Imajući u vidu nespornu činjenicu da je u Crnoj Gori kriminal na internetu u ozbljnom i stalnom porastu, Savjet za građansku kontrolu rada policije preporučio je v.d. direktoru Uprave policije Zoranu Brđaninu, ministru unutrašnjih poslova Sergeju Sekuloviću i Vladi Crne Gore da se hitno, bez daljih odlaganja, pristupi jačanju kapaciteta Grupe za suzbijanje krivičnih djela visokotehnološkog kriminala u sklopu dosadašnjeg Sektora za borbu protiv organizovanog kriminala i korupcije formirana Uprave policije.
Savjet je pozvao Brđanina i Sekulovića da hitno iniciraju, pokrenu i završe postupak dodatne izmjene i dopune sistematizacije radnih mjesta u cilju povećanja broja izvršilaca u Grupi za suzbijanje krivičnih djela visokotehnološkog kriminala.
Savjet očekuje povratnu informaciju o odnosu prema ovoj preporuci i njenoj implementaciji.
“Zbog interesa javnosti Savjet za građansku kontrolu rada policije se kod Uprave policije interesovao: gdje je granica kapaciteta i mogućnosti Policije u uspješnom suočavanju sa izazovima otkrivanja identiteta lica koja šire govor mržnje, najavljuju nasilje, šire paniku i lažne vijesti ili ugrožavaju sigurnost drugih lica a to rade prikrivanjem sopstvenog identiteta (sa lažnih profila); da li je Država Crna Gora odnosno Uprava policije ili neki drugi državni organ do sada komunicirali sa kompanijom Facebook, ili da li se o tome u Upravi policije razmišlja, kako bi ukazalo na problem postojanja farmi botova koje posebno djeluju pred izbore i da li stručnjaci u Upravi policije smatraju da je potrebno inicirati dopune zakonske regulative, i na koji način, kako bi se crnogorsko društvo i nadležne institucije djelotvornije nosile sa ovim negativnim pojavama i uspješnije ih procesuiralo”, saopšteno je iz Savjeta.
Uprava policije je informisala da je u Sektoru za borbu protiv organizovanog kriminala i korupcije formirana Grupa za suzbijanje krivičnih djela visokotehnološkog kriminala, koja od 2019. godine broji pet službenika. Kako kažu u Savjetu, dva službenika rade isključivo na pretresima i izuzimanju elektronskih dokaza sa digitalnih uređaja uz pomoć sofisticiranih namjenskih alata, dok rukovodilac Grupe i dva inspektora rade na referatima vođenja istraga, analize dokaza, saslušavanju lica, i saradnje sa domaćim i stranim privatnim i javnim službama.
Oni su tokom 2020. godine zaprimili i otvorili preko 250 predmeta koji imaju veze sa krivičnim djelima izvršenim uz pomoć i protiv informacionih tehnoIogija (IT).
Izvršili su pretres preko 200 digitalnih uređaja, podnijeli 19 krivičnih prijava prema nadležnim tužilaštvima. a tokom 2019. godine Grupa je započela oko 105 predmeta, mnogo manje u odnosu na 2020. godinu što ukazuje na drastičan rast navedenih krivičnih djela.
“U vezi sa kapacitetima službenika Uprave policije u cilju otkrivanja počinilaca krivičnih djela i prekršaja na Internetu, istaknuto je da se suočavaju sa raznim izazovima, poput alata za pružanje anonimnosti na internetu (VPN, PROXY i sl.), raznih vrsta enkripcije mobilnih telefona i računara, te nemogućnosti internet servisa provajdera da pruže tačne podatke o vlasnicima IP adresa”, kazali su u Savjetu.
Veliki izazov, dodaju, predstavljaju i društvene mreže, odnosno pravila i procedure u cilju dostavljanja IP adresa za korisnike, koje posjeduju različite procedure i pravila postupanja.
