Potrebno je do kraja sprovesti proces korišćenja vode Bilećkog jezera, riješiti uticaje hidroelektrane (HE) Buk Bijela na teritoriju Crne Gore (zaštićeno UNESCO područje) i izgraditi HE Kruševo, saopštio je Pobjedi akademik Akademije inženjerskih nauka Crne Gore prof. dr Mihailo Burić.
On je istakao da je preko akumulacije Kruševo (322 GWh/godišnje) i već izgrađene akumulacije Bilećkog jezera, preko HE ,,Risan“ (339,99 GWh/godišnje) moguća proizvodnja od 661,99 GWh/godišnje .
– To je proizvodnja koja je veća od četiri srednje godišnje proizvodnje vjetroelektrane Krnovo (prosječno oko 150 GWh/godišnje) – kazao je Burić Pobjedi.
Potrebne strane investicije i koncesije
On je naveo da je pitanje korišćenja hidroenergije Bilećkog jezera ustupanjem dijela proizvedene energije uglavnom pravne prirode, dok izgradnje HE ,,Risan“ i HE ,,Kruševo“ zahtijevaju posebne procedure i investicije.
– S obzirom da je finansijsko stanje u Crnoj Gori sasvim jasno određeno ekonomskom definicijom da ,,veliki dio novih dugova koji se koristi za finansiranje potrošnje iznad nivoa ostvarenih prihoda – vodi u siguran bankrot“, Crnoj Gori jedino preostaje, pored teško izvodljivog zajedničkog ulaganja, obezbjeđenje stranih investicija i koncesije – rekao je Burić.
On je naveo da HE ,,Kruševo“ (322 GWh), kod sela Kruševo, treba biti izgrađeno na lokaciji 1.600 m uzvodno od sastava rijeka Pive i Tare, nizvodno 12 km od HE ,,Piva“.
– Lijevi dio akumulacije nalazio bi se na teritoriji Bosne i Hercegovine. HE „Kruševo“ je akumulaciono pribransko postrojenje sa akumulacijom za neđeljno izravnavanje voda. Instalisani proticaj bio bi kao i za HE ,,Piva“. Obje elektrane bi radile u sprezi – paralelno. Branu i akumulaciju je moguće graditi i na drugim lokacijama pa i isključivo na teritoriji Crne Gore, ako se tako bude moralo – saopštio je Burić.
On je dodao da o Bilećkom jezeru, koje se nalazi na granici između Crne Gore i BiH, postoje veoma različiti podaci.
– Dio sliva Bilećkog jezera na našoj teritoriji iznosi 598,52 km kvadratna ili 44,9 odsto od njegovog ukupnog sliva – kazao je Burić i dodao da je nesporno da Bilećko jezero zahvata oko pet kvadratnih kilometara teritorije Crne Gore.
– Procijenjeno je da Crnoj Gori pripada 24 odsto zapremine Bilećkog jezera. I konačno, dotok vode u akumulaciju sa teritorije Crne Gore je usvojen na najmanje 32 m3/s. Iz navedenih podataka jasno proističe pravo Crne Gore na korišćenje voda i energije – istakao je profesor Burić.
On je saopštio da po Prostornom planu Crnoj Gori pripada 375,4 GWh od HE ,,Dubrovnik“ i 113 GWh od HE ,,Trebinje“ 1 (ukupno 488,4 GWh). Beogradski Energoprojekt Beograd je predložio izgradnju HE ,,Risan“ instalisane snage od 96 MW uz prosječnu godišnju proizvodnju 339,99 GWh, zahvatanjem 30 m3/s vode Bilećkog jezera (400 mnm), odvodnim tunelom do HE ,,Risan“ na deset mnm.
Energetika bazni faktor budućeg razvoja
Profesor Burić smatra da energija treba da bude bazni faktor budućeg razvoja Crne Gore.
– Sama po sebi može biti roba za izvoz i novi izvor prihoda. Nezavisno od toga energija je uslov razvoja svih baznih djelatnosti, od industrije, proizvodnje hrane, korišćenja voda, pa sve do skore budućnosti obezbjeđenja nove energije za električne automobile. U našim bilansima to bi trebala biti hidroenergija, pa molim da se objektiviziraju potencijali sunca i vjetra, kako bi izbjegli moguće zabune oko ukupnih bilansa – rekao je Burić.
Prema njegovim riječima, možda treba početi od značajnih potencijala duž naše granice sa BiH i Srbijom (Bilećko jezero, Kruševo, Ćehotina).
