Saradnja granične policije Crne Gore sa Evropskom agencijom za obalsku i graničnu stražu – FRONTEX započela je 2009. godine potpisivanjem Radnog aranžmana o uspostavljanju operativne saradnje sa Upravom policije Crne Gore, saopšteno je iz Ministarstva unutrašnjih poslova.
“Shodno tome, 2016. godine uspostavljene su FRONTEX koordinacione tačke na četiri drumska granična prelaza, i to: GP Sukobin, GP Božaj, GP Kula i GP Dobrakovo, na kojima su, u svojstvu policijskih posmatrača, radno angažovani eksperti iz država članica EU. Takođe, na isti način koordinacione tačke formirane su i na vazdušnim graničnim prelazima – GP Aerodrom Podgorica i GP Aerodrom Tivat”, navodi MUP.
Nakon navedenog, 15. juna 2020. godine potpisan je Sporazum između EU i Crne Gore o aktivnostima koje sprovodi FRONTEX u Crnoj Gori, na osnovu kojeg su uspostavljene nove aktivnosti, i to zajednička operacija na kopnu– Joint Operation Montenegro Land (na graničnom prelazu Debeli Brijeg) i zajednička operacija na moru – Joint Operation Montenegro Sea.
“Za razliku od prethodno pomenutog Radnog aranžmana, Sporazum je predvidio angažovanje FRONTEX-ovih službenika sa mogućnošću primjene policijskih ovlašćenja na granici Crne Gore sa Evropskom unijom”, navodi MUP.
U skladu sa tim, dodaju, koordinacija operativnim aktivnostima na međunarodnom nivou vrši se od strane Međunarodnog koordinacionog centra Frontex-a (International Coordination Center – ICC) sa sjedištem u Varšavi, gdje je prisutan i predstavnik Sektora granične policije Crne Gore u svojstvu ICC koordinatora, dok je na nacionalnom nivou, za koordinaciju uspostavljen Lokalni koordinacioni centar (Local Coordination Center-LCC) sa sjedištem u Koordinacionom centru Sektora granične policije u Podgorici.
“Od maja 2023. godine, zbog objektivnih potreba s kojima se granična policija suočava tokom ljetnje turističke sezone, aktivnosti ICC koordinatora nastavljene su u kontinuitetu, ali uz izvršavanje preuzetih obaveza putem online komunikacije sa ICC centrom u Varšavi i drugim pripadnicima operativnog tima. S tim u vezi, u pitanju je privremeno neupućivanje službenika u sjedište Frontex-a do oktobra mjeseca, kada je planirano ponovno upućivanje i prisustvo našeg predstavnika u ICC centru, Varšava. Ističemo da navedeno nije negativno uticalo na koordinaciju zajedničkom operacijom, imajući u vidu da se ista vrši iz Koordinacionog centra, u okviru kojeg je uspostavljeno svojevrsno funkcionisanje operativnog dežurstva Sektora granične policije na centralnom nivou, po sistemu 24/7, ističe MUP.
Zajednička operacija na kopnu – Joint Operation Montenegro Land započela je 15. 7. 2020. godine i definisana je posebnim Frontex Operativnim planom (OPLAN).
“U vezi s tim, aktivnosti Frontex službenika na graničnom prelazu Debeli Brijeg odnose se na svakodnevnu podršku lokalnoj policiji prilikom vršenja granične kontrole, a najznačajnija je saradnja po pitanju falsifikovanih dokumenata (falsifikovane ili tuđe putne isprave, kao i falsifikovane vize EU, dozvole boravka), gdje se sa kolegama iz Frontex-a vrše provjere preko njihovih nacionalnih baza podataka ili Centara za saradnju policije i carine EU (Police and Custom Cooperation Centre- PCCC). Takođe, intenzivna je saradnja na suzbijanju ilegalnih migracija, prevenciji krijumčarenja narkotika i oružja, kao i detekciji i sprečavanju ostalih vidova prekograničnog kriminala”, navodi MUP.
Zajednička operacija na moru – Joint Operation Montenegro Sea započela je 16. 10. 2020. godine i takođe je definisana posebnim Frontex Operativnim planom.
“Aktivnosti na moru sprovode se elektronskim nadzorom operativnog područja iz vazduha, kao i stalnim raspoređivanjem službenika Frontex-a na GP Luka Bar, koji se shodno operativnim potrebama angažuju i na lučkim graničnim prelazima – GP Kumbor – Porto Novi i GP Luka Kotor”, saopšteno je iz MUP-a.
Nadzor granice na moru iz vazduha, vrši se FRONTEX letjelicom, kao i helikopterima italijanske Guardia di Finanza-e.
“Na ovaj način unaprijeđen je elektronski nadzor državne granice na moru sa situacionom slikom u realnom vremenu koje letjelice šalju Koordinacionom centru i ICC-u”, navodi MUP.
U maju 2023. godine potpisan je novi Sporazum između Crne Gore i EU o aktivnostima koje sprovodi FRONTEX u Crnoj Gori, a koji je usaglašen sa novom EU regulativom i predviđa mogućnost da Frontex angažuje svoje službenike sa izvršnim ovlašćenjima na bilo kom dijelu teritorije Crne Gore, a ne samo na granici sa EU, kao što je to bilo do sada.
Novim Sporazumom je, ističe MUP, u završnim odredbama predviđena privremena primjena Sporazuma od 01. jula 2023. godine, do završetka internih pravnih procedura obje strane potpisnice potrebnih za njegovo stupanje na snagu.
S tim u vezi, Sektor granične policije je već u junu inicirao proširenje zajedničke operacije JO Montenegro Land za 2023. godinu. U ovom cilju, u prvoj nedjelji jula, tačnije od 04. do 07. jula realizovana je posjeta delegacije Frontex-a u okviru koje su zajedno sa predstavnicima Sektora granične policije razmatrana sva pitanja bitna za proširenu operaciju, delegacija je upoznata sa našom problematikom i u načelu je postignut dogovor oko buduće saradnje”, saopštio je MUP.
Tokom službene posjete, delegacija Frontex-a je izvršila obilazak relevantnih graničnih prelaza, kao i stanica granične policije u čijoj je nadležnosti nadzor „zelene granice“ (granična kontrola područja van graničnih prelaza).
“Upravo je akcenat i bio na nadzoru državne granice i planiranju budućih mješovitih patrola koje bi činili crnogorski policijski službenici i službenici Frontex-a”, ističe MUP.
Dalji koraci su, dodaju, izmjena Operativnog plana za predmetnu zajedničku operaciju u kom će detaljno biti opisan i isplaniran način saradnje (zona operacije, broj i profili službenika Frontexa, materijalno-tehnička sredstva, koordinacija i članovi tima, i druga pitanja).