Istorijsko herojstvo i žrtve crnogorskih heroja i njihovih familija za spas Crne Gore

Za aktuelno.me

Piše: Novak Adžić

»Ništa nije tako nedostojno čovjeka kao trpljenje sile, jer ga sila ukida! Ko je vrši nad nama čini nam spornim ništa manje nego ljudskost, a ko je kukavički trpi sam odbacuje svoju ljudskost !« – pisao je Schiller.

Ovo je priča o crnogorskim herojima i riterima otpora agresorskom, bezumnom, zločinačkom silniku, velikosrpskom osvajaču, ubici, koji je krenuo tada da pokori Crnu Goru i njen narod. I storija, o otporu agresorima, krvnicima, zlotvorima, okupatorima Crne Gore krajem 1918. godine i decenijama potom.

Nakon velikosrpske INVAZIJE, OKUPACIJE I NASILNE ANEKSIJE CRNE GORE, 1918. GODINE, uslijedio je masovni teror prema brojnim crnogorskim plemenima i bratstvima. Recimo, sa prostora dijela Katunske nahije, iz plemena Bjelice, i njegovih sela Mikulića, Tomića, Dida, Ublica, Duba, Pejovića, Prediša, Lješevog stupa, Malošina dola (Bjelice), te iz plemena Cuca tokom 1919. i početkom 1920. godine iz političkih razloga, zbog srodništva sa ustanicima i optužbi za jatakovanje, od strane okupacionog režima, u većini slučajeva kao nevini ljudi, ukupno je uhapšeno i zatvoreno 85 lica oba pola.

Crnogorski suverenista, zelenaš, patriota, komita i politički emigrant u Gaeti bio je i poslanik Crnogorske narodne skupštine Bogdan Vukotić sa Čeva (Katunska nahija). On je bio i vojno-građanski komandir (major) crnogorske vojske. Borio se dosljedno Za Pravo, Čast i Slobodu Crne Gore protiv srbijanskog (velikosrpskog) okupatora i anektora njegove domovine. Zbog toga su kako on tako i njegova familija prolazile golgotu od zuluma osvajača. Okupatori su u njegovu imovinu nemilosrdno uništvali i pljačkali, a njegovu porodicu, ženu i đecu, hapsili i mučili u tamnici.

Narodni poslanik i oficir crnogorske vojske Bogdan Vukotić je u Gaeti 1920. godine dao sljedeću izjavu, koja o tome ubjedljivo svjedoči:

»U januaru 1919. god, Okupacione Srbijanske Trupe došle su u Kčevu (treba-Čevo-N.A) i ubili mi iz pušaka nekoliko stoke. Za vrijeme mog boravka u šumi, oko 7. marta 1919. Srbijanske trupe su došle u Kčevo (treba u Čevo-N.A) kod moje kuće i opljačkali mi sve pokretno imanje, ostavivši familiju bez ništa.

U septembru mjesecu 1919. god., Srbijanske Trupe ponovo su došle u moju kuću i poćerale iz kuće u zatvor na Cetinje moju ženu staru 45 godina, koja je bila u drugom stanju, sa 6 djece, primoravajući je da ide pješke 30 kilometara puta od Kčeva do Cetinja, đe su je u zatvor mučili na najgrozije muke i patnje metali sve dok su je oslobodili i puštili kući, gdje se danas nalazi sa 6 djece bez ikakve pomoći«.

(Citirano prema: Prof. dr Šerbo Rastoder, »Skrivana strana istorije 1919-1929«, drugo izdanje, Cetinje-Podgorica, 2005, tom 3, str. 1568. Ova izjava Bogdana Vukotića, koju je istražio i prvi objavio istoričar Š. Rastoder nalazi se u Državnom arhivu Crne Gore-Cetinje, Fond izbjegličke Vlade Crne Gore, Ministarstvo spoljnih poslova 1920-1922, facikla broj 107).

