Udruženje boraca NOR-a i antifašista Nikšić, sa svojim odborima iz Gornjeg Polja, MZ Vidrovan, organizovali su juče, 9. maja 2024, obilježavanje Dana pobjede nad fašizmom, kod obnovljenog spomenika na Vidrovanu. Nakon što su delegacije SUBNOR-a i UBNOR-a položile cvijeće na spomen obilježje stradalim u Drugom svjetskom ratu na teritoriji MZ Vidrovan, prisutnima su se obratili Milojica Dakić, Vojo Nikolić i Ljubo Vujadinović. Moderator je bio Vlado Jovanović.
Izdvajamo akcente iz obraćanja Ljuba Vujadinovića, koji je bio član Odbora za popravku spomenika na Vidrovanu. On je podśetio da je spomenik, čiji je autor Ljubo Vojvodić, prije 50 godina otkrio narodni heroj Vojo Nikolić. I nastavio:
„Spomenik pred kojim se nalazimo čuva od zaborava 90 imena i to 34 poginulih rodoljuba od Skadra, Bregalnice i Mojkovca, kojima je bila važnija čast i sloboda Crne Gore od života.
Ovaj spomenik čuva od zaborava imena 32 borca koji su poginuli od 1941-1945. i 24 žrtve fašističkog terora.“
Od početka rata, 1941. pa sve do 1945. godine svoj veliki doprinos narodnooslobodilačkoj borbi, uz mnoge žrtve, dali su stanovnici Gornjeg Polja sa okolinom.
„Od 1941-1945. poginulo je 144 borca i 227 žrtava fašističkog terora. Tri borca proglašena su za narodne heroje: Aleksa Maksimović, Veljko Todorović i Vojo Nikolić.
Ovdje na Vidrovanu u oktobru 1941. godine formiran je Nikšićki partizanski odred. Prvi komandant bio je Sava Kovačević, politički komesar Milinko Đurović, a pomoćnik Vojo Nikolić. Tada se formira 10 teritorijalnih bataljona. Prvi komandant Trebješkog bataljona bio je Ljubo Vušović. Tu je u Gornjem Polju formiran i Lukovski bataljon. Komandant Lukovskog bataljona bio je Miladin Bećko Stojanović iz Šipačna, a politički komesar Rajko Matijašević iz Oraha. Komandant Kočanskog bataljona bio je Milan Abramović iz Duge, a zamjenik političkog komesara Radomir Milić iz Miločana.
Nastavilo se sa formiranjem udarnih bataljona Nikšićkog odreda, od 10 bataljona, 4 su formirana u Gornjem Polju. Na rukovodećim položajima u prvom bio je Milan Abramović, u drugom Milivoje Maksimović, u četvrtom udarnom bataljonu komandant je bio Bećir Jovanić…
Među 27 rodoljuba i patriota strijeljanih pod Trebjesom bila su 3 borca iz Gornjeg Polja. Sveštenik Boško Popović, Danica Jovanić (profesor) i Pavle Lazović, maturant. Njihovo držanje na strelištu bilo je dostojno divljenja. Posebno je bilo gordo i hrabro držanje popa Boška Popovića, koji je svešteniku vezanim rukama razbio putir za pričešća, prevrnuo tacnu i gromkim glasom viknuo: “Miči se izdajniče to nije tijelo ni krv Hristova, nego splačine fašističkog Rima.”
Majskih dana 1943.g. na našem području dogodile su se 2 velike bitke, na Javorku, o kojoj je dosta pisano, gdje ginu i 2 prvoborca Radosav Milić iz Miločana i Milivoje Samaradžić iz Kusida.
Bitka u Orahu u našem kraju je upamćena, jer je 16 boraca poginulo, većinom naših komšija. U tom okršaju ginu komandir čete Ljubo Nerić iz Brezovika, Aleksa Maksimović, Savo Knežević iz Šuma.
U Petoj neprijateljskoj ofanzivi, u istoriji poznatoj kao bitka na Sutjesci, učestvovao je veliki broj boraca iz naših sela. Na Sutjesci su ostali Vušović Janko, Krivokapić Božo, sestre Martinović Ljubica i Stana, Raičević Tomo, Sredanović Neđeljko, Mijanović Mirko i sin mu Vlado, Pantović Dušan, Jovović Đorđije, Matijašević Rajko, Matija i Milijana, Mićović Radoje i Todorović Andrija.”
