za aktuelno.me
piše Slobodan Jovanović
Po prvi put u posljednjih 15-tak godina da vidim na javnom servisu Srbije, RTS-u, da su se pozabavali nekom temom iz Crne Gore, a da su dozvolili da se oglase obije strane.
Slobodan JovanovićRadi se o tv emisiji Oko, u kojoj je tema bila Zakon o slobodi vjeroispovjesti u Crnoj Gori. Bilo je i dosad riječi o tom Zakonu na RTS-u, čak i u emisiji Oko, no to oko je do sada bilo ćoravo, da ćoravije ne može biti. Bilo je i sada tendencioznih komentara, ubacivanje „one babe“ iz Kotora sa pljuvačkom na usnama i rukom crnogorskog mitropolita Mihaila na faci, ali je makar omogućeno Mitropolitu CPC i predśedniku poslaničke grupe DPS-a u Parlamentu da iznesu ponešto što još uši građana Srbije nijesu imali priliku da čuju, čak ni preko nekih televizija koje se ubiše da pokažu kako im je istina najvažnija i kako uvijek objavljuju „obije strane“.
Sa strane SPC jedan od komentatora je bio nekadašnji gradonačelnik Cetinja i funkcioner SK iz vremena AB revolucije i prije, Jovo Markuš, sada veliki vjernik SPC i tumač njenih stavova i svetosavskih obmana. Markuš se strogo drži pravila „SPC je uvijek u pravu“, ako nešto nije najjasnije razjašnjeno primjenjuje se prvo pravilo. Tako je Markuš ponovio po hiljadu puta izrečenu neistinu o registraciji CPC, onako hrišćanski maliciozno, kako je registrovana kao NVO u MUP-u Crne Gore. CPC je registrovana, jednom za svagda, kao vjerska organizacija, po važećem zakonu Crne Gore u momentu registracije. Zaboravi Markuš da pomene da eparhije SPC nijesu uopšte registrovane u nezavisnoj državi Crnoj Gori, pa bi, po svim zemaljskim zakonima i pravnim uzansama, trebalo da ne postoji u pravnom prometu Crne Gore, niti da pośeduje bilo kakvu imovinu. Može li, recimo, trgovački lanac iz Srbije, Aroma, da upiše bilo kakvu imovinu u Crnoj Gori a da se ne registruje u Crnoj Gori kao posebno pravno lice? I može li Aroma da svoje prodavnice po Hercegovini i Srbiji da tretira kao dio sistema u Crnoj Gori, ili obratno? Možda nekome nije poređenje dobro, ali pravni subjekti su pravni subjekti. Drugo je njihova važnost za društve. Nažalost, oni koji su eparhijama SPC omogućili da nezakonito dobije papire za otvaranje bankovnih računa i upisivanje imovine očito neće odgovarati. A trebalo bi da krivično odgovaraju.
Ono što mi je nedostajalo u toj emisiji jeste pravna strana pitanja imovine. Uglavnom se govorilo o istoriji. Nije moguće uopšte raspravljati o imovini bez konstatacije da ova današnja SPC i Beogradska patrijaršija postoje kao pravni subjekat tek od 1920! I to bez Ustava, koji su tek dobili voljom Aleksandra Karađorđevića 1931. Može neko sanjati da je Crkva u Crnoj Gori prije 1918. bila po karakteru srpska, da je bila pod jurisdikcijom ovoga ili onoga, da li je Amfilohije egzarh nepostojećeg pećkog trona ili nije, crkveno ustrojstvo nema nikakve veze sa pravnim statusom subjekata. Može neko smatrati neke crkve po Americi kao dijelom SPC, ali oni su posebni pravni subjekti, registrovani u Americi, po američkim zakonima. Jedako kao što je i autokefalna Karlovačka mitropolija bila poseban pravni subjekt u Austrougarskoj monarhiji i autokefalna CPC u nezavisnoj knjaževini/kraljevini Crnoj Gori. Ko god je bio ktitor ili je kupovao zemlju i poklanjao Crkvi u Crnoj Gori, poklanjao je tada postojećoj CPC.
Nekako bi stručnjaci iz SPC da izbrišu sve granice i države i da SPC bude nebeska tvorevina za koju ne važe zemaljski zakoni i pravne regule. Imao je i Duško Knežević više firmi, i on je mislio, bez obzira što su te firme bile posebna pravna lica, da može da prebacuje sa firme na firmu novac bez ikakvog osnova, da koristi firme kao koletarale za dobijanje kredita iako ih vezuje samo to što je on njihov osnivač. Hoću reći, svaka je za sebe poseban pravni subjekat koji, kao takav, nezavisno odgovara za svoje poslovanje.
Reče Valtazar Bogišić „što se grbo rodi, vrijeme ne ispravi“. Kada Srbi hoće da opravdaju nezakonito i pravno neutemeljeno prisajedinjenje Crne Gore Srbiji, bez biračkih spiskova, bez pojedinačnog glasanja, bez ustavotvorne skupštine koja bi makar malo dala legalitet promjenom Ustava Crne Gore, glavno objašnjenje je da se žurilo da ne bi Nikola I Petrović, uz pomoć Italijana, vratio se u Crnu Goru i ponovo uspostavio svoju vlast!? E pa sad zamislite da je neko treći, neka zemlja, rekao da je žurio kako kralj Petar I Karađorđević ne bi, uz pomoć Francuza, uspio da se vrati u Srbiju i uspastavi ponovo svoju vlast??? Pa to je grotesktno. Dokle ide bezobrazluk!?
