Šalji drugo pismo, jer ti prvo razumjeli nijesmo

za aktuelno.me

piše Slobodan Jovanović

Puče vijest diljem Crne Gore i Srbije – Vaseljenski patrijarh poslao sitnu knjigu predśedniku Crne Gore, Milu Đukanoviću, preko pošte SPC, podružnica Cetinje. To mu dođe kao pravoslavni DHL koji putuje golubom pismonošom neđelju dana. A u pismu nadrobljeno svega i svačega kao da ga je, nedajbože, pisao sam Džomić. Ili se Džomić zabrojao, ili Vaseljenski patrijarh kad se bacio da pismom pravno uređuje imovinske odnoso po Crnoj Gori. Neko se tu debelo zaigrao pa pomiješao kanononsko i ovozemaljsko pravo.

G-dine ekumenski patrijarše, neko Vas je debelo zloupotrijebio u šporkim rabotama, bez obzira jeste li vi pisali to nespretno pismo, ili je to zbrčkano u (narodnoj) kuhinji na Cetinju. I inače se pisma sa ozbiljnih adresa ne pišu kao da se neko obraća ovcama, bez obzira na eventualnu pastirsku ulogu autora. Ne daje pravo sveštenička odežda da se neko ponaša kako ne priliči nadzorniku u kazneno-popravnom domu, naprotiv ona treba da obavezuje na poštovanje onih, ili onoga kome se obraćate. Nijesmo ni mi maloumni i neobrazovani, umijemo da čitamo, imamo mi biblioteke, arhive, ne može nam neko govoriti da je more slatko i da mi klimoglavimo sretni što nam se obratiste, ko god da se obratio.

Vaseljenski patrijarhat se već jednom debelo ogriješio o Crnogorsku crkvu, pa bi, makar, bilo pristojno da se malo opreznije barata podacima kada je u pitanju Crnogorska crkva. Vlada Crne Gore, još uvijek priznata od svih saveznika i ostalih država, pismeno je, sa potpisom Petra Plamenca, obavjestila Vaseljenskog patrijarha u novembru 1919. da neće , ni država Crna Gora, ni Crnogorska crkva prihvatiti obnavljanje Pećke patrijaršije.

Vaseljenska patrijaršija se pravila kao da nije dobila obavještenje, već je sa izaslanikom srpske države, g. Pantom Gavrilovićem, ušla o pregovore o visini novčane naknade za tomos. Beogradsko Vreme, od 3. januara 1922. godine, u tekstu „Pitanje naše patrijaršije“, piše: „Poznato je, da su u tom pogledu vođeni pregovori sa Vaseljenskom Patrijaršijom u Carigradu i da je naš tamnošnji pregovarač, g. Panta Gavrilović, u svoje vreme već bio došao do sporazuma. U zamenu za nekih 1 i po milion francuskih franaka pristala je carigradska patrijaršija da prizna našu autokefalnu ujedinjenu crkvu sa svojim patrijarhom na čelu. Ova transakcija, i ako izgleda malo nedolična u crkvenim stvarima, bila je neophodno nužna …“

U kanonskom pismu Melentija IV i Svetog Sinoda Vaseljenske patrijaršije od 24.02.1922.g. (broj protokola 103b), u kojem se priznaje uzdizanje Srpske crkve na stepen patrijaršije, između ostalog piše: „Posavjetovavši se o tom pitanju po dužnosti sa Svetim Sinodom, pohvalismo želju crkve i države i priznali smo korist koju pravoslavlje može imati od takvog uzdignuća, a način postupanja našli smo da je u saglasnosti više sa crkvenom ekonomijom nego li sa preciznošću kanonskog reda”. Drugim riječima Vaseljenska patrijaršija se za novčanu nadoknadu (ekonomija) odrekla jurisdikcije nad nekim crkvama koje su ušle u sastav novostvorene Ujedinjene SPC, zažmurivši i na nekanonsko i kriminalno gašenje crnogorske crkve i njeno utapanje u tu novostvorenu crkvu, tražeći formalno bilo kakav papir od Karlovačke mitropolije i Crnogorske crkve kao lažno pokriće.

