–Ministarstvo nauke nema podatke koliko je crnogorskih naučnika pošlo u inostranstvo, niti koliko je stručnjaka u ovom periodu steklo to zvanje van granica naše zemlje, a da se nijesu vratili.
Zanimljivo je da sa ovim podacima ne raspolaže čak ni Univerzitet Crne Gore na kojem mnogi stručnjaci upravo dobijaju najviši nivo obrazovanja. Iz te visokoobrazovne ustanove rečeno nam je da se ovim podacima bavi Ministarstvo nauke, a istovjetan odgovor smo dobili i od Ministarstva prosvjete: adresa je Ministarstvo nauke. S druge strane Evropska unija upozorava države Zapadnog Balkana da je jedan od najvećih problema naših društava odlazak mladih stručnjaka koji u matičnoj državi ne vide nikakvu perspektivu. Ovo, po svemu sudeći, za nadležne u Crnoj Gori nije problem.
KO JE ODGOVORAN?
Iz resora ministarke Sanje Damjanović, međutim, saopšteno je za Pobjedu da ,,ne mogu sa sigurnošću i preciznošću saopštiti broj odlazaka naučnika iz zemlje“. Pojašnjavaju da takav stav proizilazi, između ostalog, što se izbor u istraživačka i naučna znanja obavlja u skladu sa Zakonom o naučnoistraživačkoj djelatnost, a da se način i postupak izbora u naučna zvanja, kao i druga pitanja u vezi sa izborom uređuju statutom ustanove.
Dodaju i da naučnoistraživačku djelatnost, između ostalog, može obavljati i osoba koja ima visoku školsku spremu, magistraturu i doktorat nauke, iako nije birana u istraživačko ili naučno zvanje, ako ima reference po osnovu objavljenih naučnih radova.
– U zvanje istraživača može biti izabrano lice koje ima najmanje visoku školsku spremu i radi na istraživačkim poslovima. Dakle, viši istraživač može biti izabrano lice koje ima akademski naziv magistra nauka i objavljene naučne radove. S druge strane, naučna zvanja su: naučni saradnik, viši naučni saradnik i naučni savjetnik. U naučno zvanje može biti izabrano lice koje ima doktorat nauke i izbor se vrši na period od pet godina – naveli su iz Ministarstva nauke.
Prepoznali su, kako ističu, odliv talenata kao jedan od problema, ne samo naše zemlje, već cijelog regiona Jugoistočne Evrope, te su, između ostalog, izradili informacioni sistem o naučnicima u Crnoj Gori i iseljeništvu „Naučna mreža“, a koji se, prema njihovim riječima, stalno ažurira novim podacima i profilima naučnika koji su javno dostupni zainteresovanoj javnosti. Na tom portalu se može pročitati da je trenutno evidentirano 1.812 istraživača u Crnoj Gori, a u dijaspori 54.
STUDIJA
U izradi ovog projekta im je na neki način pomogla Studija o saradnji sa naučnicima iz dijaspore koju je za Ministarstvo nauke 2014. godine pripremio ekspert dr Vladimir Nedović, naučnik iz dijaspore koji radi i živi u Holandiji, jer je u tom dokumentu upravo preporučeno da se u prvoj fazi napori više usmjere ka privremenoj i ,,komunikaciji na daljinu uz pomoć savremenih tehnologija“ angažovanosti istraživača iz dijaspore, nego na njihov stalni povratak i reintegraciju u istraživačku zajednicu Crne Gore.
KRITIKA
I crnogorski naučnik, profesor dr Vladimir Pešić, koji je ranije obavljao i funkciju čelnika Naučnog odbora UCG, smatra da naučna dijaspora svakako predstavlja veliki potencijal, te negoduje što ne postoje tačni podaci o broju tih osoba koje su pošle iz Crne Gore.
– Vjerujem da je Ministarstvo nauke do sada imalo i dovoljno vemena i resursa da uradi kvalitetnu bazu naših naučnika koji su otišli iz Crne Gore. Naučna dijaspora predstavlja veliki potencijal i naučne institucije u Crnoj Gori treba da prepoznaju i iskoriste taj potencijal pri čemu je medijatorska uloga Ministarstva nauke od najvećeg značaja. Nažalost, primjetno je da nije mnogo urađeno čak i na ovom prvom koraku, a to je formiranje baze osoba koje su stekle akademska i naučna zvanja ovdje i otišli iz Crne Gore – kaže on.
Naučne institucije, a prije svega Univerzitet kao najveća naučna institucija, ima, dodaje on, već odavno probleme da zadrži svoje najbolje studente i naučnike. Potpuno je, ističe Pešić, normalno sa pozicije jednog naučnika da birate mjesto koje vam pruža najbolje uslove za naučni rad. Ako je evidentirano 1.812 istraživača, ozbiljna strategija jednog Ministarstva nauke bi, smatra on, trebalo da bude da kroz nacionalne projekte prepoznaju i iskoriste potencijal, ako ne svih tih naučnika, ono bar njihovog najvećeg broja.
Kako povratiti i zadržati naučnike?
Iz Ministarstva nauke istakli su i da su svjesni da su ljudski resursi i istraživački kapaciteti od presudnog značaja i za sveukupni društveno-ekonomski razvoj zemlje. U tom kontekstu, kako navode, jedan od prvih jasno zacrtanih ciljeva nove Strategije za naučnoistraživačku djelatnost jeste upravo jačanje ljudskih resursa i istraživačkih kapaciteta.
– Jedna od novih mjera Strategije je zapošljavanje doktoranada kroz projektno angažovanje, uz atraktivne uslove koji uključuju obavezno stručno usavršavanje i internacionalizaciju, tj. povezivanje sa renomiranim naučnim institucijama, ali i privredom. Ministarstvo nauke je našlo način da se već sada zaposli grupa mladih istraživača kroz novi konkurs za dodjelu atraktivnih stipendija doktorandima, koji će biti isključivo posvećeni radu na projektima, odnosno istraživanjima – kazali su oni.
Izdvojili su, kako dodaju, čak milion i po eura za period od tri godine i cilj je da nakon toga postignu ,,kritičnu masu od 50-ak najboljih istraživača“.
– Ovaj konkurs je jedinstven u cijelom regionu, jer će pored oslobađanja školarina biti osigurana stipendija sa visokim mjesečnim iznosom, od čak 700 eura, a uz to će mentoru i doktorandu biti omogućen iznos do 10.000 eura godišnje za istraživanje i rad na projektu. Raduje nas da upravo za ovaj konkurs već imamo interesovanje i od strane kandidata iz dijaspore – kazali su. Važno je, dodaju oni, istaći i da je Crna Gora prva podržala Inicijativu za Uspostavljanje međunarodnog instituta za održive tehnologije na prostoru Jugoistočne Evrope koji ima za cilj i da povrati ljude koji su napustili region, na način što će realizovati veliku infrastrukturu baziranu na najsavremenijim tehnologijama.
– Upravni odbor SEEIIST projekta je izabrao Hadronsku kancer terapiju i istraživanje u oblasti biomedicine pomoću protona i težih jona, kao opcije za institut, koja danas predstavlja najsavremeniji metod liječenja velikog broja vrsta kancera. Trenutno u svijetu postoji samo 12 ovakvih mašina, samo 4 u Evropi. Naš projekat ne bi bio samo peti u Evropi, već unikatan zbog komponente istraživanja jer će 50 odsto vremena upravo biti posvećeno istraživanju, na kojem bi radilo preko 1.000 istraživača – pojasnili su iz ovog resora.
izvor: Pobjeda