Ministar zdravlja Kenan Hrapović je kazao da po pitanju zagađenja Ministarstvo zdravlja radi proaktivno te da su preduzeli konkretne korake koji se tiču organizovanja i održavanja sastanaka sa predstavnicima MORT-a i Agencije za zaštitu životne sredine.
„Jako je važno da smo tokom januara poslali odgovarajuće impute predstavnicima opština gdje je izložena najveća zagađenost, sa konkretnim mjerama i imputima u kom pravcu treba da zajednički da sagledavaju tu problematiku. Konkretizovali smo mjere koje treba da se sprovode.
Nadam se da će u narednom periodu to doprinijeti poboljšanju situacije u opštinama gdje je izražena zagađenost iznad određenog prosjeka“, naveo je Hrapović.
Upitan ko kontroliše da li se te mjere sprovode Hrapović je odgovorio:
„Gradonačelnicima Pljevalja, Bjelog Polja, Nikšića i Podgorice smo poslali impute. Jedan set tih aktivnosti je konkretizovan u januaru mjesecu tako da čekamo realizaciju tih aktivnosti na terenu. Što se resora zdravlja tiče preduzimamo adekvatne i na vrijeme određene mjere.
Zdravstveni sistem nažalost liječi posljedice onoga što se dešava u državi tako da ćemo u narednom periodu nastaviti da sagledavamo i sprovodimo sve mjere i aktivnosti koje su u nadležnosti ministarstva zdravlja“, kazao je Hrapović.
Zagađenje u Bijelom Polju
Predsjednik Opštine Bijelo Polje Petar Smolović formirao je komisiju za ocjenu stanja kvaliteta vazduha i pronalazak rješenja za otklanjanje eventualnog lošeg uticaja na zdravlje ljudi.
Kako je saopšteno iz Opštine, komisija je sastavljena od predstavnika lokalne samouprave, stručnjaka i civilnog sektora.
Zadatak komisije je da utvrdi trenutno stanje kvaliteta vazduha u Bijelom Polju, da ga uporedi sa ranijim stanjem kvaliteta vazduha, kao i da prati trend stanja vazduha u narednom periodu.
Komisija će, takođe, sačiniti spisak (potencijalnih) zagađivača vazduha u Bijelom Polju i utvrditi uzroke zagađenja, ali i predložiti mjere za poboljšanje stanja kvaliteta vazduha i predsjedniku Opštine podnijeti izvještaj o rezultatima svog rada.
Zagađen vazduh i u Podgorici, Nikšiću i Pljevljima
U posljednjih nedjelju dana, nivo štetnih PM10 čestica na mjernim stanicama u Podgorici, prema dostupnim podacima Agencije za zaštitu životne sredine, prelazio je nivo čak od 510 mikrograma po metru kubnom, a dozvoljena srednja dnevna vrijednost je 50 mikrograma. Prema zvaničnim podacima Agencije za decembar, vazduh u Podgorici, Bijelom Polju i Pljevljima prethodnih mjesec bio je zagađen gotovo svaki dan.
“Kvalitet vazduha tokom decembra karakterišu prekoračenja srednjih dnevnih koncentracija PM10 čestica iznad dozvoljene granične vrijednosti i to u Bijelom Polju (24 dana), Pljevljima (21 dan), Podgorici na Zabjelu (16 dana), Podgorici u Bloku V (12 dana) i Nikšiću (14 dana)”, navodi se u izvještaju Agencije.
Laboratorijski rezultati ukazuju i na visok sadržaj benzo(a)pirena u uzorcima PM10 čestica.
Tako, po zvaničnim mjerenjima dostupnim na sajtu epa.org.me, koncentracija PM10 čestica gotovo svake večeri prelazi 300 ug/m3, a 11. januara u ponoć je premašila cifru od 500, što je deset puta više od dozvoljenog.
Na sajtu Svjetsko zagađenje vazduha, na kojem je moguće pronaći podatke o kvalitetu zraka u realnom vremenu vazduh u Nikšiću, Pljevljima i Bijelom Polju je ocijenjen kao “nezdrav”, dok je u Podgorici okarakterisan kao “nezdrav za osjetljive grupe”.
To su, naime, pokazala mjerenja u 13 sati, a najgora situacija je u Nikšiću i Pljevljima.
Ko je u riziku i kako se zaštititi
Shodno navedenoj situaciji, iz Instituta za javno zdravlje (IJZ) navode da je zagađenje vazduha – ambijentalnog, ali i onog u prostorima za stanovanje, jedan od najznačajnijih rizika po zdravlje koji ugrožava sve kategorije stanovništva.
Preduzimanje mjera za zaštitu i unaprijeđenje zdravlja kao i poboljšanje kvaliteta vazduha u životnoj i radnoj sredini kao i ambijentalnog vazduha je domenu lične i društvene odgovornosti svih elčemenata društva – pojedinaca ali i pravnih lica.
Ko je u posebnom riziku?
Rizik od narušavanja zdravlja kao posljedice udisanja i izloženosti praškastim česticama (PM česticama) u zagađenom vazduhu nije jednak za sve kategorije stanovništva – neke kategorije stanovništva su pod većim rizikom i one uključuju:
* Osobe sa bolestima srca i krvnih sudova
* Osobe sa hroničnim bolestima pluća i organa za disanje,
* Starije osobe i djecu koje su i pod najvećim rizikom od izloženosti ovim česticama.
* Trudnice, i novorođenčad
* Gojazne i osobe sa hroničnim metaboličkim bolestima kao što je dijabetes.
