Evropska komisija je poslala pismo Mađarskoj i Poljskoj u kojima ističu da problemi sa nezavisnošću pravosuđa, neefikasno procesuiranje korupcije i nedostaci u javnim nabavkama mogu predstavljati rizik za finansijske interese EU.
Dva pisma, koja je portal Politico.eu imao na uvid, neformalni su prvi korak ka pokretanju mehanizma koji omogućava da se novac EU smanji zemljama zbog zabrinutosti za vladavinu prava. Potpisao ih je generalni direktor za budžet Gert-Jan Koopman i poslao ih je u petak u Mađarsku i Poljsku.
Mehanizam, koji je stupio na snagu početkom ove godine, ali još nije formalno korišten, omogućava bloku da smanji finansiranje zemalja članica u slučajevima kada određena kršenja vladavine prava utiču na finansijske interese bloka ili dobro finansijsko upravljanje budžetom EU.
U pismu Budimpešti, Komisija je opisala sistemske probleme i nedostatak odgovornosti za korupciju u Mađarskoj, postavljajući mađarskim vlastima 16 konkretnih pitanja o sukobu interesa, ko ima koristi od sredstava EU i kako je sudsko preispitivanje od strane nezavisnih sudova garantirano.
Komisija je istakla da je kancelarija bloka za borbu protiv prijevara, OLAF, utvrdila da su u periodu od 2016. do 2020. finansijske preporuke Mađarske u oblastima regionalnog razvoja i poljoprivrede bile “skoro osam puta veće od prosjeka EU”.
Takođe je izrazila zabrinutost da je “u nekoliko navrata u posljednjih nekoliko godina Mađarska povukla veliki iznos neregularnih projekata ili rashoda iz sredstava Unije nakon revizija službi Komisije i istraga OLAF-a”, dok je nastavila finansirati te projekte nacionalnim sredstvima, što je potez koji je “negativan uticaj na odvraćajući učinak kontrola i revizija Komisije, te OLAF-ovih istraga s obzirom na učestalost takvih praksi.”
U znak zabrinutosti zbog činjenice da bliskim prijateljima i članovima porodice premijera Viktora Orbana daju veliki dio mađarskih sredstava EU, Komisija je zatražila od mađarskih vlasti da „navedu iznose iz fondova Unije koji su korišteni za finansiranje projekata u području Balatona” te zatražila „listu deset grupa fizičkih lica ili preduzeća koja primaju najveći udio direktnih plaćanja u vezi s EU za područje iz Zajedničke poljoprivredne politike Unije u Mađarskoj.”
Komisija je takođe ukazala na zabrinutost zbog mogućih sukoba interesa u koje su uključeni članovi same mađarske vlade, napominjući da su sadašnji ministri i državni sekretari članovi odbora kontroverznih „fondacija od javnog interesa” — uključujući visokoškolske ustanove koje bi mogle biti primaoci novca EU.
Štaviše, od mađarske vlade je zatraženo da naznači koje su mjere preduzete “kako bi se spriječio i upravljao mogućim sukobom interesa u vezi sa mogućom prodajom dionica budimpeštanskog aerodroma”.
A u dijelu posvećenom problemima nezavisnosti pravosuđa, Komisija je postavila pitanja o sudskoj reviziji, “prekomjernim ovlaštenjima” predsjednika Nacionalne kancelarije za pravosuđe i činjenici da pitanja mađarske sudije podnose Sudu Pravda EU može biti proglašena nezakonitom.
“Pitanja identifikovana u ovom odjeljku mogla bi uticati na efikasnost i nepristrasnost sudskih postupaka u slučajevima koji se odnose na nepravilnosti u upravljanju fondovima Unije, a to bi moglo stvoriti ozbiljan rizik za zaštitu finansijskih interesa Evropske unije”, stoji u pismu Komisije.
“Ovo bi moglo stvoriti ozbiljan rizik za zaštitu finansijskih interesa Evropske unije”, dodaje se.
U pismu upućenom Varšavi, Komisija je izrazila zabrinutost zbog nedostatka nezavisnosti sudija i neefikasnosti i nepristrasnosti tužilaštva, kao i zbog najnovije presude poljskog Ustavnog suda u kojoj se navodi da poljski ustav ima prednost nad nekim od ključnih odredbi prava EU.
Prema Briselu, sporne reforme pravosuđa koje je sprovela poljska konzervativna vlada Stranke prava i pravde „mogle bi uticati na efikasnost i nepristrasnost sudskih postupaka u slučajevima u vezi sa nepravilnostima u upravljanju fondovima Unije, stvarajući rizik za zaštitu finansijskih interesa Evropske unije”.
Komisija je naglasila da “ugrožavanje nezavisnosti pravosuđa može ukazivati na kršenje principa vladavine prava”.
U pismu upućenom Varšavi, Komisija je izrazila zabrinutost zbog nedostatka nezavisnosti sudija i neefikasnosti i nepristrasnosti tužilaštva zemlje, kao i zbog najnovije presude poljskog Ustavnog suda, u kojoj se navodi da poljski Ustav uzima prednost u odnosu na neke od ključnih odredbi prava EU.
Komisija je takođe pitala poljsku vladu kako će garantovati poštovanje relevantnih odredbi prava EU i presuda sudova EU uključujući one koji se tiču zaštite finansijskih interesa EU – u svjetlu presude Tribunala.
Brisel se takođe raspituje kako Varšava može zaštititi tužilaštvo „od neprimerenog miješanja ministra pravde“, s obzirom da je ministar ujedno i glavni tužilac zemlje, ističući da je to važno „u vezi sa istragom i krivičnom gonjenjem za prevaru, korupciju ili druge kršenja prava Unije.” Takođe je izražena zabrinutost zbog efikasnosti Poljske u borbi protiv korupcije na visokom nivou.