Piše: Dragan Bursać
“Baš Vlada Crne Gore pod Dritanom Abazovićem svesrdno materijalno, novcem poreskih obveznika pomaže vjerske srednje škole poput novooformljene svetosavske gimnazije u Podgorici, pa se tako preumljena djeca već u najranijem dobu identitetski formiraju i oblikuju u velikosrpske nacionaliste. I to najbolje zna ta ‘druga strana’ predvođena Crkvom Srbije. A taj neprestani terenski rad na preumljavanju djece, od Banjaluke do Podgorice doveo je do toga da u RS-u gotovo nikome ne pada na pameti institucionalno ići ka EU, a situacija postaje drastično slična i u Crnoj Gori, koja se od 2020, gotovo i ne može prepoznati. Pa smo došli u baš bizarnu situaciju, da svaki govor o obrazovnom sistemu, o školstvu, o kulturi započinje ili sa pričom o Srbiji ili sa pričom o ‘srpskoj ugroženosti'”, navodi Dragan Bursać, koji odgovara na pitanje redakcije Fokalizatora – kako mali narodi da u novim okolnostima na Balkanu očuvaju identitete…
Uvod: Kada govorimo o državnim identitetima u Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini, oni na žalost (gotovo) ne postoje. Kultura, obrazovanje i nauka su lakmus papir kroz koji svijetle sve naše tmine, a one mogu stati pod jedan zajednički nazivnik-nacionalističko parčanje država.
BiH zemlja između ničega i Srbije
U Bosni i Hercegovini stvar je toliko jasna da je čaki i ustavno toksično regulisana. Naime Dejtonskim mirovnim sporazumom, koji je ujedno i ustavni okvir zemlje, postoje dva potpuno zasebna i nezavisna obrazovna sistema sa još nekoliko podsistema, koji stvaraju konfuziju u ionako konfuznoj državnoj podjeli moći.
I dok u Federaciji BiH mladi ljudi, ali i oni nešto stariji iz povijesti, jezika i uopšte društvenih nauka uče o državnosti i jednako bitnoj državotvornosti Bosne i Hercegovine, od Srednjeg vijeka, preko Drugog svjetskog rata i ZAVNOBiH-a do danas, u entitetu Republika Srpska, tako li što ne postoji. Preciznije u obrazovnom, ali i naučnom diskursu postoji srpski jezik, srpsko pismo (ćirilični tipik), srpska nacija, srpsko društvo, srpski narod, srpska nauka, pa i srpska historija. Primjera za ovu šizofreniju je beskonačno mnogo, a navešću vam samo dva, možda i najsignifikantnija:
– Ovih dana se obilježava, pazite sad 80 godina “Glasa Srpske“, oficijelnog glasila aktuelnog režima u manjem entitetu, novine koja je bila simbol velikosrpske propagande, a koja je za vrijeme agresije na BiH, sa svojih naslovnica preko agencija za “humano preseljenje“ reklamirala etničko čišćenje. Ova “novina“ je direktni ratnohuškački izdanak ratno-zločinačke garniture u Banjaluci i RS-u koja je iz tadašnjeg “Glasa“ protjerala gotovo sve nesrbe urednike, novinare, grafičke radnike, uzurpirala prostorije i počela sa najgnusnijom ratnohuškačkom propagandom. Dakle prije 31. godinu. I kao da to nije bilo dovoljno, prisvojila je ta mašinerija datum osnivanja antifašističkog “Glasa“ iz 1943. godine, pa ga slavi kao svoj rođendan. Dakle, ponavljam, nešto što je staro tri decenije slavi 80 godina postojanja.
Zamislite apsurd, da ljubitelji četničke ideologije koji imaju tri decenije staru novinu slave dan osnivanja partizanske novine i to nazivaju kontinuitetom?!
A zašto je ovo važno? Pa zato što je riječ o krovnom printanom mediju u RS-u, koji kao takav kroji i kulturnu, i obrazovnu, i oficijelnu naučnu politiku u manjem BiH entitetu, a koji svoju duhovnu i političku centralu vidi u Beogradu. Ako oni to mogu, onda zamislite razmjere preumljavanja u RS-u?! Dakle, slobodno možemo kazati da 49% teritorije BiH nema gotovo nikakve veze sa Bosnom i Hercegovinom, a pogotovo u obrazovno-kulturnom stvaranju identiteta, koji bi navodno trebao biti državni.
