Nas i Rusa 200 miliona je jedna od najčuvenijih izreka u Crnoj Gori. Podsvjesno naravno, to je davalo sigurnost jednoj maloj dominatno pravoslavnoj naciji, stisnutoj između moćne Osmanske imperije s jedne i Austro-Ugarske sa druge strane.
Ali, sva je prilika da je nova krilatica u Crnoj Gori “Nas i Evropljana 500 miliona”.
Nesporna je činjenica da je Rusija bila saveznica Crnoj Gori i njen zaštitinik od faktičkog i kasnije formalnog sticanja nezavisnosti.
Tako je Rusija svojom pomoći spašavala stanovništvo Crne Gore od gladi , a u dva navrata (1852. godine i 1861. godine) diplomatskom aktivnošću zaustavile osmanske snage i spriječile potpuno uništenje Crne Gore pred naletom daleko brojnijih i moćnijih snaga Osmanske države.
Oslanjanje Crne Gore na Rusiju nastaviće se i u ratu za nezavisnost 1876-1878. godine.
Historijske veze Rusije u Crne Gore
Koliko je Crna Gora bila vezana za Rusiju možda najbolje svjedoči rusko-japanski rat 1904/1905. godine. Ratne operacije su se naravno odvijale na Dalekom Istoku i ovaj rat je Rusija katastrofalno izgubila. To naravno nije spriječilo tadašnjeg crnogorskog knjaza Nikolu Petrovića da objavi rat Japanu. Ova objava rata će biti predmet kasnijih rasprava, čak i viceva. Mir između Crne Gore i Japana nikada nije potpisan, ali to što je Japan priznao nezavisnost Crne Gore 2006. godine i pravnici i istoričari smatraju i formalnim okončanjem ovog sukoba do kojeg nikada nije ni došlo.
Nestanak Crne Gore kao države nije umanjio popularnost Rusije kod stanovništva. Van svake sumnje, činjenica da je upravo Sovjetski Savez prigrlio komunizam, uticala je na popularnost komunista u Crnoj Gori. “Čim to valja Rusiji ne može biti loše”‘, rezonovao je prosječan građanin u tom vremenu.
Period poslije Drugog svjetskog rata obilježiće udaljavanje Tita od Staljina. To će nažalost u Jugoslaviji rezultirati otvaranjem logora za pristalice Sovjetskog Saveza i simpatizere Staljina na Golom Otoku. Iako je Crna Gora bila malo više od dva posto stanovništva Jugoslavije, svaki četvrti stanovnik Golog Otoka je bio iz Crne Gore. Iako je Titova odluka o distanciranju od Staljina, u to sam apsolutno uvjeren, a vrijeme je pokazalo, bila ispravna, nesumnjivo da je logor na Golom Otoku bio zločin protiv ljudskosti čije smo traume plaćali narednih decenija.
Ali, ni to nije umanjilo značaj i popularnost Rusije kod najvećeg dijela građana Crne Gore.To se pokazalo i prilikom tzv. AB revolucije kada je Slobodan Milošević uz pomoć državne bezbjednosti Srbije srušio dotadašnje projugoslovenski orijentisano rukovodstvo, a instalirao sebi lojalno oličeno u likovima Momira Bulatovića i Mila Đukanovića.
Jedne od parola koje su se mogle čuti na ulicama Titograda ali i drugih crnogorskih gradova su bile: “Živjela Rusija”‘ i “Nećemo gusle, dajte nam Ruse”.
Običan čovjek je i tada bio uvjeren da tamo u Moskvi, ko god da stoluje, prva mu je misao Crna Gora i njena zaštita.
To naravno nikada nije bio slučaj, ali to nije smetalo vlastima da manipulišu. Tako su običnom svijetu pravdali odlaske u rat početkom devedesetih, kao i poraze u tim istim ratovima.
Tako su se pravdale sankcije i porazi sredinom devedesetih. Pobijedili bi, objašnjavali su oni građanima, da Rusija nije tako slaba, a u Kremlju upravlja stalno pijani Boris Jeljcin.
A onda je u Kremlju, u finišu 20. vijeka na vlast došao Vladimir Putin.
Putinova Rusija
Prvi njegov uspjeh je bio Drugi čečenski rat u kojem se brutalno obračunao sa čečenskom pobunom.
Bio je to znak za bar jednu polovinu Crne Gore da je na presto u Moskvi opet zasjeo neko dostojan da vodi najveću državu na svijetu.
Toj polovini Crne Gore se jako dopalo kako se Putin obračunao sa Čečenima. Simpatije su rasle još više kada se Putin obračunao sa Gruzijom 2008. godine.
