Piše: Dženana Karup Druško (autonomija.info)
Krajnje je vrijeme, ako ne zbog narušene sigurnosne situacije u BiH, onda zbog sigurnosne situacije koja može ugroziti Zapadni Balkan, pa i samu Evropu – povezivanjem paravojnih formacija Republike Srpske i Srbije sa sličnima u crnomorskoj regiji (uz podršku Mađarske) i direktnim povezivanjem s ruskim – na reakciju zapadnih zvaničnika, posebno visokog predstavnika i OHR-a u BiH koji imaju mandat da zaustave takve planove kako ne bi došlo do nove sigurnosne krize, koja bi zapadnim saveznicima u ovom trenutku, uz rat u Ukrajini i nove sukobe na Bliskom istoku, stvorila velike probleme.
Dok još uvijek traju rasprave unutar Evropske unije, Sjedinjenih Američkih Država i NATO-a (gdje tek očekuju rezultate nekih istraga koje će ”otkriti” ko je kriv za incidente na Kosovu), o tome da li je Aleksandar Vučić znao, mogao znati, ili je bio direktno uključen u dešavanja na Kosovu, niko se od zapadnih predstavnika za Zapadni Balkan, kao ni bilo koji zapadni zvaničnik, nije pitao gdje je Vučić potrošio 500 miliona eura za 2022. godinu koji su u izvještaju o budžetu označeni kao – povjerljivi podaci. Ako se, navodno, ne zna na šta je Vučić potrošio vjerovatno i novac poreznih obveznika zapadnih država koje ulažu u “reformiranu“ Srbiju, čini se da ih treba priupitati koliko je od tih “povjerljivih“ 500 miliona eura iskorišteno za finansiranje, ne samo aktivnosti paravojnih formacija na Kosovu, nego i za destabiliziranje Bosne i Hercegovine, Crne Gore i Sjeverne Makedonije.
Tvrdokorni srpski nacionalizam
SAD i Evropska unija već dugo, a posebno od ruske agresije na Ukrajinu, kao dio “rješenja“ za Zapadni Balkan Srbiju stavljaju u centar svoje politike u regiji i daju joj koncesije u susjednim zemljama možda vjerujući u svoje iskustvo u Srednjoj Americi i Aziji gdje su tokom Hladnog rata zbog “viših interesa“ podržavali autokratske lidere. Pri tome zatvarajući oči na ulogu Srbije u balkanskim ratovima devedesetih i odgovornost za stravične zločine kakve Evropa nije vidjela od II svjetskog rata, pokušaj državnog udara u Crnoj Gori, incident u makedonskom Sobranju i sad i zadnja dešavanja na Kosovu iako postoji bezbroj dokaza o ulozi Srbije u svim tim događajima koji ozbiljno narušavaju sigurnost Balkana. Međutim, pri tome previđaju ono što je iz svog dejtonskog i postdejtonskog iskustva Richard Holbrooke nazivao “tvrdokornim srpskim nacionalizmom“ koji je na svakoj historijskoj prekretnici Srbiju gurao protiv građanskih vrijednosti i liberalne demokratije. Umjesto toga Srbija je birala tradicionalizam, konzervatizam, pravoslavni fundamentalizam, autoritarizam, nacionalizam i agresivni militarizam, što je redovno za posljedicu imalo demokratsku invalidnost čitavog regiona, i u dva navrata i globalna krvoprolića.
Bidenova administracija, pogotovo oni koji su dijelili radni sto s Holbrookom tokom balkanskih ratova koje je Srbija vodila devedesetih godina prošlog vijeka protiv svojih susjeda, morali bi koristiti institucionalno znanje koje kroz američkog diplomatu zaslužnog za kreiranje Dejtonskog mirovnog sporazuma govori da srpski nacionalizam ne može biti pouzdan oslonac niti partner američkoj politici na Zapadnom Balkanu, naprotiv. Nažalost, uvlačenje predsjednika Srbije Aleksandra Vučića, koji od dolaska na vlast održava kontinuitet politike Slobodana Miloševića (koga su zapadni mediji nazvali Balkanskim kasapinom), u pregovore sa Kosovom, uz pretvaranje da on nema ništa s napadom srpskih paravojnh formacija na kosovsku policiju, ne daje razloga za optimizam.
Bosna i Hercegovina, Crna Gora i Sjeverna Makedonija morale bi itekako pratiti aktivnosti SAD i EU koje vode pregovore između Srbije i Kosova. Ako i nakon paravojnog napada u Banjskoj izostane smislen i odlučan pritisak Zapada na Vučićev režim, ali i na opoziciju u Srbiji, da Srbija uvede sankcije protiv Rusije i odustane od teritorijalnih pretenzija prema svojim susjedima i podrivanja njihovih suverenetiteta, onda će to biti znak da ni SAD ni EU nisu napustile politiku appeasementa. A to onda znači de se zarad eliminisanja ruskog uticaja u regionu legitimizuje i legalizuje odljev suvereniteta zapadnobalkanskih zemalja u velikodržavne programe Srbije, Hrvatske i ničim izazvane Albanije. Iako stvarne rezultate takve zapadne politike niko ne vidi, osim dodatnog zaoštravanja odnosa na Zapadnom Balkanu i narušavanja sigurnosti.
