Spomenik Palim borcima pod Trebjesom je podignut u znak sjećanja na više od 1.500 poginulih sa teritorije opštine Nikšić u toku Drugog svjetskog rata, od ukupno oko 11.000 koliko je učestvovalo u partizanskim jedinicama.1 Izveden je po projektu nikšićkog arhitekte Ljubomira Ljuba Vojvodića, a inaugurisan je 18. septembra 1987. godine, na dan proslave 43 godine od oslobođenja grada Nikšića (18. septembar 1944. godine). Spomenik je podignut u neposrednoj blizini mjesta na kome su 9. maja 1942. godine italijanski vojnici ubili 32 rodoljuba-partizana,borca za slobodu koji su u aprilu iste godine zarobljeni u borbama za Nikšić, kao odmazdu za vojne gubitke. Među ubijenim partizanima
bio je i poznati rodoljub, student prava Čedomir Ljubo Čupić (1913–1942), čija je
upečatljiva fotografija, sa „okovanim rukama i osmijehom na licu”, napravljena neposredno
pred pogubljenje, postala simbol antifašističke borbe i prikaz legendarne priče o herojstvu.
Čupić je posthumno (10. jula 1953. godine) dobio orden narodnog heroja, a njegov
spomenik – statua u bronzi – postavljen jena Trgu slobode u centru Nikšića, jula 2018.
godine.
Lokacija spomenika je u blizini centralnegradske zone, u podnožju brda Trebjesa u
jugoistočnom dijelu grada, na kraju Šetališta Vita Nikolića i u neposrednoj blizini ulaza u
Novo groblje. Spomenik se zapravo nalazi upark-šumi „Trebjesa” površine 156ha, koja je od
2000. godine zaštićena kao poseban prirodni predio.
U širem okruženju spomenika nalaze se i hotel „Trebjesa” (1971)3 koji se nalazi u borovoj šumi sa vidikovcem, na vrhu brda Trebjesa. Lijep prirodni ambijent na izvorima rijeke Mrkošnice koji se nalazi neposredno uz spomenik daje cijelom spomeničkom prostoru posebno ugodan ambijentalni karakter. Spomenik pod Trebjesom je materijalizovan dominantno u natur-betonu, a naglašena skulpturalna plastika, visine oko 12m, postavljena je u centar radijalnog postamentalnog podnožja koje je, sa nekoliko stepenika, podignuto od nivoa terena. Osnovni estetsko-simboličko-oblikovni motiv spomenika pod Trebjesom je ‘petougao u krugu’, odnosno ornamentalno stilizovana petokraka zvijezda, koja je prisutna u različitoj razmjeri u oba oblikovna plana: najupečatljivijem detalju spomenika ‒ betonskom disku prečnika oko 3m i horizantalno razvijenom postamentalnom podnožju. Dominantna centralna vertikala spomenika je kompoziciono sastavljena od dva suprotstavljena elementa, centričnog vertikalnog koji daje statičnost i monumentalnost i dva zakošena elementa koji uvode izrazitu dinamiku u kompoziciju. Zakošeni elementi nose veliki ornamentalno obrađen disk na kome se uočava petokraka zvijezda kao osnovni geometrijski i simbolički motiv.
Disk je istovremeno i apstrahovana geometrija i prirodna forma cvijeta. Izražena dinamika vertikalne skulpturalne plastike, postignuta upravo zakošenim elementima koji nose prepoznatljiv betonski disk, dodatno je naglašena kanelurama u betonu.
Cjelokupna kompozicija, višeslojna u simboličkom smislu, nudi i asocijaciju na pticu sapetih krila koja nije uspjela da poleti, simbolišući ugašene živote poginulih. Isti geometrijski element koji je prisutan na disku ‒ ‘petougao u krugu’ tj. petokraka zvijezda ‒ prepoznatljiv je i u osnovi spomenika.
Postamentalna zona je vertikalno razuđena kroz osam nivoa-stepenika koji vode do podnožja centralne vertikale sa diskom. U podnožju spomenika su, okružujući centralnu skulpturalnu plastiku u formi kruga, postavljeni manji diskovi sa imenima poginulih uklesani na pločama crnog granita. Pored ploča u granitu, svi ostali elementi spomenika su urađeni u betonu.