Širom Sjedinjenih Američkih Država, posebno u Bostonu, danas se obilježava godišnjica Bostonske čajanke 16. decembra 1773, prije 250 godina.
Taj događaj bio je uvod u Američku revoluciju, odnosno rat za nezavisnost SAD, prvu veliku revoluciju ondašnjeg svijeta.
Ona će nadalje poslužiti kao predložak, uzor, za Francusku revoluciju 1789. Bile su to “tektonske promjene” ondašnjeg svijeta, odnosno zora novog građanskog društva, oslobođenog srednjovekovnog naslijeđa, garantovanih privilegija rođenjem, vjerskih načela koja su gubila suštinu i ostala samo kao opravdanje za povlašćeni status. Bila je to zapravo pobjeda načela prosvetiteljstva.
Tog dana, 16. decembra 1773, grupa građana američkih kolonija, obučena dijelom poput indijanaca, pobacala je u luci grada Bostona, u more, sanduke čaja sa tri trgovačka broda. Postojalo je uopšte nezadovoljstvo britanskom kolonijalnom vlašću, a mjere koje su tada uvođene bile su dodatni povod za bunt. Događaj je potom, otprilike tridesetih godina 19. vijeka, postao poznat kao Bostonska čajanka.
Bio je to, ispostavilo se, nagovještaj Rata za nezavisnost SAD. Obično se ističe da su Taunsendovi zakoni donijeti u Parlamentu Ujedinjenog Kraljevstva 1767, kojima je podignut nivo carina u britanskim kolonijama u Americi, bili povod za nezadovoljstvo, koje će nadalje postupno rasti. Bostonska čajanka u tom smislu je samo najpoznatiji među brojnim protestima koji su se dogodili.
Čaj je, što danas djeluje sasvim neobično, pritom bio povod zbog činjenice da je bio skupa i posebno tražena roba. U Britaniji, pa i američkim kolonijama trošene su, počev od poznog 17. vijeka, ogromne količine čaja. Treba imati u vidu da posebno oporezivanje kolonija na taj način u to vrijeme nije bio nikakav izuzetak, istovjetno su se ponašale i druge evropske metropole u to vrijeme. Model je uglavnom podrazumijevao da sva roba koja ulazi u kolonije mora biti oporezovana i u metropoli, odnosno monopol snabijedavanja kolonije imala je matična zemlja, metropola. Britanija je posebno dosljedno sprovodila politiku koja je podrazumijevala da kolonije moraju sebe da izdržavaju, uključujući i kompletan vojno policijski aparat tamo smješten. Druge kolonijalne sile bile su u tom smislu manje stroge.
Pošto su posebno nepopularni Taunsendovi porezi ukinuti 1770. vlasti u Londonu potom donose Zakon o čaju 10. maja 1773. Iako su ukinute ranije više stope oporezivanja, zadržani su elementi Taunsendovih mjera, na posredan način.
Zvanično, stav kolonista, i razlog protivljenja Zakonu o čaju, bio je posljedica činjenice da 13 američkih kolonija nije imalo predstavnika u Parlamentu Britanije. Tradicionalno, stav je bio da jedino Parlament može propisivati poreze, iz čega su kolonisti izvlačili tumačenje, da ukoliko nisu predstavljeni u tom tijelu ne mogu biti ni predmet oporezivanja.
Bila su to domišljanja izvedena iz britanskih tradicija. U svakom slučaju činjenica da je monopol dat Istočnoindijskoj kompaniji, za Amerikance je bila povod za nezadovoljstvo. Razlozi su nesumnjivo bili materijalne prirode. Odnosno, procijenjeno je da su time ugroženi poslovni interesi američkih preduzetnika.
Suština je zapravo bila u sljedećem – pošto je Britanski monopol (odnosno Istočnoindijske kompanije) prethodno bitno podigao cijene čaja, u američkim kolonijama se široko razvio šverc sa holandskih teritorija. Holandija je naime osmislila da ukidanjem poreza na čaj, obaranjem njegove cijene, naprosto ostvari visoke trgovinske profite.
U američkim kolonijama je to, iako sasvim nelegalno, široko korišćeno. Šverc je cvetao. Novim mjerama, cijena je oborena. Što je dalje značilo da kolonijalni trgovci, i šverceri među njima, gube zaradu. Postojala je takođe bojazan da se monopol koji su vlasti u Londonu Zakonom o čaju dale Istočnoindijskoj kompaniji, može proširiti i na drugu robu. Protesti su održavani na više mjesta u lukama, ne samo u Bostonu. Okupljeni su zahtijevali da se brodovi natovareni čajem vrate u Britaniju.
Događaj u Bostonu bio je zapravo posljedica činjenice da je britanski guverner Masačusetsa Tomas Hačinson jedini, među guvernerima, najdoslednije sporovodio odluke Londona, i sam neposredno materijalno zainteresovan. Upadu na brodove prethodila su masovna okupljanja i protesti u Bostonu, da bi se potom dio demonstranata ukrcao na brodove i usledilo je bacanje 342 sanduka sa čajem u more.
“Sinovi slobode” kako su se prozvali posebno borbeni protivnici britanskih vlasti, njih do 130, među kojima su neki bili prerušeni u Indijance, uništili su pošiljku čaja koja se nalazila na tri broda u luci Bostona.
Materijalna šteta procijenjena tada otprilike bi bila paralelna današnjim 1.700.000 američkih dolara. Britanska vlada smatrala je to činom izdaje i slijedila je oštra reakcija. Pritisak Britanaca postupno će dovesti do oružane pobune u američkim kolonijama, odnosno rata za nezavisnost, i konačno nastanka SAD kao suverene nacije. Bostonska čajanka postala je neka vrsta ikoničnog momenta istorije Sjedinjenih Država, i posljednjih decenija taj događaj se koristi u unutrašnjoj politici SAD, kada se poziva na okupljanja odnosno zastupanja određene političke vizije.