Gotovo deceniju u Crnoj Gori je izborna reforma osuđena na propast. Neuspješan završetak rada tri radne grupe nakon 2014. godine, kada je glasovima dijela vladajuće koalicije i dijela opozicije izmijenjen ZIOP, jasan je pokazatelj nedostatka političke volje da se izborni i prateći zakoni konačno prilagode demokratskim standardima, saopštio je Centar za demokratsku tranziciju.
Skupština je krajem decembra 2020. godine donijela Odluku o obrazovanju Odbora za sveobuhvatnu izbornu reformu.
“Iako su izbornu reformu kao prioritetnu označili i tadašnji predsjednik Skupštine i mandatar za sastav Vlade, i svi poslanički klubovi, Odbor je počeo sa radom čak sedam mjeseci nakon konstituisanja Skupštine, 14. aprila 2021. godine. On je održao samo šest sjednica”, navodi CDT.
Djelokrug odbora iz prethodnog saziva je podrazumijevao implementaciju preporuka iz izvještaja Evropske komisije (EK), primjenu svih preporuka iz izvještaja OEBS/ODIHR, definisanje predloga zakona o izboru odbornika i poslanika, biračkom spisku, finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja, registrima prebivališta i boravišta, zatim analizu primjene zakona o ličnoj karti i o crnogorskom državljanstvu. Takođe, tada je najavljeno da će se odbor baviti jačanjem sveukupnih kapaciteta, profesionalizma i transparentnosti organa značajnih za izborne procese, uključujući Državnu izbornu komisiju (DIK) i Agenciju za sprječavanje korupcije (ASK).
Iako je obuhvat odbora široko postavljen, CDT smatra da bi se u njegovoj nadležnosti morale naći odbrana izbornog procesa od uticaja dezinformacija i stranih uticaja.
“Crna Gora mora naći odgovor na savremene izazove, kako bi ispunila međunarodne standarde za demokratske izbore koji propisuju da birači/ce moraju imati slobodu da glasaju bez nepotrebnog uticaja i formiraju mišljenje bez manipulativnog miješanja bilo koje vrste”, navodi CDT.
Odlukom je bilo predviđeno da u radu odbora u statusu pridruženog člana/ice mogu učestvovati i predstavnici/e nevladinog sektora i akademske zajednice – Univerziteta, bez prava odlučivanja.
“Status pridruženog člana/ice mogu steći do tri člana/ice NVO, odnosno do dva člana/ice akademske zajednice, uz uslov da su u prethodne tri godine aktivno djelovali u vezi sa predmetom rada odbora, dali doprinos izbornim reformama i u oblastima rada odbora ostvarili javnu prepoznatljivost. I ovaj dio odluke, koje je omogućio transparentnost i učešće civilnog društva, bi trebao biti korigovan u pravcu da se predstavnici/e i drugih NVO koji imaju ekspertizu u pojedinim specifičnim oblastima, imaju pravo prisustvovati plenarnim i sjednicama radnih tijela Odbora”, ističe CDT.
Takođe, prilikom izbora pridruženih članova/ica iz nevladinog sektora i akademske zajednice bilo je slučajeva da se političkom odlukom da prednost kandidatima/kinjama sa slabijom referencom.
“Nova odluka bi morala u sebi sadržati odredbe koji ohrabruju poslanike/ce da poštuju stručnost prijavljenih kandidata/kinja za ovaj dio Odbora. Na kraju, smatramo da je rad Odbora potrebno koncipirati na način koji nas neće odvesti u pravcu da se zakoni koji ne zahtijevaju kvalifikovanu većinu, a itekako se tiču izbornog procesa, budu donošeni jednostrano, nego će se novo zakonodavstvo donositi u paketu, na način koji će dugoročno obezbijediti stabilnost našeg izbornog procesa”, saopšteno je iz CDT-a.