Drugi primjer je zabrana izučavanja Bosanskog jezika u osnovnim školama na teritoriji RS-a. Ili kako je to prije dvije godine lijepo primijetila novinarka Gordana Katana, koja kaže:
“Dok se Bošnjacima osporava temeljno ljudsko pravo na imenovanje, izučavanje i upotrebu bosanskog jezika u RS-u, kad su u pitanju Srbi niko se ne poziva na ustavnu odredbu i oni svoj jezik umjesto jezik srpskog naroda u RS zovu – srpski. Sada se ide i korak dalje najavom usvajanja Zakona o upotrebi srpskog jezika po hitnoj proceduri“
Možete li razumjeti da je na teritoriji pola zemlje, djeci zabranjeno izučavanje maternjeg jezika, jer se to kosi s nacionalističkim zakonima te polovine zemlje? A to što ne možete ni zamisliti u manjem BiH entitetu je svakodnevna diskriminatorna pojava i toliko je zaživjela u praksi da bošnjačka djeca, primjera radi, maternji jezik umjesto u školskim učionicama izučavaju po medžlisima islamske zajednice. Ovaj školski aparthejd neobično podsjeća na protjerivanje Albanaca iz nastavnog sistema Kosova, početkom i sredinom devedesetih godina prošlog vijeka. A znamo da su iza te politike stajali zločinci poput Slobodana Miloševića.
Pa se u nekoj doglednoj budućnosti, zapravo, cjelokupan obrazovni sistem manjeg BiH entiteta planira uklopiti, putem međusobnih veza Republike Srbije i Republike Srpske, ali i Otvorenog Balkana u srpski svet (čitaj u Veliku Srbiju). Već sad djeca u RS-u uče po istim ili sličnim silabusima i udžbenicima kao i ona u Srbiji dok se fakultativna nastava često odvija u Srbiji, a gotovo svi fakulteti su vezani za “maticu“ i imaju ili nikakvu ili jako lošu vezu sa Sarajevom ili Tuzlom npr. Treba li spominjati da su “predavači“ na Banjalučkom Univerzitetu što uživo, što videolinkom bili i Vojislav Šešelj i Milomir Marić i mnogi drugi bojovnici srpskog sveta.
Moram vas podsjetiti da je 21. avgusta 2021. godine Vlada Republike Srpske naredila predstavnicima svih ministarstava i entitetskih ustanova i institucija da hitno prekinu učešće u sastancima, komisijama, radnim tijelima koji su organizovani na nivou BiH, a s tim u vezi je ovih dana lokalno Ministarstvo napravilo spisak nastavnika i profesora iz RS koji rade na zajedničkim projektima na nivou BiH sa očiglednim ciljem da se prekine međuentitetsko uvezivanje.
Dakle, ljudi koji rade na zajedničkom naučno-obrazovnom sistemu u BiH će biti sankcionisani od strane vlasti u RS-u!
Pa je ispravno kazati da u BiH imamo zapravo dvije države pod jednim krovom, sa dva potpuno zasebna obrazovna sistema, ali i dva različita kulturna modela. Jedan se (slabašno) zalaže za građansku, zajedničku državu Bosnu i Hercegovinu, koja bi preko Berlinskog procesa išla kao EU i NATO paktu, a drugi je agresivno i proaktivno za svesrpski svet, za Rusiju, za BRIX, za OB, za nešto što je mračnjaštvo, akultura i nadrinauka. I ovaj drugi model, za razliku od prvog, a na krilima Crkve Srbije itekako živi i pokazuje rezultate. A rezultati su poražavajuće visok stepen srpskog ultranacionalizma u mladih. On je na tako visokom nivou da uveliko premašuje srpski ratni nacionalizam. Djeca se uče da npr. genocida u Srebrenici ili nije bilo ili se zaziva novi genocid, sve slaveći ratne zločince i za to bivaju nagrađena.
Govoriti danas o bosanskohercegovačkom identitetu je, na žalost, Sizifov posao i bez proaktivnog djelovanja u svim sferama života, a posebno u obrazovnom sistemu na cijeloj teritoriji države Bosne i Hercegovine, nema govora o nekim ozbiljnijim pomacima. Na žalost, snage koji bi trebale tako djelovati danas su ili u defanzivi ili su zabavljene banalnim dnevnopolitičkim prepucavanjima.
