Prihvatanje formiranja vlade, tehničke ili prelazne, mimo izborne volje građanki i građana Crne Gore bio bi udarac po demokratiju, jer uz sve manjkavosti izbornog procesa, ne stoji ocjena da se dosadašnje izjašnjavanje birača dešavalo u neregularnim uslovima. Ako bi se prihvatila takva ocjena, onda se ne osporavaju samo rezultati izbora u prethodnom periodu, već i rezultat referenduma iz 2006. Godine. Dakle, uspostavljanje tehničke vlade bi bilo priznanje da su do sada sve političke odluke građana i građanki Crne Gore i njihovih predstavnika sporne, a takav stav nema uporište u crnogorskom biračkom tijelu, kaže u intervjuu Vikend novinama beogradski analitičar i kolumnista, nekadašnji šef delegacije Srbije u pregovorima o primjeni CEFTA Vlatko Sekulović.
Sagovornik VN naglašava da Demokratski front, insistiranjem na tehničkoj vladi, pokušava da izvuče promjenu koju nije uspio da ostvari vaninstitucionalnom političkom borbom.
Sekulović takođe upozorava da ne treba upasti u zamku da se zarad odustajanja od tehničke vlade, stvore takvi izborni uslovi koji će garantovati opozicionim partijama da neće izgubiti na izborima, jer bi to bila deformacija demokratije.
Uoči izbora 2016. godine imali smo vladu izbornog povjerenja. Zašto opozicija insistira na novom eksperimentu uprkos tome što joj prethodni nije donio bolji rejting niti omogućio pobjedu na izborima?
SEKULOVIĆ: Imam utisak da je cilj sličan onom iz 2016. godine, naime da se omogući ne samo učešće pojedinih stranaka (koje u ovom trenutku ne podržavaju Vladu), u vlasti, već i da takva tehnička vlada uspostavi izborne uslove koje će više odgovarati opozicionim partijama, naravno pod formom ravnopravnijih izbornih uslova. Dakle, ovdje nije u pitanju tehnička vlada, već kako stvoriti uslove da opozicija po svaku cijenu pobijedi. Nešto slično se svojevremeno dešavalo 90-ih godina prošlog vijeka u Bugarskoj, nakon pada Berlinskog zida. Tamo su u kratkom roku izbori ponavljani jer je Socijalistička partija, reformisana komunistička, stalno pobjeđivala, sve dok nijesu stvoreni takvi uslovi da opozicija ne može da izgubi na izborima. Imam utisak da je donekle takav cilj bio postavio i Johanes Han.
Ali, sada je poslove iz Hanove nadležnosti preuzela nova osoba…
SEKULOVIĆ: Vidjećemo kakav će biti odnos novog EU komesara za proširenje prema ovom pitanju. Navedeni lični Hanov pristup bi bio opravdan da se radi o zemlji koja ima problem sa nasljeđem socijalističkog perioda, ali ne i u slučaju zemlje koja je potpuno transformisala svoju privredu, imala nekoliko izbornih ciklusa, očuvala multietnički karakter društva, na pragu je ulaska u EU, članica je NATO, i u potpunosti je integrisana u sve međunarodne i regionalne asocijacije uključujući i bezbjednosne. U tom smislu se može opravdano postaviti pitanje kakve to društvene promjene se žele postići zahtjevom da opozicija po svaku cijenu postane vlast.
Da li Vam je poznato negdje u demokratski uređenim državama, ili uopšte, da se ulazak u vlast omoguci mimo izbora?
