Piše: Željko Rutović
Pa čak i površna informisanost, iskustvo i socijalna spoznaja, opismeni nas toliko da pojam ekspert doživimo, prihvatimo i prema istom njegujemo neupitno poštovanje kako i zaslužuju znalci i suvereni znanja ove uzvišene riječi. U otmenim društvima neke stvari se same od sebe podrazumijevaju, pa kud će više razumijevanja od titulisanja nekog čovjeka ekspertom a neke radnje ekspertizom.
Nevezano od socijalno-klasnog statusa, profesionalnog ranga ili obrazovnog nivoa, tek gotovo svako od nas putevima životne potrebe bi (in)direktni korisnik ovog ili onog oblika ekspertskog znanja. Tako I toliko, da nam bi jasno da je znanje neupitno i konkretno, provjerljivo i vidljivo, kako to ekspertima jedino samo i dolikuje. Pa, u čemu se sve to, i čime se sve to, u istoriji civilizacije (o)gledaše titular znanja i zvanja, koji bi se proglašavao ekspertom? Dobro, nije mali broj onih juče, a posebno danas koji se tako važno a suštinski lažno (samo)proglasiše ekspertima. No, društvo pati od raznih bolesti koje traže duži I dublji tretman.
Na nivou paradigme kazali bi:
- Ekspert je lice koje u svom profesionalnom portfelju vlada krovom znanja matične disciplinarnosti koju kontinuirano usavršava i dograđuje saobrazno naučnom napretku i komparativnim iskustvima;
- Ekspert je profesionalac mjerljive, vidljive i egzaktne provjerljivosti čija znanja podliježu univerzalnim standardima, mjerilima, konvencijama i kodeksima opštečovječanske stečevine monodisciplinarne nauke;
- Ne manje, ekspert je čovjek čija znanja, tj. ekspertize, usluge, specijalnosti, inovativnosti, doživješe održivu probu vremena kroz koje se serioznošću i kvalifikovanošću legitimisa i čovjek i znanje, i ekspert i ekspertiza. Dodatno, ekspertsko znanje ne podrazumijeva lokalnu (samo)dovoljnost, provincijalnu metriku, nepotistički inžinjering, niti sivu zonu raznih poentaža I plemensko-burazerskih citiranja, kao što ne podrazumijeva ni brzopotezno programirane akademskie statuse i sinekure.
U duhu misije ekspertsko znanje je opšteg, šireg javnog interesa čiji nosioci intelektualnom vokacijom nadrastaju palanačke aršine, sebičluke i kratkointeresne staze predpolitičkog karaktera. Vrlo važno iz generičnosti samog pojma, eksperti su ljudi i naučni sloj u čijem središtu stanuju principi otvorenosti, transparentnosti, provjerljivosti, djeljivosti, slobode pristupa informacijama, dostupnosti javnosti i svima onima koji ištu ekspertska znanja. A tek, treba li reći da je ekspert neko ko je već u znanju i zvanju u domaćoj i međunarodnoj javnosti nesporno poznat i priznat; da je ekspert neko čiji su rezultati, preporuke, iskustva, postignuća i dostignuća, takva i tolika da se šire respektuju, primjenjuju i iskustvu traženog i plaćenog znanja vrednuju. Naravno, ekspert je po prirodi svog imena baštinik sve-opšteg civilizacijskog dobra koje ne taktizira na tankom užetu političke moći, trenutne konjukture nosilaca vlasti ili diktata varljivog izbornog tržišta.
Od eksperata i njihove referentnosti, inventivnosti i inovativnosti prirodno se očekuju visoki standardi i benefiti ekonomskog, naučnog, kulturološkog i društvenog progresa. Jednostavno, kao elitni visokointelektualni sloj eksperti su naučno promišljajuća brana svakom pojednostavljenom banalizmu olako obećanih brzina koje umjesto prosvijećenosti, znanja i kulture žilavo istrajavaju na mitu, klerikalizmu i trivijanom populizmu. Tek, kao mjera mjere, eksperti su progres naprednih civilizacija i uljuđenih zajednica koje na transferu dokazanog i upotrebljivog znanja grade stabilnost kompetentnih i odgovornih društava čiji ekspertski radari ne dozvoljavaju proizvoljne društvene eksperimente koji uvijek skupo koštaju.
U Crnoj Gori evo već godinu dana svjedočimo hibridnom političkom eksperimentu, pompenzno nazvanom ekspertska vlada! Među raznorodnim političkim subjektima, interesima i geo-uticajima, ista je navodno, trebala biti izraz ubrzanog reformskog napretka, demokratizacije, stabilnosti i evropske perspektive crnogorskog društva. I ne samo to. No, iskustva, vrijednosti, postupci i politički socijalni ambijent i atmosfera sušta su dijametralna suprotnost svemu onome što se podrazumijeva značenjskim kontekstom ekspertskog imena. Uostalom, stidljive ali jasne (samo)kritike na račun domašaja ekspertske vlade dolaze iz krila troglave svetosavske koalicije.
Prije (ili poslije svega) nego što svaki građanin samodefiniše očekivane rezultate ekspertske vlade (u rekonstrukciji) na nivou vrijednosti i paradigmatičnosti statusa eksperta i ekspertize zapitajno se:
- Đe je ekspertu imanentno da se samoproglašava ženom – četnikom?
- Taje li i zašto eksperti od očiju javnosti kreditna zaduženja države kojoj su na čelu?
- Znate li u istoriji civilizacije eksperta koji je uz pomoć vjere “pomjerao brda i planine”
- Da nijesu možda eksperti Svjetske zdravstvene organizacije kao lijek protiv Kovid 19 preporučili tamjan, vjeru i božiju vakcinu?
- Da nijesu negdje medijski eksperti Savjeta Evrope, OESC, EBU-a, preporučili standard po kojem će se direktan prenos vjerskog ustoličenja vršiti na Parlamentarnom TV kanalu javnog servisa?
- Da nije neki ekspert negdje smenjivao sa dužnosti direktora osnovne škole preminulu osobu?
- Da možda eksperti ne diskriminišu lica po nacionalnoj, vjerskoj ili nekoj drugoj osnovi?
- Da li po svojoj intelektualnoj vokaciji, javnom angažmanu i kritičkom perceptu eksperti vlasti ćute kada su ugrožena – ponižena nacionalna obilježja kulture, duhovnosti i jezika države u kojoj vrše parlamentarnu i izvršnu vlast?
Sumarno, između mnogih i mnogih da li, i znate li, nastaje ovdašnji “ekspertsko” civilizacijski bezdan, kulturološko posrnuće koje nikad i nigdje eksperti nijesu izveli nad zemljom u kojoj vrše vlast. Prirodno je da ne možemo reći, nad svojom zemljom, jer sveukupna odrednica i ovdašnje praktično činjenje upućuju na “ekspertsko “ svojatanje nekog drugog sveta – srpskog sveta.
Eksperti i “eksperti”. Ko je ko?
Poslije svega i ne moraju nositi maske. Davno su pale da bi se prepoznali “eksperti”.