Ekspresno preumljavanje Crne Gore
Sa druge strane, Crna Gora, koja je makar na papiru bila identitetski građanska, sekularna, multietnička i antifašistička zemlja i to po ustavnom određeni, nakon kontrarevolucije od 30. avgusta 2020. postala je neka vrsta velikosrpskog nacionalističkog inkubatora i think tanka u kome se bukvalno preko noći stvaraju nove ideje, pokreti i organizacije, a koje rade na rastakanju ustavnog, povijesnog i državnog okvira zemlje.
Kako se ovaj tekst tiče poglavito kulture i obrazovanja dovoljno je kazati da se na nivou kulturnih institucija postepeno ali ne i sporo briše odrednica “crnogorski“ i uvodi se perfidan geografski topik “iz Crne Gopre“, tobož zarad pluralizma, a zapravo zbog dokidanja građanske Crne Goe u kojoj svaki državljanin ne da može, nego i zakonski ima pravo bez obzira na vjeru i naciju biti Crnogorac jer je to državno, a ne (samo) nacionalno opredjeljenje.
Sa druge strane, baš Vlada Crne Gore pod Dritanom Abazovićem svesrdno materijalno, novcem poreskih obveznika pomaže vjerske srednje škole poput novooformljene svetosavske gimnazije u Podgorici, pa se tako preumljena djeca već u najranijem dobu identitetski formiraju i oblikuju u velikosrpske nacionaliste. I to najbolje zna ta “druga strana“ predvođena Crkvom Srbije. A taj neprestani terenski rad na preumljavanju djece, od Banjaluke do Podgorice doveo je do toga da u RS-u gotovo nikome ne pada na pameti institucionalno ići ka EU, a situacija postaje drastično slična i u Crnoj Gori, koja se od 2020, gotovo i ne može prepoznati. Pa smo došli u baš bizarnu situaciju, da svaki govor o obrazovnom sistemu, o školstvu, o kulturi započinje ili sa pričom o Srbiji ili sa pričom o “srpskoj ugroženosti“.
I naravno sa se iza te priče se krije jedna nakana koja je sasvim jasna- Crnoj Gori je po tom modelu mjesto ili u Srbiji ili sa Srbijom. Ili kako to dobro oblikuje u svojoj definiciji njemački Špigl koji se ovih dana bavio nakanama Vučićeve Srbije:
“Beogradska računica je sledeća“, zaključuje nemački magazin: „što je više etničkih Srba u Crnoj Gori po statistici, to je veće opravdanje da ih zaštitimo i da se pitamo o njihovoj sudbini. Taj strateški pristup Putin je nasilno demonstrirao na primeru ruskih građana u Gruziji, Donbasu i na Krimu“, zaključuje Špigel.
A sve počinje od osnovne škole, od vrtića čak, pa se preko srednje škole, fakulteta, naučnih i kulturnih ustanova ta intencija prenosi na cjelokupan život ili kako se to nekad govorilo na sve sfere života.
Umjesto zaključka
Pišem ovaj tekst na molbu prijatelja, profesora Vladimira Vojinovića, a zajednička želja na je nekako naći modus operandi modela zaštite identiteta ukazujući na rizike po državni identitet. Kako sada stvari stoje, a i bez ovog teksta, jasno je da državni identiteti Bosne i Hercegovine pogotovo, ali i Crne Gore više kao takvi i ne postoje.
Možemo govoriti samo o eksploziji jednog, velikosrpskog identiteta i teškoj defanzivi svih ostalih identiteta, koji su izgleda zarobljeni u Štokholmskom sindrom i koji niti znaju kako će, niti znaju šta će. Pa se onda bizarno dešava da su neki od tih identiteta postali ili sluge srpskog nacionalizma ili sa njim trguju, nalaze “zajednički jezik“ “dogovaraju se“, preko bitnih ljudi iz svijeta nauke, ne shvatajući, da na žalost uvijek kad se tako indolentno reaguje sljeduje ili neka 1918. ili neka 1992. godina. Zanimljivo, obje ove godine su u velikosrpskim narativima bitne kao “stvaranje države“. A vi dobro razmislite koje to države ili kojih to država.
Svaka cast Gospodine! Respekt!