SEKULOVIĆ: Mislim da, prije svega, treba razjasniti šta se podrazumijeva pod “tehničkom vladom”? Ako uzmemo primjer Italije, koja u tome ima najviše iskustva, tzv. “tehnička vlada” se uspostavlja u situaciji kada usljed izbornih rezultata nijedna partija nije mogla da formira parlamentarnu vecinu. Radi izbjegavanja institucionalnog vakuuma Predsjednik Republike bi povjerio mandat nekom “tehničaru” ili bolje rečeno tehnokrati, poput Montija, Dinija itd., radi formiranja vlade. Dakle, radi se o situaciji kada je legitimna izborna volja građanki i građana dovela do toga da između novih izbora, koji ne bi promijenili ishod, i formiranja vlade, šef države, nakon konsultacija sa političkim partijama, izabere opciju formiranja vlade koja Ce biti vanstranačka, sastavljena od stručnjaka, ali sa podrškom određene parlamentarne većine. Takođe se dešavalo da to bude i neka “prelazna” vlada do sljedećih izbora, sa ciljem utvrđivanja novih izbornih uslova, ali opet u situaciji kada nijedna politička partija nema uslove za formiranje Vlade.
To nije slučaj u Crnoj Gori…
SEKULOVIĆ: Tako je. Sadašnja vlada ima većinu u Skupštini. Ocjena o navodnim prvim poštenim i fer izborima je pretjerana jer je do sada bilo više izbora i nijedan međunarodni relevantan faktor nije ustvrdio da su bez legitimiteta. Što se tiče postizbornih kombinatorika, moguće je da u Vladu uđe politička stranka koja je bila izvan Vlade neposredno nakon izbora, a prije održavanja novih. Međutim, i u takvim slučajevima, prethodni uslov je promjena parlamentarne većine koja pruža podršku Vladi, što opet nije slučaj u Crnoj Gori. Takav slučaj se upravo nedavno desio u Italiji sa izlaskom Salvinijeve Lege i formiranjem vlade Demokratske partije i Pokreta 5 zvijezda.
Poznato Vam je da postoji i Sporazum o budućnosti kojeg su potpisali i svih 39 opozicionih poslanika kojim je predviđeno formiranje “vlade građanskog jedinstva”. Međutim, dio opozicije nedavno je potpisao “zajedničku izjavu” u kojoj traže tehničku vladu. Zna li opozicija što hoće?
SEKULOVIĆ: Utisak je da opozicione partije lutaju između nekog “revolucionarnog”, “prevratničkog” pristupa promjene vlasti, i nekog “evolutivnog” procesa. Izgleda da su u opozicionim partijama svjesni da ne postoji dovoljna podrška među građankama i građanima Crne Gore za prvu opciju, pa su se sad prebacili na drugi pristup, za koji nije neophodna masovna podrška i mobilizacija njihovog članstva.
Demokrate se uporno pozivaju na Briselski plan, ali u tom planu nema “tehničke vlade”. Zašto se na tome onda insistira i rizikuje eventualna podrška dijela briselske administracije?
SEKULOVIĆ: Sagledao bih ovo pitanje iz drugog ugla. Naime, izgleda da kod nekih članova briselske administracije, iz nekih nejasnih razloga, provijava stav da se mora promijeniti vlast u Crnoj Gori po svaku cijenu, pod izgovorom nekog diskontinuiteta zarad samog diskontinuiteta kao navodnog principa demokratije, a ne radi podsticanja konkurencije između političkih programa i jačanja ličnog integriteta političara. Ne može da se isključi da se pod tom formulom diskontinuiteta ne nalazi upakovana i ideja da se stvore uslovi koji bi omogućili promjenu građanskog identiteta crnogorskog društva, a sve u interesu nacionalističkih političkih snaga. Mora se imati u vidu da je DF suverenistička snaga, u smislu što žele da se suverenitet Crne Gore ograniči u korist suverniteta Srbije, tj. da umjesto Cetinja prijestonica bude, kako to kaže četnički vojvoda Mandić, Beograd, a opet da ovaj suverenitet Srbije ne bude ograničen bilo čime osim Božjom voljom. Suverenizam, koji je u svojoj suštini nacionalizam, ima svoje ostrašćene pobornike i u EU koji su četvrta politička snaga u Evropskom parlamentu, a ima svoje simpatizere i u drugim partijama.
Svi dosadašnji izbori su od međunardone zajednice ocijenjeni kao slobodni, demokratski, uz izvjesne preporuke za naredne. Zašto je, s obzirom na tu činjenicu, došlo do Briselskog plana? Da li se mogu očekivati neka uslovljavanja od strane Brisela u suret novim izborima?
