NVO Green Home je u Podgorici organizovala konferenciju „Zagađenje vazduha u Crnoj Gori“ kojoj su prisustvovali predstavnici institucija, nevladinih organizacija i medija.
Ispred Instituta za javno zdravlje Crne Gore, govorio je Borko Bajić, koji je podjsjetio prisutne da je zagađenje vazduha jedan od najzačajnijih rizika po zdravlje ljudi, te da prema poslednjim procjenama Evropske agencija za zaštitu životne sredine, zagađenje vazduha u Crnoj Gori doprinosi prijeveremenom umiranju oko 1200 stanovnika na godišnjem nivou, od čega se najviše uticaja pripisuje PM česticama.
“Dodatno je istakao važnost činjenice da zagađenje vazduha značajno smanjuje kvalitet života građana usled obolijvanja od raznih bolesti, te da su procjene uticaja zagađenja vazduha na ljudsko zdravlje u našoj zemlji podcijenjene i da je uticaj zagađenog vazduha na zdravlje stanovništva puno veći nego što se može procijeniti koristeći postojeće prihvaćene naučne alate kada se uzme u obzir uticaj svih zagađivača vazduha u domaćinstvima i spoljašnjoj sredini koji se ne može izmjeriti niti evidentirati u rutinskoj zdravstvenoj statistici”, navodi se u saopštenju.
Mjesečni izvještaji monitoringa kvaliteta vazduha pružaju nam zabrinjavajuće podatke o kvalitetu vazduha kojem su izloženi građani, posebno u centralnoj i sjevernoj regiji Crne Gore.
“U toku decembra 2023. registorvana prekoračenja graničnih vrijednosti srednje dnevne koncentracije PM10 čestica u Pljevljima – 20 dana, u Bijelom Polju – 22 dana, u Podgorici, Zabjelo – 21 dan, Blok V – 22 dana, Nikšiću – 20 dana, a Baru i Kotoru po 1 dan. Izmjerene su veoma toksične visoke koncentracije PM2.5 čestica, posebno na mjernim mjestima u Sjevernoj i Centralnoj zoni kvaliteta vazduha”, dodaje se u saopštenju.
Predstavnica Agencije za zaštitu životne sredine koja vrši monitoring kvaliteta vazduha, Lidija Šćepanović prezentovala je mjesečne podatke o kvalitetu vazduha u Crnoj Gori u toku januara 2024., navodeći da usljed pogodnijih vremenskih uslova koje je karakterisalo veće prisustvo vjetrovitih dana, ti su podaci neznatno bolji u poređenju sa decembrom, pa tako registrovana prekoračenja graničnih vrijednosti srednje dnevne koncentracije PM10 čestica iznose: U Pljevljima – 18 dana, Bijelom polju – 21 dan, u Podgorici, Zabjelo – 17 dana, Blok V – 12 dana, u Nikšiću – 8 dana. Istakla je i važnost činjenice da u centralnoj zoni živi 47 odsto, dok u sjevernoj zoni živi 24% stanovništva, te da je najveći procenat stanovništva u kontinuitetu izložen zagađenju.
“Crna Gora nije donijela program mjera za smanjenje emisija zagađujućih materija obuhvaćenih NEC Direktivom. Ova obaveza prema građanima, ali i prema Evropskoj uniji, je trebala biti usvojena u vidu Nacionalne strategije upravljanja kvalitetom vazduha za period 2021-2029. godine, ali je u nacrtu još od 2019. godine”, navode iz NVO Green Home.
Ovaj strateški dokument je bilo potrebno uskladiti sa Nacionalnim energetskim i klimatskim planom koji treba da definiše dalje strateške pravce u energetskom sektoru, ali i da definiše smjernice za postizanje klimatskih ciljeva Crne Gore koji takođe nije završen, iako se na njegovoj izradi radi od 2018. godine. Nakon nekoliko godina potpune stagnacije u radu na ovom dokumentu, resorno Ministarstvo energetike i rudarstva je ponovo pokrenulo ovaj proces.
“Na konferenciji je zaključeno da je nužno definisanje strateškog okvira koji će definisati dalji razvoj energetskog sistema, koji je glavni zagađivač vazduha u Crnoj Gori, mjere za poboljšanje kvaliteta vazduha, ali i značajno veće učešće lokalnih samouprava u pravcu realizacije mjera na lokalnom nivou kako bi se smanjio uticaj zagađenja vazduha na zdravlje građana”, piše u saopštenju.
Konferencija je, kako su naveli, bila prilika za prezentaciju Komparativne analize različitih vrsta grijanja u Podgorici koju je NVO Green Home pripremila u prethodnoj godini (dostupna ovdje). U Analizi je ocijenjeno da je način korišćenja ogrijevnog drveta u Crnoj Gori prilično neefikasan jer se drvo sagorijeva u kotlovima i pećima sa niskim stepenom iskorišćenja ispod 65%, čime se samo određeni dio energije pretvara u korisnu toplotu pri čemu se i generiše značajno zagađenje vazduha.