je u novogodišnjoj noći održan jedan od najimpresivnijih vatrometa u svijetu, u prisustvu miliona ljudi.
U Južnoj Africi, Nelson Mandela se vratio u svoju bivšu zatvorsku ćeliju na ostrvu Robin gdje je proveo 22 od ukupno 27 godina robije.
Upalio je svijeću pomirenja i proslijedio je djetetu da bi simbolizovala nadu Južne Afrike u budućnost.
U Vitelejemu, mjestu gde je po Bibliji rođen Isus Hristos, sa gradskog trga pušteno je 2.000 golubova mira.
Papa je u Vatikanu uputio poseban novogodišnji blagoslov, rekavši da čovjek mora naporno da se potrudi da bi sljedećih 1.000 godina bilo doba mira širom svijeta.
U Parizu je 20.000 lampica krasilo Ajfelov toranj, a kasnije je održan vatromet.
Američki predsjednik Bil Klinton pokrenuo je proslavu u Vašingtonu, dok je na njujorškom Tajm skveru bačeno četiri tone konfeta na više od tri miliona okupljenih.
Ko je i kada izumio hrišćanski kalendar?
U enciklopediji Britanika kao izumitelj hrišćanskog kalendara navodi se kaluđer Dionizije Egzigius.
On je na zatjev papskih vlasti u 6. vijeku pokušao da izračuna tačnu godinu Hristovog rođenja. Proučavajući poznate hronologije, Dionizije je zaključio da je Isus rođen 25. decembra, sedam dana prije početka 754. godine od osnivanja Rima.
„Dionizije je ovu godinu označio prvom nove hrišćanske ere, prije svega što u to doba u Evropi nula nije ni postojala kao broj”, navodi Slobodan Bubnjević, urednik sajta Nauka kroz priče.
„Nulu, broj koji označava ništa ili prazninu, kao jednu od najznačajnijih civilizacijskih tekovina, tek u potonjim vjekovima donose Arapi sa Istoka.
„A Dionizijevo računanje vremena od Hrista naovamo počelo se masovnije koristiti u hronologijama u sedmom vijeku, da bi potom postalo opšte usvojeno”, navodi Bubnjević.
Prije uspostavljanja ovog sistema koji se, uz izvjesne popravke, danas koristi u cijelom svijetu, u Starom vijeku su godine brojane na razne načine, od nastanka svijeta, od prve olimpijade u Staroj Grčkoj ili od osnivanja Rima.
Bubnjević piše da se, međutim, kasnije ispostavilo da je Dionizije pogriješio u procjeni godine Hristovog rođenja. Prema nekim modernim tumačenjima, rođen je tek 6. ili 18. godine nove ere.
„Najpoznatija je verzija iz Jevanđelja po Mateju u kome piše da se Hristos rodio u godini smrti kralja Iroda Velikog koji je inače umro ne 1. godine nove ere, već između 7. ili 4. godine prije nove ere”, dodaje Bubnjević.