-Nakon Pive svoj krvavi pir brigada „Princ Eugen“ nastavila je i u Nikšićkom kraju-
Vujadinović je naveo imena stradalih porodica u tom zločinačkom pohodu: „Neposredno pred povratak partizanskih brigada iz Bosne, jedna njemačka jedinica pojavila se u reonu Vira. Jedinica, u kojoj je bio veliki broj Njemaca iz Vojvodine, koji su znali naš jezik, u crno je zavila mnoge domove.
Počeli su od Duge, gdje su ubili Krstinju Milić sa dvije kćeri, Jelena tri godine i Milena jedna godina.
Svirepo, zvjerski su ubijali starce, žene, djecu, uključujući i odojčad. U kući Nikole Kneževića, u Šumama, zatvorili su Krstinju Mandić i njenu šćer Anetu, Jovanu Radulović i još nekoliko žena, a onda kuću zapalili. Tada je na Viroštaku u zbjegovima pobijeno i zaklano sve što su pronašli. Slučaj porodice braće Radošević, o kojem svjedoči strofa na njihovoj porodičnoj grobnici: “Ovdje dvije majke vrle devetoro djece grle.”
Ponegdje su ubijene i čitave porodice. Petar Radović iz Šipačna ubijen je sa ženom i šestoro djece, najmlađe nije imalo ni godinu dana. Ubijen je Milutin Todorović sa ženom i petoro djece, od dvije do 12 godina starosti. U ovim selima najviše je nastradala porodica Todorović, 48 članova: četiri u Šipačno, 30 u Jasenovo Polje, 14 u Orahu. Tada je ubijeno i 11 Radovića, 10 Stojanovića, 9 Božovića u Šipačno, 8 Đokovića u Jasenovom Polju.
U svom divljanju ovi fašisti su oduzimali odojčad iz majkina krila i bacali ih u vatru. O jednoj takvoj grozoti pričala je Milica Popović, majka Ljubice Đorojević. Ljubu su zatekli u kuću sa muškim djetetom. Dijete su joj uzeli i bacili u vatru, a nesrećnu majku izveli napolje i 5 puta u nju pucali.
Ova fašistička jedinica je za samo dva dana ubila 208 osoba. Od toga 18 u Rastovcu, 61 u Virsko-duškom kraju, 12 u Miločanima i Dugi, 95 u Šipačnu i Jasenovom Polju, 22 u Pragi i Orahu. Među nastradalima bilo je 41 dijete.
Iz ovog neviđenog masakra, zločina nad nezaštićenim stanovnicima ostalo je u sjećanju ubistvo Ilije Pavlićevića iz Rastovca. Ilija, kao narednik crnogorske vojske, učesnik Balkanskog i Prvog svjetskog rata, bio je poznat po svojoj hrabrosti i odvažnosti, ali je u starosti teško obolio. Njemci su ga našli pored njegove kuće. Kuću su zapalili, a njega živog ubacili da izgori.
Uz ovaj kratki osvrt o borbama i stradanjima stanovnika sela MZ Vidrovan mora se, sa osjećanjem dubokog poštovanja, istaći gordo i hrabro držanje majki čiji sinovi i kćeri ginu širom Jugoslavije, uz učešće žena u NOR-u. Pored onih koje su poginule na Sutjesci i drugim borbama, da se ne zaboravi i strijeljanje Milijane Matijašević iz Oraha i sestara Mijanović – Vidne i Danice u Farmacima kod Podgorice i njihovih sestara Zorke i Njegosave, koje su strijeljane u Jajincima u Beogradu. Njihovo držanje u zatvoru i pored saznanja da će biti strijeljane dostojno je divljenja, o čemu svjedoči i pismo upućeno majci, koje nešto skraćeno glasi:
Draga mama, došao je čas da se razdvojimo. No, ti se nećeš iznenaditi, jer znaš da moramo dati sve od sebe. Mi idemo kuda i sav pošten narod pa nemoj slučajno suzu da proliješ. Učinila sam ono što nije trebalo, dozvolila sam da me živu uhvate, zato ne treba da me žališ. Budite odani našoj borbi pa makar svi nestali.”
Svoje obraćanje Ljubo Vujadinović je završio na sljedeći način:
„Sva ova imena, događaji i spomenici trajaće dugo jer oni to zaslužuju, za to će se istinski boriti Odbor UB-a i Antifašista Nikšić. Ovi tragični događaji, nadajmo se da se neće ponoviti, pa neka budu opomena i onima koji danas žele da Crna Gora bude mala Ukrajina. Poštovani građani neka je slava i hvala svim borcima koji položiše svoje živote na oltar ove svete Crnogorske zemlje. Neka je vječna Crna Gora!”