Ova zapadna politika se trenutno prikriva neupitnošću granica zemalja susjeda Srbije, Hrvatske i Albanije. Međutim, zemlje koje imaju manjak suvereniteta koji preuzimaju zemlje susjedi u realnoj svakodnevnici se suočavaju sa mogućnošću gubitka teritorija koje slabašni suverenitet neće moći spriječiti. Posebno u srazu s agresivnim i unutrašnjim i međunarodnim pravom, neobuzdanim i neobavezanim identitetskim velikodržavnim politikama srpskog i hrvatskog nacionalizma prema Bosni i Hercegovini koji uz to imaju i podršku međunarodne zajednice kroz njene mlake odgovore na krizne situacije.
Cilj opravdava sredstvo
Ideja da će države koje su mete takvih napada same pristati, ili u nekoj kasnijoj fazi i potpisati teritorijalne, prvo unutrašnje a onda i vanjske ustupke susjedima i tako osloboditi svjedoke mirovnih sporazuma i(li) posrednike u pregovorima njihovih međunarodno-pravnih obaveza, nije ništa drugačija od politike ruskog režima, osim što je umotana u legalističko pakovanje tzv. “reformi“. Rezultat će, ako se nešto ne promijeni, biti isti.
Pobjeda nacionalističko-identitetskih (i etničkih) politika koje će u Srbiji, Hrvatskoj i Albaniji, za razliku od Ukrajine, dovesti do vrhunca nacionalističke euforije, bit će i potvrda uvjerenja da cilj opravdava sredstvo, odnosno da je izgradnja nacije na takvim temeljima, ne samo moguća nego i da ima podršku zapadnih demokratija. Takve, formalno ili neformalno veće države, izgrađene po ruskom ideološkom kalupu, koje su prepoznatljive upravo po svojoj podršci politici koju Vladimir Putin provodi prema ruskim susjedima, bit će onda saveznice liberalnih vlasti u Evropskoj uniji. Broj trojanskih konja u NATO-u, više vidljivih poput Mađarske ili manje vidljivih poput Hrvatske, značajno će porasti umnožavajući krizne situacije poput prepreka učlanjenju Finske i Švedske, ili opstrukcija pomoći Ukrajini. Na pitanje kakvu korist, osim formalnog članstva će od takvih zemalja imati EU i NATO, odgovor imaju SAD, EU i NATO.
Aleksandar Vučić je ne samo sljedbenik Miloševićeve politike na Zapadnom Balkanu, nego i opasno korumpiran političar s bliskim vezama s organiziranim kriminalom na koje su nas upozorili upravo zapadni mediji. Pitanje je, ako bi se zapadne sigurnosne agencije odlučile na ozbiljno praćenje novca koji s Balkana završava u Rusiji, šta bi takva istraga otkrila: kakvo je stanje na računima koji bi se povezali s Aleksandrom Vučićem, ali i s Miloradom Dodikom i Draganom Čovićem? Ko od njih ima najviše “zamračenog novca“ pod kontrolom ruskog cara? Lako bi to bilo otkriti da postoji želja da se to uraditi, odnosno da se želi raskrinkati i maknuti s vlasti balkanske autoritarne lidere koji su glavni krivci nestabilnosti Zapadnog Balkana.
Balkan, crnomorski region i sigurnost Evrope
Zapad ima jake mehanizme da promjeni političku situaciju na Zapadnom Balkanu, pogotovo u Bosni i Hercegovini. Nakon događaja na Kosovu Vijeće za implementaciju mira (PIC) treba dati podršku OHR-u da provede reformu policijskih snaga u Bosni i Hercegovini kako bi se ukinula entitetska i uspostavilo ministarstvo unutrašnjih poslova BiH. U svjetlu brojnih i sve potpunijih dokaza o direktnoj umješanosti Srbije u napad na pripadnike kosovske policije, kao i vremensku podudarnost ugrožavanja suvereniteta i teritorijalnog integriteta BiH od strane Milorada Dodika i SNSD, i opozicije u Narodnoj skupštini RS-a koja ga podstiče u njegovom radikalizmu, neophodno je Srbiji i Republici Srpskoj oduzeti bar jednu od dvije oružane snage kojima mogu u svakom trenutku ponoviti kosovski scenario u Bosni i Hercegovini, a to su jedinice MUP-a RS-a.
Poseban problem su paravojne jedinice koje pod krinkom humanitarnih organizacija djeluju širom BiH, naročito u Brčkom što bi trebalo izazvati posebnu zabrinutost s obzirom na njegov strateški značaj. Ovim jedinicama i njihovim aktivnostima moraju se pozabaviti organi sigurnosti i Tužiteljstvo BiH, a OHR bi morao ukloniti sve one koji bi u policijskim agencijama eventualno bili spremni na bilo kakve opstrukcije.