Posljedice kratkotrajnog izlaganja
Kao posljedica kratkotrajnog izlaganja zagađenom vazduhu i kod zdravih ljudi nastaju simptomi, kao što su su iritacija sluzokože očiju, nosne šupljine i grla, kašljanje, stezanje u grudma, otežano disanje.
Opasnosti za djecu
Kod djece postoji veća vjerovatnoća da će biti izložena zagađenom vazduhu, jer često provode više vremena na otvorenom, učestvuju u različitim aktvnostima i igri, a pritom udišu više vazduha po kilogramu tjelesne težine u odnosu na odrasle osobe.
“Djeca su takođe osjetljivija na zagađennje vazduha u odnosu na odrasle obzirom da su njihovi disajni putevi još u fazi razvoja. Osim toga, kod djece postoji veća vjerovatnoća za javljanja astme u odnosu na odrasle, što dodatno povećava rizik”, navode iz Instituta.
Opasnosti za hronično oboljele
Osobe s bolestima srca i krvnih sudova uključuju sve osobe s poznatim bolestima koronarnih arterija, ishemijske bolesti srca, osobe koje imaju ili su imale anginu i/ili srčani udar, operacije na srcu (npr. stent, bajpas), zatajenja srca, aritmije, periferne vaskularne bolesti, prolazne ishemijske napade ili cerebrovaskularne bolesti. Kod osoba sa bolestima srca i krvnih sudova, izlaganje zagađenom vazduhu će uzrokovati pogoršanje simptoma i bolesti čak i ako se simptomi ne osjećaju neposredno.
“Ova grupa uključuje i starije osobe, jer postoji vjerojatnoća da imaju nedijagnostifikovane bolesti srca i krvnih sudova, kao i osobe s višestrukim faktorima rizika, kao što su osobe sa šećernom bolesti, visokim krvnim pritiskom, povišenim holesterolom, osobe koje konzumiraju duvan i sl. Osobe koje imaju neku bolest pluća i organa za disanje (uključujući astmu i hronične opstruktivne bolesti pluća), neće biti u mogućnosti da dišu duboko i snažno kao što to inače čine kada vazduh nije zagađen. Ove osobe mogu iskusiti simptome kao što su kašalj, bol u grudima, otežano disanje, zamor”, istakli su iz IJZ.
U slučaju javljanja navedenih simptoma potrebno je, kako kažu, obratiti se izabranom ljekaru, kao i slijediti uputstva u pogledu uzimanja terapije i liječenja bolesti kod pacijenata koji su na terapiji.
* Preporuke za postupanje tokom trajanja povišenog zagađenja vazduha
– Smanjite i održavajte fizičku aktivnost na niskom nivou;
-Izbjegavajte aktivnosti na otvorenom pri kojima dišete brže ili dublje. Preferirajte šetnju umjesto trčanja ili aktivnosti u unutrašenjem prostoru.
– Izbjegavajte prometne ulice i saobraćajnice gdje je koncentracija respirabilnih čestica veća usled zagađenja koja potiču od prevoznih sredstava (automobila, kamiona i sl.).
– Boravite u zatvorenom prostoru u području sa što je moguće čistijim vazduhom. Naročito je bitno da bezbijediti da je prostorija za spavanje najmanje ugrožena spoljašnjim i unutrašnjim zagađenjem. Dobar izbor je da prostorija obavezno bude bez uređaja za grijanje prostora fosilnim gorivima. Ako soba ima prozore koji su okrenuti ka saobraćajnici ili treba ih držati zatvorene.
– Koristite klima uređaje ili sisteme grijanja koji imaju odgovarajuće filtere ili su dizajnirani tako da ne uvlače spoljašnji vazduh u prostorije za boravak. Ako grejno tijelo pruža mogućnost korišćenja svježeg spoljašnjeg vazduha, treba onemogućiti unos svježeg vazduha spolja.
– Redovno održavajte i čistite filtere vazduha, kako bi se omogućio dobar protok vazduha u zatvorenom prostoru. Uređaji za prečišćavanje vazduha mogu pomoći u popravljanju kvaliteta vaduha u zatvorenom prostoru, ali treba voditi računa da se ne koriste ovakvi uređaji koji proizvode ozon, jer će se u tom slučaju povećati zagađenje u stambenom prostoru.
– Smanjite zagađenje vazduha u vašem domu tako što ćete ukinuti pušenje u prostorijama u kojima boravite, sisteme grijanja prilagoditi i primjenjivati one koji ne stvaraju unutrašnje zagađenje i PM čestice, izbjegavati korišćenje svega što sagorijeva kao što je drvo u kaminima, otvorenim ložištima, uređaje za grijanje prostorija fosilnim gorivima, plinske šporete i šporete/peći na čvrsta goriva.
– Vodite računa pri održavnju čistoće u zatvorenim prostorijama. Čišćenje pokreće čestice koje se već nalaze unutar vaših prostorija, stoga treba po mogućnosti koristiti usisivače koji imaju filtere koji zadržavaju čestice u visokom procentu (npr. HEPA filter). Pri čišćenju treba dati prednost vlažnom čišćenju koje može pomoći u smanjenju količine prašine.
– Kada se kvalitet ambijentalnog vazduha poboljša, treba otvoriti prozore i provjetriti prostorije.
– Obične maske koje se koriste za zaštitu od prašine nisu efikasne. Ove maske su dizajnirane za čestice većeg promjera i neće zaštititi vaša pluća od malih čestica, kao što su respirabilne čestice promjera 10 µm ili 2,5 µm. Šalovi i marame oko glave takođe neće pomoći.