Vjerovatno je svima poznato što piše u tom izdatom tomosu Ujedinjenoj SPC i Beogradskoj patrijaršiji kad je u pitanju Crnogorska crkva, ali nije na odmet da ponovimo: „…Pored toga u granicama ovog ujedinjenog Kraljevstva SHS ušle su i Avtokefalne Pravoslavne Crkve: Karlovačka i Crnogorska, kao i dvije dalmatinske eparhije: Zadarska i Bokokotorska; a zajedničkom odlukom predśednika ovih crkava sakupljenih na Saboru proglašeno je njihovo upravno jedinstvo sa Srpskom Crkvom u jednu avtokefalnu crkvu pod imenom „Avtokefalna Ujednnjsna Pravoslavna Srpska Crkva Kraljevstva SHS”….. Odobrava i blagosilja crkveno oslobođenje od Patrijaršijskog Vaseljenskog Carigradskog Prestola n prisajedinjenje Avtokefalnoj Ujedinjenoj Pravoslavnoj Srpskoj Crkvi onih eparhija koje su do skora bile pod njegovom upravom i koje su gore spomenute. Priznajući pak proglašeno jedinstvo avtokefalnih crkava: Srpske, Crnogorske i Karlovačke, kao i dveju dalmatinskih eparhija prima od ovih obrazovanu Svetu Avtokefalnu Ujedinjenu Pravoslavnu Srpsku Crkvu kao sestru u Hristu, koja ima i uživa sva prava avtokefalnosti, prema propisima i redu Svete Pravoslavne Crkve. …“ (izvodi iz teksa Tomosa – br. Protokola 1148 – o priznanju SPC – † MELETIJE MELETIJE Patrijarh Carigradski, Odlučuje: Kesarijski NIKOLAJ, Halkidonski GRIGORIJE, Neokesarijski i Katarijski POLIKARP, Angirski GERVASIJE, Haldijski n Kerasundski LAVRENTIJE, Sarandaeklisijski AGATANGEL, Nikejski VASILIJE, Amasijskn GERMAN, Rodoski APOSTOL, Varnski NIKODIM, Iliupoljski SMARAGD, Metrijski JOAKIM, Sekretar Svetoga Sinoda Vruilski DIONISIJE).

Kad je riječ o autokefalnosti Crnogorske crkve, ne samo da se pominje u tomosu SPC, već je Carigradska patrijaršija unijela 1855. u svoj vaseljenski Zbornik svetih kanona i diptih autokefalnu mitropolitsku katedru Crne Gore. I ne manje važno, utvrdila je “bratske odnose” sa Crnogorskom pravoslavnom crkvom. Takođe, Svetog Arhiepiskopa Konstantinopolja, Novog Rima i Vaseljenskog Patrijarha, knjaz Nikola I Petrović je prilikom druge pośete Carigradu 1889. primio u audijenciju i da ništa poput “nekanonske autokefalnosti” Crnogorske crkve nije bila tema razgovora, niti su ništa slično tome nijesu saopštili ni 1902, ni 1904. Sveti Arhiepiskop Konstantinopolja, Novog Rima i Vaseljenski Patrijarh i 12 arhijereja Sinoda carigradskog u svojim pastirskim pismima poglavaru “autokefalne Svete Crnogorske crkve”, nego su, naprotiv, od njega tražili i pismeno posvjedočili “veliku i umirujuću milost primanja i čitanja dobrodošlih nam i cijenjenih bratskih slova”.

Poglavar Crnogorske pravoslavne crkve u kanonskom pismu 1885. obavještava Svetog Arhiepiskopa Konstantinopolja, Novog Rima i Vaseljenskog Patrijarha, ne o tome kako je čelnik “nekanonski autokefalne Crkve”, nego da je preuzeo “Svetu katedru Mitropolije autokefalne Crkve u Bogom štićenom Knjaževstvu crnogorskom”. Kada 1895. čestita izbor novom patrijarhu carigradskom, Arhipastir crnogorski naglašava da mu je, kao poglavar autokefalne Crkve, ravnopravan “u Gospodu saslužitelj”. Ili, 1903. u kanonskom pismu na istu adresu potvrđuje da “Crkva Crnogorska želi uvijek zajedno sa ostalim autokefalnim crkvama”…

Vaseljenski patrijarh Joakim 1910. godine piše u čestitci Mitrofanu Banu: “Gospod neka podari bogate darove Vašem Visokopreosveštenstvu, svetoj Crnogorskoj crkvi, blagovjernom gospodaru i pobožnom narodu”.

Ko god da je pisao pismo tobože ili stvarno upućeno predśedniku Crne Gore, Milu Đukanoviću, htio je da pošalje poruku da smo mi Crnogorci kokošije pameti te da nam se mogu prodati bijeli bubrezi. Za bilo koji razgovor na temu Crnogorske praoslavne crkve mora se śesti i pogledati činjenicama u oči. Crnogorci više ne pristaju na 1918. i nametanje izvana iskonstrusanih tvrdnji kojima nam se oduzima istorija i istorijsko pamćenje.