SEKULOVIĆ: Prije svega, treba sačekati da novi rukovodioci zaduženi za proširenje EU u potpunosti preuzmu svoje dužnosti, te obnoviti dijalog ne samo na nivou opozicije, već i zvaničnika sa Briselom i po pitanju unutrašnjeg političkog života u Crnoj Gori, a radi unapređenja istog bez zadnjih namjera osporavanja crnogorske državnosti i građanskog identiteta.
Sa kojim se sve izazovima može sresti Crna Gora u susret narednim parlamentarnim izborima?
SEKULOVIĆ: Izazov će biti onaj koji sam već donekle naveo, a to je da se pod formulom diskontinuiteta vlasti, ne podvali diskontinuitet politike i vrednosnog sistema u odnosu na suverenost Crne Gore, EU, NATO, Kosovo, susjede, te unutrašnji međuetnički i međukonfesionalni sklad u crnogorskom društvu, a na platformi superiornosti jedne nacije nad drugim.
SDP, kao i 2016. godine, pokušava da objedini opoziciju, da izađu sa zajedničkom platformom. Međutim, to DF ne prihvata, bez ukoliko nema tehničke vlade. Da li, prihvatanjem da se ide na tu soluciju, ostatak opozicije priznaje DF-u da su najjača opoziciona politička snaga u cG i da se, ipak, svi povode za njenim interesima?
SEKULOVIĆ: DF i daje uživa podršku jednog dijela srpskog naroda u Crnoj Gori koji je nacionalistički orijentisan i za njih svaki zahtjev koji ne podrazumijeva pad DPS-a sa vlasti je ravan izdaji, te u tom smislu bih tumačio i njihov zahtjev za formiranjem tehničke vlade. DF ne želi da žrtvuje militantnu izbornu bazu zbog nekih pregovora sa drugim opozicionim partijama, jer to u ovom trenutku njihovo biračko tijelo ne bi ni prihvatilo. Birači DfF jednostavno traže da se u potpunosti promijeni politika Crne Gore u odnosu na EU, NATO, Kosovo, odnos prema susjedima, kao i unutrašnji odnosi u korist privilegovanog položaja navodnih predstavnika srpskog naroda u odnosu na druge narode. Prema njihovom shvatanju, Crna Gora je “srpska država”, te u tom smislu nacionalisti, koji sebi prisvajaju monopol nad interesima Srba, smatraju da im pripada više prava od predstavnika drugih naroda.
DF ne želi da žrtvuje svoju militantnu izbornu bazu zbog ostatka opozicije
Što bi opozicija trebalo da uradi da se kvalitetno pripremi za predstojeće izbore?
SEKULOVIĆ: Opozicija u svakoj zemlji mora imati jasnu ideološku platformu kako bi imala operativan program i ponudu biračima. U tom smislu onaj dio opozicionog političkog spektra koji možemo definisati građanskim, poput SDP, URA, Demokrate, DEMOS, Crnogorska, pa donekle i SNP-a, nema jasnu jedinstvenu ideološku platformu oko suštinskih pitanja, a to su državnost i identitet Crne Gore, pa samim tim i stalno pate od nekonzistentnosti u konkretnom političkom djelovanju. Takvoj situaciji kumuje i DF koji jednostavno igra na kartu polarizacije i nacionalističkih tenzija u okviru crnogorskog društva, radi očuvanja svog biračkog tijela.
SDP, kao i 2016. godine, pokušava da objedini opoziciju, da izađu sa zajedničkom platformom. Međutim, to DF ne prihvata, bez ukoliko nema tehničke vlade. Da li, prihvatanjem da se ide na tu soluciju, ostatak opozicije priznaje DF-u da su najjača opoziciona politička snaga u CG i da se, ipak, svi povode za njenim interesima?