Istina, u tom periodu su Rusija i Crna Gora imale izvanredne odnose. Rusija je podržala nezavisnost Crne Gore 2006. godine.Takođe, ruski investitori su uložili puno novca u Crnu Goru.
Ali, odnosi su počeli da se pogoršavaju u onom trenutku kada je tadašnja vlast u Crnoj Gori odlučila da pristupi NATO savezu. Odnosi su se i dalje pogoršavali sa ruskom aneksijom Krima 2014. godine i kasnije ratom u Donbasu.
Najveći dio crnogorske opozicije sa simpatijama je dočekao ove akcije Vladimira Putina. Upravo uz podršku Rusije je stvarano žestoko anti -NATO raspoloženje koje je rezultiralo i optužbama za pokušaj državnog udara protiv lidera Demokratskog fronta (tada opozicionog) tokom parlamentarnih izbora 2016. godine.
Inertnost i nezainteresovanost Evrope, kao i dolazak Trampa na vlast u Americi, omogućili su veliki zamah centrima moći povezanim sa Putinovom Rusijom.
Ipak, što se Crne Gore tiče, pad vlade Zdravka Krivokapića, ali i Putinova agresija na Ukrajinu i konfrontacija sa cijelom Evropom, uticali su da se Crna Gora svrsta rame uz rame sa svojim saveznicima u Evropi i Americi.
Crna Gora od saveznika do neprijatelja
Tokom marta je stigao odgovor iz Rusije na ovaj potez Crne Gore. Među oko 50 država koje su stavljene na listu neprijateljskih je i Crna Gora.
Ovim su se Crna Gora i Rusija definitivno po prvi put u crnogorskoj istoriji našle na suprotnim stranama.
Ali, to nije umanjilo popularnost Putina u Crnoj Gori. Širom Crne Gore održani su skupovi podrške Rusije i napadu na Ukrajinu.
Ali, ova podrška Putinu je samo još jedna kockica u mozaiku podjela u Crnoj Gori, a koji se vuče od referenduma 2006. godine.Tako, isti oni građani koji su glasali za nezavisnost 2006. godine na svojim fejsbuk profilima kače zastave Ukrajine i protestuju na ulicama u znak podrške predsjedniku Zelenskom i građanima, dok isti oni koji su glasali protiv nezavisnosti na profilima kače lik Vladimira Putina i veličaju majku Rusiju.
Iz ovih a i još mnogo razloga, ishod rata u Ukrajini će imati velike posljedice po Crnu Goru. Ako Vladimir Putin u narednim danima i mjesecima skrši otpor Ukrajinaca, to će ohrabriti iste one snage koje bi se rado Putinovom metodom obračunale sa onim snagama u Crnoj Gori koje su opredijeljene za euroatlantske integracije.
Ako pak Putinova vojna mašinerija bude zadržana ili poražena, to će doprinijeti unutrašnjoj ali i regionalnoj stabilizaciji prilika. Da li će to otvoriti opet perspektivu brzog pristupanja Evropskoj uniji, uvjeren sam da to i pored rata u Ukrajini, nije prioritet u Briselu.
Kako je rat u Ukrajini odmicao to je ‘NE’ Crne Gore Rusiji bivalo sve jače i sve više liči na ‘NE’ koje je Jugoslavija 1948. godine odlučno kazala Staljinu.
To posebno dokazuje zabrana ministru spoljnih poslova Rusije Sergeju Lavrovu da preko vazdušnog prostora Crne Gore sleti u Beograd.
Novi ministar spoljnih poslova Crne Gore Ranko Krivokapić odbio je prije par dana da dođe na svečanost povodom Dana Rusije u ambasadi te zemlje u Podgorici.
Zvanična Crna Gora je definitivno svoju sudbinu vezala za Evropu i Zapad.
I naravno, ne treba se brinuti zbog toga što je Crna Gora po prvi put na različitoj strani u odnosu na bratsku Rusiju. Uz Rusiju su u ovom slučaju ostali samo Bjelorusija, Sjeverna Koreja, Sirija i Eritreja. Odista, treba da budemo ponosni što nijesmo u ovom društvu.
I da, Putin i Rusija nisu isto. Tradicionalne veze između Crne Gore i Rusije neće i ne mogu odumrijeti. Religijska i jezička povezanost (u obje zemlje su dominatni pravoslavlje i slovenski jezici) isuviše je velika da bi ih dokrajčio jedan političar i njegovo doba.
Crna Gora je osudom agresije na Ukrajinu u Ujedinjenim nacijama pokazala ono čojsko na koje se pozivao Marko Miljanov.
I na kraju, dok ovo pišem, 103 dana od početka rata vijest je: “Ukrajina nije pala”. I neće.
Jedina ljepša od ove bi bila: “Prestao je rat”‘.
Nadajmo se da ćemo i nju ubrzo čuti.