Evropska domaćinstva su tokom 2022. godine uštedjela jednu osminu svog godišnjeg prihoda, pokazuju najnoviji podaci. Međutim, dok su određene zemlje značajno iznad prosjeka, postoje i one koje više potroše nego što zarade.
Prošle godine, Evropljani su odlučili da uštede osminu svog prihoda, kažu najnoviji podaci Eurostata. To znači da su domaćinstva u EU tokom 2022. godine uštedjela u proseku 12,7 odsto svog raspoloživog dohotka.
“Ako npr. domaćinstvo zarađuje 100 eura, ono u prosjeku potroši 87,30 eura i ostaje im 12,70 eura”, objašnjava glavni ekonomista kompanije Asteres, Silvejn Bersinger. “To je normalna cifra. Većina zemalja u EU ima stopu štednje domaćinstava između 10 i 15 odsto”, dodao je on.
Za razliku od Evrope, stanovnici Sjedinjenih Američkih Država mjesečno uštede svega 3,4 odsto svog prihoda, pokazuje istraživanje.
Njemci najviše uštede u Evropi
U Evropskoj Uniji, Njemačka se našla na prvom mjestu sa najvećom bruto stopom štednje sa 19,91 odsto, dok je Holandija na drugom mjestu sa 19,44, a Luksemburg na trećem sa 18,14 odsto prihoda.
Međutim, iako se u Evropi prosječno uštedi 12,7 odsto prihoda, postoje dvije zemlje na starom kontinentu koje imaju negativnu stopu štednje, odnosno troše više nego što zarađuju.
Radi se o Poljskoj i Grčkoj čijim stanovnicima ono što zarade nije dovoljno za finansiranje njihove potrošnje pa se dodatno zadužuju ili koriste ušteđevinu koju su akumulirali u prošlosti.
Međutim, evropska domaćinstva ne možemo posmatrati jednostrano, jer postoje velike razlike u ponašanju različitih zemalja u Evropi, “koliko i među porodicama”, objasnio je Luiđi Giso, istraživač u Centru za ekonomska i politička istraživanja.
“Ima onih koji sve troše i onih koji štede veliki dio svog prihoda, ali teško je razumjeti zašto”, objašnjava on.
Viši prihodi – viša štednja
Bogatstvo je svakako jedan od faktora koji objašnjava sistematske disparitete u stopama štednje domaćinstava.
“Vidimo da se zemlje sa nižim nivoom prihoda bore da zadovolje svoje potrebe i stoga mogu da uštede veoma malo”, primijetio je Bersinger, glavni ekonomista u Asteresu.
To je takođe slučaj u Grčkoj koja je doživela velike ekonomske poteškoće i uvela niz mjera štednje, smanjujući raspoloživi prihod domaćinstava.
Neki stručnjaci ističu kulturološke razlike u navikama štednje. Njemci su dosljedno štedjeli više od 8 odsto svog raspoloživog dohotka u posljednje dvije decenije, prema podacima OECD-a.
“Razlike između Njemačke i Grčke postoje jer Grci vole da potroše sve, dok to nije slučaj kod Njemaca. Njemačke stope štednje su bile niske prije 20 godina.”
Na stopu štednje nekih zemalja utiču mnoge ekonomske varijable, kao što je demografska struktura zemlje. “Mladi ljudi imaju tendenciju da štede više od penzionera koji imaju niže prihode”, objašnjava Giso.
Povratak na nivoe prije pandemije
Evropljani su uštedjeli manje 2022. nego 2021. (16,4odsto)godine, takođe pokazuju podaci Eurostata, što pokazuje da se potrošnja domaćinstava vraća na nivoe prije pandemije.
“To odražava želju za povratkom u normalan život prije COVID-a”, komentariše ekonomisktinja Helena Bošon, ekonomistkinja banke BNP Paribas.
“Tokom pandemije, potrošnja evropskih domaćinstava je obustavljena, dok je njihov prihod uglavnom očuvan. To je izazvalo nenormalan skok u stopi štednje širom EU“, ističe Bošon.
U međuvremenu, 2022. predstavlja fazu ekonomskog oporavka, što objašnjava nižu stopu štednje u odnosu na prethodnu godinu.
Međutim, uzastopne krize nakon pandemije, uključujući napad Rusije na Ukrajinu i rast troškova života, takođe su poremetili ponašanje u štednji domaćinstava. “Ekonomska neizvjesnost vjerovatno utiče na potrošnju domaćinstava i povećava štednju iz predostrožnosti”, primećuje ona.
Još jedan faktor koji motiviše Evropljane da štede umjesto da troše su rastuće kamatne stope. “Danas su krediti skuplji, dok je štednja više isplativa, pa postoji pravi finansijski podsticaj da svoj novac držite u banci”, ističe Bošon.
Da li će se stopa štednje povećati?
Stručnjaci predviđaju male promjene u stopama štednje u domaćinstvima iduće godine.