“Potrebno je imati u vidu i činjenicu s tim u vezi, da se podaci koje građani ostavljaju na društvenim mrežama kao i mreže koje koriste ne nalaze na teritoriji Crne Gore, i da naša država nema ovlašćenje niti kontrole nad njima te da samo od predstavnika društvenih mreža zavisi da li će ih dobrovoljno dostaviti”, ističe se saopštenju Savjeta za građansku kontrolu rada policije.
Uprava policije je navela i primjer najpopularnijih društvenih mreža u Crnoj Gori Fejsbuka, Tvitera i Tik Toka.
“Fejsbuk i Instagram, shodno njihovim internim procedurama, na zahtjev policije i uz prethodnu saglasnost i kvalifikaciju krivičnog djela od strane nadležnog tužioca, mogu dostaviti podatke o IP adresama i brojevima telefona sa kojih su nalozi otvoreni, dok kompanije Twitter i Tik Tok podatke dostavljaju samo u slučaju da se radi o neposrednoj i trenutnoj prijetnji smrću ili samoubistvu, ili slučajevima terorizma i dječije pornografije, dok za drugo zahtijevaju dostavljanje Zamolnice za međunarodnu pravnu pomoć u krivično pravnim stvarima, koji proces nerijetko traje između tri i šest mjeseci”, navedeno je u saopštenju.
Uprava policije je ukazala Savjetu i na problem širenja lažnih vijesti, govora mržnje, terorizma i dječije pornografije, ne samo na društvenim mrežama već i putem sredstava za komunikaciju a koji se odnosi na nemogućnost blokiranja sadržaja od strane internet servis provajdera, odnosno nepostojanje pravne regulative niti nadležnog tijela koje bi zahtjevalo od provajdera postupanje u slučaju kada se sa određene adrese vrše navedena krivična djela, kao i da u KZ Crne Gore ne postoji krivično djelo kreiranje i širenje Iažnih vijesti, koja činjenica limitira mogućnosti državnih institucija.
Kako u Crnoj Gori postoji preko 350.000 Fejsbuk korisnika, a pored toga i ostalih društvenih mreža, i ne postoji mogućnost da se sav sadržaj na društvenim mrežama obuhvati i pregleda, službenici Uprave policije, shodno mogućnostima, ručno vrše pretragu naloga, što predstavlja preobiman i nepotpun posao.
“Zato je povećanje broja izvršilaca u navedenoj grupi neophodno, kako bi mogli adekvatno odgovoriti mogućim izazovima na polju zloupotreba IT. Primjera radi jedinice koje tretiraju ovu problematiku u zemljama okruženja u prethodnom periodu formirale su zasebne Odsjeke koji djeluju u okviru Uprave/Sektora za borbu protiv organizovanog kriminala, poput Srbije gdje je planirano 45 službenika a dosadašnji broj je bio 25, Sjeverne Makedonije 22 službenika u okviru čijeg Odsjeka je i Grupa koja se bavi digitalnom analizom i pretresom mobilnih telefona i računara, Hrvatske gdje se Odsjek za borbu protiv VTK podijelio na županije, gdje svaka broji više službenika, Kosova gdje je predviđeno oko 20 službenika, a Slovenija koja ima preko 60 sistematizovanih radnih mjesta za ovu svrhu”, navodi se u saopštenju.
Uprava policije je istakla da je neophodno organizovati radne posjete u države popout Holadnije, Njemačke, Austrije i drugih, radi upoznavanja sa rješenjima, alatima i programima koje koriste tamošnje policije.
Savjet je odlučio i da se neposredno obrati odborima za bezbjednost i odbranu i za politički sistem, pravosuđe i upravu Skupštine Crne Gore, Agenciji za elektronske medije i Ministarstvu javne uprave, digitalnog društva i medija. Cilj su izmjene Zakona o elektronskim komunikacijama u pogledu mogućnosti blokiranja i filtriranja sadržaja koji dolaze u Crnu Goru, odnosno definisanja institucije koja može izvršiti blokiranje i filtriranje sadržaja na internetu, kao i izmejne Krivičnog zakonika.