Nešto slično se desilo sa Crkvom. Isto smandrljano, bez pravnog pokrića, siledžijski, protivno Ustavu Crne Gore i Ustavu same CPC. Ustavom Svetog Sinoda Knjaževine Crne Gore ne samo što nije bila predviđena takva mogućnost nego nije bilo ni pomena o tome, ni kada se govori o nadležnosti Svetog Sinoda, a kamoli o ograničenim pravnim ovlašćenjima Mitropolita u pogledu upravljanja organizacijom crkve jer ni države, ni crkve u svojim ustavima ne predviđaju mogućnost sopstvene „ustavne propasti“. Mitrofan Ban ne samo što nije imao ovlašćenje da prihvati i potpiše „ujedinjenje pravoslavnih crkava“, već to nije mogao učiniti ni Sveti Sinod Crnogorske pravoslavne crkve a ni Crkveni sabor, koji povodom odlučivanja u toj stvari nije nikada sazvan.
Takođe, u Rješenju od 16. decembra 1918. god, broj 1169, koji potpisuju Mitropolit Crne Gore Mitrofan Ban, mitropolit pećki, dr Gavrilo Dožić, episkop nikšićski Kiril Mitrović, i sinodski sekretar đakon Ivo Kaluđerović, dakle, samo dva člana Sinoda i njegov zapisničar, obzirom da Dožić nije bio član, a kojim se “nezavisna Srpsko-pravoslavna Sv. Crkva u Crnoj Gori”, kako piše u rješenju, ujedinjuje s autokefalnom Pravoslavnom Crkvom u Kraljevini Srbiji, ime Crnogorske pravoslavne crkve, onako kako piše u njenom Ustavu i Ustavu kraljevine Crne Gore, pogrešno je navedeno, te se pravno ne može smatrati valjanim dokumentom. Ime pravnog subjekta se mora navesti onako kako piše u njegovom ustavu, statutu ili sl.
Gospoda iz SPC, kad pričaju o imovini, nikako da navedu osnovna dokumenta CPC, kao što su njen Ustav od 12.januara 1904. i Ustav pravoslavnih konsistorija u Knjaževini Crnoj Gori, od 14 januara 1904.godine. Stalno bježe u neke citate koji su irelevantni i predstavljaju nečije stavove. Pa i član 719. Opšteg imovinskog zakonika za Knjaževinu Crnu Goru od 1888.godine, govori isto što i pomenuta dva akta: „Nepokretna dobra pravoslavnih crkava i manastira ne mogu se prodavati ili inače istupati bez naročitog dopuštenja državne vlasti“. Član 22. Ustava CPC, koji govori o izvršavanju sinodskih odluka, u stavu 2 kaže: „Odluke Svetog Sinoda u spoljašnjim poslovima da postanu izvršne i za svakog obavezne, potrebno im je vrhovno Knjaževsko odobrenje“. Dakle, Crkva nije mogla, ne slobodno raspolagati imovinom, jer to može samo vlasnik, već nije mogla donijeti nijednu izvršnu odluku bez potvrde knjaza/kralja Nikole!
U pomenutoj emisiji Oko neki Budimir Aleksić iz DF-a, očito iz hrišćanskih pobuda, trudio se da što više uvrijedi mitroplita CPC, Mihaila, nazivajući ga raspopom, obmanjujući javnost da ga je raščinio Vaseljenski patrijarh prije nego je došao u CPC. Naravno, tu laž je lako pobiti, jer u samom aktu Vaseljenskog patrijarha on se udaljava iz Vaseljenske patrijaršije zbog prilaženja CPC. Ono što bih priupitao dotičnog Aleksića i sve one koji crnogorskog mitropolita nazivaju raspopom – da li je Sava Nemanjić bio raspop kada je nekanonski osnovao autonomnu crkvu, jer je raška crkva bila pod Ohridskom arhiepiskopijom, pa ga ohridski arhiepiskop Dimitrije Homatijan podvrgao „ odlučenju od svete i živonačalne Trojice“ i isključio iz „zajednice vjernih kao prestupnika zapovjesti svetih i božanskih kanona i kao narušioca i smutitelja crkvenog ustava, koji su sveti oci od početka ustanovili…”
Isto se može reći i za Joanikija II da je raspop kada je oko 1350.godine, Carigradski patrijarh Kalist I bacio anatemu na njega i cio srpski narod i sve ih izopštio iz Pravoslavne katoličanske crkve! Bješe li i nekadašnji patrijarh UPCKP Filaret Denisenko izopšten iz istih razloga kao mitropolit Mihailo, pa je ta odluka poništena jer je donešena „iz političkih razloga“. Uostalom, onog trenutka kad je mitropolit Mihailo napuštio Vaseljensku patrijaršiju i pristupio CPC, njega je mogla rašiniti samo CPC čiji je dio, bez obzira na kanonski status. Kanonski statusi su administrativna stvar i danas nijesu, śutra jesu.
*Zabranjeno je kopiranje i korišćenje obajavljenog sadržaja bez saglasnosti redakcije portala Aktuelno.me i autora teksta.