Uprkos poznatim dokazima o štetnosti duvanskog dima, dostupni podaci ukazuju da su, od ukupno osam milijardi ljudi na svijetu, gotovo 1,1 milijardi pušači. I Crna Gora je proteklih dana cijela u statistici – ima nas dva i po odsto više u odnosu na 2011. godinu. Nažalost, raste i negativna statistika koja pokazuje da je svaki treći stanovnik Crne Gore istovremeno i pušač
Tokom dvadesetog vijeka zbog cigareta je prerano umrlo oko 100 miliona ljudi, većina njih u bogatim zemljama, ukazuje svjetska statistika.
Zbog toga su neke od ovih zemalja, u 21. vijeku, odlučile da promijene i pristup zastarjelom zakonodavstvu, sa ciljem da zauvijek iskorijene duvanski dim – Velika Britanija, Švedska, Novi Zeland i Japan uvode zabrane pušenja na javnom prostoru, sprovode programe odvikavanja, veće poreze na cigarete, a istovremeno omogućavajući veću dostupnost alternativnih proizvoda, poput bezdimnih proizvoda, koji su kroz najnoviji pristup koncepta smanjenja štete pokazali konkretan rezultat.
VELIKA BRITANIJA PRVA NA FRONTU
Smanjenje štete je važna karika u javnom zdravstvu Velike Britanije. Zakoni podržavaju korišćenje alternative kao manje štetne opcije cigaretama. Štoviše, Britanci pomažu pušačima da pređu sa običnih cigareta na elektronske dijeljenjem besplatnih uređaja, a zvanično je u 2020. godini smanjenje štete bio najpopularniji oblik pomoći za prestanak pušenja u toj zemlji.
Pomaže im i britanska vlada – premijer Riši Sunak sprovodi oštru borbu protiv cigareta, između ostalog i zbog toga što troškovi za zdravstveni sistem dostižu 17 milijardi funti svake godine, a pušenje je vodeći uzrok smrti u Britaniji koji se može spriječiti primjenom ovog koncepta.
Osnova švedskog modela je prihvatanje alternativnih duvanskih i nikotinskih proizvoda uz podsticanje pušača da pređu na njih. Švedska danas ima najniži procenat oboljenja od bolesti koje uzrokuje duvanski dim u EU, kao i manju učestalost obolijevanja od raka.
Drastičan pad stope pušača dogodio se u Japanu uvođenjem proizvoda koji zagrijavaju duvan koji su mnogim pušačima pomogli da se odreknu cigareta, dok se na Novom Zelandu sprovode zakoni koji prepoznaju alternative kao dio podrške za suzbijanje duvanskog dima.
PORESKI TRETMAN KAO EFIKASAN ALAT
Ove zemlje su učinile da manje štetne alternative budu dostupne pušačima koji žele da smanje zdravstveni rizik ili u potpunosti ostave duvan i nikotin. Takođe, veliki broj naučnih studija, koje su proučavale zdravstvene efekte prelaska na manje štetne alternative, dolaze upravo iz Velike Britanije, pionira u primjeni ovog koncepta. Po pravilu, manje štetne alternative se drugačije poreski tretiraju u odnosu na cigarete.
Prema poreskoj politici rukovođenoj rizicima koje imaju po zdravlje korisnika, to bi značilo da porez na alternativne duvanske proizvode treba uvijek da, proporcionalno riziku, bude niži u odnosu na klasične cigarete.
Logika iza ovakve poreske politike je da što je veći poreski jaz između cigareta i bezdimnih alternativa, to su pušači motivisaniji da pređu na proizvode koji, pored toga što su finansijski dostupniji, istovremeno doprinose benefitima po zdravlje onih koji su tako prestali da puše cigarete.
Studija koju je predstavio američki Nacionalni centar za biotehnološka istraživanja kaže da dokazi potvrđuju da viši porez na klasične cigarete ohrabruje pušače da pređu na manje štetne alternative. I obrnuto, u tom desetogodišnjem istraživanju dokazano je da viši porezi na bezdimnim alternativama vraćaju pušače cigaretama.
DA LI JE ZAISTA RIJEČ O MANJE ŠTETNOM IZBORU
Sve više naučnih dokaza stvara globalni konsenzus da manje štetne alternative jesu bolji izbor za pušače koji pređu sa cigareta.
Prema njegovim riječima, studije iz ovog centra do sada su pokazale obećavajuće rezultate, ali potrebno je više istraživanja i vremena kako bismo potpuno razumjeli sve benefite ovih bezdimnih alternativa. Proljetos je rađeno i prvo istraživanje u svijetu koje je pokazalo da su pušači ostavljali cigarete i prelazili na manje štetne opcije – onda kada su im one bile dostupne. Tako su se e-cigarete i uređaji koji zagrijavaju duvan pokazali kao efikasan alat u borbi protiv pušenja, kod 220 ispitanika koji su do tada konzumirali jednu paklicu dnevno i imali dva prethodna pokušaja da ostave cigarete.
– Uočili smo napredak u izdržljivosti pri fizičkoj aktivnosti kod učesnika u odnosu na početne nivoe – rekao je Paskvale Kaponeto, jedan od istraživača. ,
– Mnogi pacijenti tokom prvog mjeseca su rekli da imaju više daha i da osjećaju manji zamor tokom sitnih, ali bitnih svakodnevnih aktivnosti kao što su penjanje stepenicama ili kućni poslovi -.
KAKO SE CRNA GORA BORI PROTIV PUŠENJA
Crna Gora je, uz zemlje regiona, tradicionalno visoko kotirana na crnoj listi po broju pušača. Primijećena je tendencija rasta prevalencije upotrebe duvanskih proizvoda, a zastupljenost pušača u opštoj populaciji je 35,4 odsto, što je mnogo više u odnosu na evropsku populaciju. Značajni pomaci su napravljeni u domenu suzbijanja šverca cigareta i povećanja budžetskih prihoda iz naplate akciza na cigarete koje su postepeno rasle u proteklom periodu.
S obzirom da je Crna Gora na putu članstva u EU, poresku politiku bi trebalo usaglašavati sa najboljim praksama i regulativom koja važi u EU. Pravovremeno informisanje o tome šta je koncept smanjenja štete, regulatorni okvir kao i primjeri dobre prakse koji u razvijenijim državama poput Švedske ili Velike Britanije dovode do konkretnih rezultata, mogli bi potencijalno doprinijeti i pozitivnoj statistici i u Crnoj Gori i kada je smanjenje stope pušača u pitanju.