On navodi da je u ranijem vremenu u značajnoj mjeri cijenjeno znanje i angažovanje domaće pameti u realizaciji važnih projekata, pa bi bilo korisno da se takva praksa nastavi.
– Sada se treba usmjeriti na potencijale HE ,,Kruševo“ i Bilećkog jezera, a pomoći susjednoj BiH da izgradi svoju HE Buk Bijela, tako što ćemo ukazati na mjere koje treba poduzeti da bi se otklonili njeni uticaji na teritoriju Crne Gore – poručio je Burić.
On je podsjetio da je prva komisija za ocjenu uticaja projekta HE Buk Bijela na rijeci Drini u BiH, čiji je predsjednik bio profesor Branislav Đorđević, sa beogradskog univerzitata, ,,sjajni čovjek i stručnjak“, završila rad nakon stava UNESCO-a da zbog visoko planirane kote uspora, potapanje Tare nije prihvatljivo.
Uticaj projekta HE Buk Bijela
Profesor Burić navodi da je nakon inoviranog projekta od strane BiH, crnogorska Vlada 2013. godine imenovala novu – drugu ,,Komisiju za ocjenu studija o procjeni uticaja na životnu sredinu za izgradnju hidroelektrana Buk Bijela i Foča na rijeci Drini – Republika Srpska i hidroelektrana Brodarevo 1 i Brodarevo 2 na rijeci Limu – Republika Srbija“.
– Od 15 eminentnih crnogorskih stručnjaka ja sam imao čast da budem predsjednik te komisije. Neukusno je zaobiđen, a nemušto i neodgovarajuće korišćen naš dugotrajan i naporan stručni rad, u nedavnoj emisiji TVCG, bez našeg učešća. Zbog toga, ali i zbog nemogućnosti da danas direktno učestvujem u ovom ozbiljnom projektu, preostalo mi je jedino da na ovaj način, kao predsjednik komisije, upoznam javnost sa osnovnim stručnim podacima – kazao je on.
Burić je podsjetio da se planirana HE Buk Bijela nalazi u BiH, na 335 km uzvodno od ušća rijeke Drine u Savu.
– Inoviranim projektom HE Buk Bijela definisana je sa novom kotom normalnog uspora, na 434 mnm. Kota izmjerena na državnoj granici između Crne Gore i BiH, pri nepoznatom vodostaju je 432,37 mnm što jasno pokazuje da bi akumulacija HE Buk Bijela zahvatala teritoriju Crne Gore – kazao je Burić.
Prema njegovim riječima, kota dna riječnog korita koja je još niža nije još poznata.
– Zbog toga smo kao komisija posebno insistirali da se precizno utvrde kote nivoa vode i dna korita rijeke na granici. Komisija je, na osnovu rasploživih podataka, utvrdila da akumulacija sa planiranom kotom normalnog uspora od 434 mnm zahvata teritoriju Crne Gore – naglasio je Burić.
On je dodao da je komisija u svom izvještaju jasno navela da je trebalo obraditi i dodatne elemente relevantne za argumentovanu i pouzdanu procjenu uticaja izgradnje HE Buk Bijela , bez obzira na obim tog uticaja.
– To se odnosi na mogući uticaj indukovanih zemljotresa, zatim stimulisanog procesa kliženja terena i odronjavanja stijenskih masa, pronosa riječnog nanosa i denudacije, koincidencije mogućih havarija i velikih voda, karakterističnih kota uspora u odnosu na talveg (uzdužni profil dna rječnog korita) i velikih hiljadugodišnjih voda – naveo je Burić.
Posebno opterećenje za projekat je, kako kaže, bio i vrlo rigorozan negativan nalaz austrijskih biologa, koji eksplicitno osporavaju projekat sa aspekta uticaja na živi svijet.
– Za ocjenu korišćenja enregije sa HE Buk Bijela na granici sa BiH i njenog uticaja naknadno i nedavno je ponovo najavljena po redu treća crnogorska komisija. Nadati se da je ova treća, u TVCG najavljena, komisija pročitala nalaze druge ekspertske crnogorske komisije iz 2013. godine, te da će te nalaze ,,obraditi“ i sprovesti. Mada je bilo korisno, pa čak i neophodno, da u novoj trećoj komisiji bude poneko od članova druge komisije. To bi ipak doprinijelo kvalitetu rada i nepotrebnog ponavljanja – smatra Burić