SEKULOVIĆ: DF i dalje uživa podršku jednog dijela srpskog naroda u Crnoj Gori koji je nacionalistički orijentisan i za njih svaki zahtjev koji ne podrazumijeva pad DPS-a sa vlasti je ravan izdaji, te u tom smislu bih tumačio i njihov zahtjev za formiranjem tehničke vlade. DF ne želi da žrtvuje militantnu izbornu bazu zbog nekih pregovora sa drugim opozicionim partijama, jer to u ovom trenutku njihovo biračko tijelo ne bi ni prihvatilo. Birači DF jednostavno traže da se u potpunosti promijeni politika Crne Gore u odnosu na EU, NATO, Kosovo, odnos prema susjedima, kao i unutrašnji odnosi u korist privilegovanog položaja navodnih predstavnika srpskog naroda u odnosu na druge narode. Prema njihovom shvatanju, Crna Gora je „srpska država“, te u tom smislu nacionalisti, koji sebi prisvajaju monopol nad interesima Srba, smatraju da im pripada više prava od predstavnika drugih naroda.
Kažete da je DF zatočenik spostvene ideologije…
SEKULOVIĆ: Upravo tako. U slučaju da se bilo kakva sumnja unese u takav isključiv stav DF-a, njihovo biračko tijelo, kao i političke organizacije koje ih podržavaju, poput SPC i pojedinih navijačkih grupa, sigurno ne bi prihvatilo bilo kakvo kolebanje rukovodstva DF-a. U tom smislu je DF zatočenik sopstvene ideologije koja je isključiva prema drugima, te onda i samu sebe isključuje iz odnosa sa drugim političkim snagama na državnom nivou.
Što bi opozicija trebalo da uradi da se kvalitetno pripremi za predstojeće izbore?
SEKULOVIĆ: Opozicija u svakoj zemlji mora imati jasnu ideološku platformu kako bi imala operativan program i ponudu biračima. U tom smislu onaj dio opozicionog političkog spektra koji možemo definisati građanskim, poput SDP, URA, Demokrate, DEMOS, Crnogorska, pa donekle i SNP-a, nema jasnu jedinstvenu ideološku platformu oko suštinskih pitanja, a to su državnost i identitet Crne Gore, pa samim tim i stalno pate od nekonzistentnosti u konkretnom političkom djelovanju. Takvoj situaciji kumuje i DF koji jednostavno igra na kartu polarizacije i nacionalističkih tenzija u okviru crnogorskog društva, radi očuvanja svog biračkog tijela.
SPC će se svim sredstvima boriti da oslabi vlast u Crnoj Gori
Uskoro će u skupštinsku proceduru usvajanja ući i Predlog zakona o slobodi vjeroispovijesti koji izaziva žestok otpor SPC. Da li će, i u kojoj mjeri, i rješavanje ovog pitanja uticati na dešavanja na političkoj sceni u godini parlamentarnih izbora?
SEKULOVIĆ: Osnovno je pitanje da li partije koje čine postojeću vladajuću koaliciju kao i izvršnu vlast, imaju dovoljno kapaciteta da se istovremeno suoče sa izazovima poput položaja vjerskih zajednica i reforme izbornih zakona. Sigurno je da izvršna vlast nema izbora osim da dokaže da je državna vlast jedina vlast na teritoriji Crne Gore, te da se neće tolerisati političke organizacije, poput SPC, koje sebe stavljaju iznad državne vlasti i volje građana i građanki. Isto tako će se SPC ogorčeno, svim sredstvima, prikrivenim i otvorenim, boriti da oslabi one političke snage koje doživljava kao svoju konkurenciju u političkom vođstvu. Risto Radović ne propušta priliku da se postavi istovremeno kao politički i vjerski lider u Crnoj Gori. Zanimljivo je da politički lideri u Crnoj Gori, pa čak i pomenuti četnički vojvoda Mandić, nemaju ambiciju da budu vjerski lideri. Međutim, sveštenici poput Radovića, stalno iskazuju ambiciju da budu svjetovni lideri, čime u stvari pokazuju da žele da pretvore crnogorsko društvo u teokratsku monarhiju, odnosno, kako to navode ruski desničari poput Rešetnjikova, u pravoslavnu monarhiju. To je ambicija koja provijava i kod pojedinih opozicionih političara u Srbiji.