Krajnje je vrijeme, ako ne zbog narušene sigurnosne situacije u BiH, onda zbog sigurnosne situacije koja može ugroziti Zapadni Balkan, pa i samu Evropu – povezivanjem paravojnih formacija Republike Srpske i Srbije sa sličnima u crnomorskoj regiji (uz podršku Mađarske) i direktnim povezivanjem s ruskim – na reakciju zapadnih zvaničnika, posebno visokog predstavnika i OHR-a u BiH koji imaju mandat da zaustave takve snage uz podršku sigurnosnih agencija. Ministar sigurnosti bi se morao baviti njima, umjesto visokim predstavnikom i vrijeme je da mu to neko jasno stavi do znanja, i smjeni ga ukoliko nastavi sa svojim antidejtonskim aktivnostima a na štetu BiH.
Zbog narušene sigurnosne situacije i politika susjeda, neophodno je tražiti, kao minimum, jačanje kontigenta EUFOR-a i njegovo razmještanje u Brčko, s tim što bi bilo potpuno kontraproduktivno eventualno raspoređivanje mađarskih jedinica u ovom dijelu BiH. Jer to ne samo da bi stavilo pod njihovu kontrolu ovaj sigurnosni koridor, koji je i NATO koridor osmišljen nakon okončanja rata na Zapadnom Balkanu u američkim sigurnosnim planovima, nego bi doprinijelo opasnosti od uvezivanja paravojnih proruskih jedinica s drugim jedinicama takve vrste, a što bi onda moglo drastično promijeniti situaciju u crnomorskom regionu (i slivu Dunava) i najdirektnije ugroziti sigurnost Evrope. Povećanje bliskosti turskog predsjednika s mađarskim premijerom, ali i Vučićem i Dodikom u najmanju ruku bi trebalo zabrinuti zapadne političare. Puno više od navodnog muslimanskog bratstva Turske s BiH koje nema apsolutno nikakav geostrateški i geopolitički značaj.
Jačanje desnice u Evropi
U prilog navedenom ide jačanje desnice u Evropskoj uniji sad već tradicionalno naklonjene Putinu. Viktor Orban i Milorad Dodik su među prvima čestitali pobjedu Robertu Ficou u Slovačkoj, i njegovoj do izbora opozicionoj partiji SMER-SSD, poznatom po njegovim proruskim stavovima.
Ono što bi moralo biti zabrinjavajuće, ne samo za Bosnu i Hercegovinu i svjedoke Daytona je činjenica da je Dodik kao isturena ruka Beograda i Moskve počeo ozbiljno ugrožavati ne samo sigurnost i opstanak Bosne i Hercegovine, nego i Evropske unije. Dok zapadna politika na Zapadnom Balkanu slabi, Dodik dobija nove saveznike unutar same Evropske unije, koji su u pravilu i saveznici Vučića. To je, nažalost, samo još jedan od argumenata koji ukazuju da zapadna politika appeasementa prema Srbiji i Hrvatskoj, koja ne uvažava krajnje korozivan karakter projekata srpskog i hrvatskog svijeta i potencijal njihovog brzog širenja u EU može ozbiljno narušiti bezbjednosnu situaciju unutar zemalja EU, ugroziti funkcioniranje NATO-a i značajno promijeniti sadašnju podršku Evrope Ukrajini.
Dok Aleksandar Vučić u Pekingu potpisuje s Kinom sporazum o slobodnoj trgovini i najavljuje kupovinu kineskog oružja, što uz brojne političko-sigurnosno-ekonomske sporazume koje ima s Ruskom Federacijom Srbiju dodatno udaljava od Evrope, najnovija istraživanja, koja s ushićenjem objavljuju ruski mediji u Srbiju, pokazuju da je preko 80 odsto Srba u Srbiji protiv NATO-a, i to su podaci nakon brojnih izjava američkog ambasadora u Beogradu i drugih zapadnih zvaničnika o “promjenama“ politike Vučića koji se, po njima, približava Evropi. Uz to, jedno drugo istraživanje u Srbiji otkrilo je da građani najviše vjeruju Sputniku (na srpskom jeziku) od svih portala, pa i najčitanijeg Informera, i novina među kojima je i Politika s dugogodišnjom tradicijom. Ovi podaci pokazuju potpuni poraz zapadne politike na Zapadnom Balkanu, odnosno politike podrške Srbiji, koja je velikim zapadnim sredstvima očito samo ojačala ruski uticaj i rusko prisustvo u Srbiji i na Balkanu. Bez ozbiljnog, strateškog i dugoročnog zaokreta američke i zapadne politike zapadni Balkan, koji trenutno slovi kao njihova zona uticaja, postat će jako rusko uporište, a to onda znači ozbiljne geostrateške i geopolitičke probleme Zapadu za koje se mogu zahvaliti kratkovidnosti i nesposobnosti svojih političara.