»Glas Crnogorca«, službeni organ Kraljevine Crne Gore, godina izlaska 48, broj 82, od 8/21. februara 1920. godine, Nej na Seni kod Pariza, na strani 3 objavljuje i tekst pod naslovom »Krvave borbe u Crnoj Gori«, u kome se veli i ovo:

»10. januara bile su kod Bara borbe crnogorskih ustaša (stari crnogorski naziv za ustanike-N.A), koji su stojali pod komandom Sava Raspopovića, protivu srbijanske vojske. Borba je bila krvava, te je, s jedne i s druge strane, bilo teških gubitaka«, te se navodi potom da pripadnici ustaničke čete »su svoje ranjene drugove poslije borbe sklonili u selo Mikuliće. Kad je, poslije nekoliko, iza borbe na drugim položajima (takođe protivu srbijanske vojske) jedan dio srpske vojske proćeran u selo Mikuliće, oni su sve tamošnje crnogorske ranjenike, ležeće na nosilima, isjekli na komade; najviše su mučili teške ranjenike, poznate i glasovite junake, Vasa Pavićevića i Mušiku Rajkovića iz Pipera, koji su u ranijem boju izgubili noge. Kožu s leđa odrli su im kao bravima, a tako i gornji dio kože koji pokriva lobanju glava zajedno sa ušima; oči su im bajonetima izvadili, i zatim, pošto su ih pola dana tako držali, poubijali su ih i seljacima su zabranili da ih ne smiju kopati. – Ne mogući to gledati pred svojim kućama, seljaci su ih ipak pokopali: iza toga je opet došla srbijanska vojska da izvrši kaznu, selo je opljačkala, stanovništvo povela u zatvor, a kuće komandira Mehmeda Pekovića i Alila Šabovića izgorjela«.

Komandant ustanika u Crnoj Gori od kraja 1918. g., protiv velikosrpskog terora tada komandir crnogorske vojske Krsto Zrnov Popović je u Rimu 8. juna 1920. godine, u jednoj izjavi opisao zločine srpske vojske i njenih janičara i velikosrpskih regantata u Crnoj Gori, koji su zlo činili i u Cucama i to na sljedeći način:… » Krsto Dragov Popović iz sela Lipe i Ivan Filipov Roganović iz sela Trnjine kao ustanici poginuli su u borbi u januaru ove godine. U Cuce vojska ih je našla još žive i kundacima od pušaka izlomila im glave. Onda su pokupili okolni narod nagoneći ih da se zajedno u kolo fataju sa Srbijancima oko njih dva mrtva; govoreći narodu ovako će svaki svršiti ko nije za Srbiju i tako su ih Držali neukopane četiri dana. Majku Ivanovu Jovanu staru oko 70 godina našli su Srbijanci đe kupi ostatke od raskomadanog sina pa su je palicama istukli i za pletenice vukli.

Milici B. Marković iz Prosenog Dola tukli su tabane od noga, noge su joj pekli u vatru i vrući sač metali više glave da kaže đe se naleze njeni sinovi. Ovo je bilo u mjesecu februaru ove godine.

Ilinku kćer Raduna M. Jovanovića iz sela Graba isprebijali su toljagama i kosu joj otkinuli zato što su joj braća dolazila kod kuće.

Kad su spalili kuću Komandiru Krstu Popoviću u mjesecu julu 1919. godine, ženu su mu tukli da kaže đe joj je jedno muško dijete od 4 godine, govoreći da će da ga zakolju. Dijete je sa đecom bilo pošlo podalje od kuće i tako je Marija, žena Krstova, odatle utekla i od tog dana i danas sa šestoto đece krila se po Boki Kotorskoj i po šumama.

Crnogorska slobodarska, studentska omladina, sastavljena primarno od pristalica crnogorskih komunista, ali i sljebenika zelenaša (federalista), je početkom 1925. godine jasno i precizno govorila, pisala, o velikosrrpskim zločinima, okupacionom teroru sprovođenom u Crnoj Gori kontinuirano, nad crnogorskim narodom. Tako je ona, ista, u obznanjenom proglasu od 8. februara 1925. godine, eksplicitno navela i objasnila, koje je zlo snašlo Crnu Goru i crnogorski narod pod velikosrpskim okupatorskim režimom.

U tom proglasu, između ostalog, kaže se i ovo:

“Sjetite se, braćo i drugovi, sramnog i kukavičkog ubistva pokojnog Šćepana Mijuškovića i njegove braće u Nikšićkom zatvoru; varvarskog i divljačkog mučenja nad čitavim našim plemenima kao što je bio slučaj sa Bjelopavlićima, Cucima, Piperima i još mnogo drugim; sjetite se onog podlačkog postupka sa piperskim revolucionarom dr Vukašinom Markovićem; sjetite se onoga odvođenja čitavih plemena u taoce; sjetite se onoga sramnoga zabranjivanja da se svoja zemlja ne smije obrađivati”.

(Bibliotečko-arhivski fond Istorijskog instituta Crne Gore, dokument, broj 6805, III 1-1 (25).

*Zabranjeno je kopiranje i korišćenje objavljenog sadržaja bez saglasnosti redakcije portala Aktuelno.me i autora teksta