Mitropolija crnogorsko-primorska Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori objavila je na svom sajtu juče da je patrijarh vaseljenski Vartolomej uputio pismo predsjedniku Crne Gore Milu Đukanoviću u kojem, pored ostalog tvrdi da Crnogorska pravoslavna crkva nikada nije bila autokefalna, ističući da su u “Vaseljenskoj patrijaršiji bili začuđeni saznanjem” da je dao podršku CPC, ali i činjenicom da je Vlada usvojila “Prijedlog zakona o slobodi vjeroispovijesti, koji predviđa podržavljenje svih pravoslavnih crkvi izgrađenih prije 1918. godine, kao i druge crkvene imovine”.
Iz kabineta Đukanovića juče je saopšteno da nisu dobili to pismo.
“O sadržaju pisma upoznali smo se iz medija kojima je ono dostavljeno iz Mitropolije crnogorsko-primorske SPC. S obzirom na to da takvo pismo nijesmo dobili, ne možemo ni da ga komentarišemo”, rečeno je Pobjedi u kabinetu Đukanovića.
Analitičar i jedan od najboljih poznavalaca istorije crkve u Crnoj Gori, Vladimir Jovanović, kazao je za Pobjedu da je Vartolomejevo pismo, najvjerovatnije, autentično.
“Međutim, Vartolomej nije napisao da neće priznati autokefalnost Crnogorske pravoslavne crkve. To u pismu ne piše. Čak i da piše, to bi bilo suprotno crkvenim kanonima na kojima se temelji Istočnopravoslavna crkva. Kanoni su “stariji” od ma kojeg patrijarha, pa i Vartolomeja. Poklapanje granica pravoslavne crkvene jurisdikcije sa granicama države izričito je predviđeno 17. kanonom IV Vaseljenskoga sabora. Sada to nije slučaj u Crnoj Gori. Traženje autokefalije nije nikakva jeres, to je potpuno regularni zahtjev za što efikasnijom administrativno-upravnom organizacijom jedne, svete, saborne i apostolske Hristove crkve u nekoj državi”, rekao je Jovanović.
Objašnjava da se Vartolomej u pismu drži postojećeg kanonskog poretka koji je definisan tomosom iz 1922. godine.
“Vaseljenska patrijaršija je tada priznala novostvorenu Patrijaršiju za Kraljevinu SHS u Beogradu, tek od 1929. službeno nazvanu: Srpska pravoslavna crkva. Ta SPC ima svoju eparhiju (mitropoliju) Crnogorsko-primorsku, formiranu 1931, djeluju još tri eparhije SPC u Crnoj Gori. Međutim, Vartolomej netačno poistovjećuje Mitropoliju crnogorskoprimorsku SPC i staroslavnu Mitropoliju crnogorsku. Vjerujem da je loše informisan. Mitropolija crnogorska je bila autokefalna. To je zapisano u diptihu pomjesnih autokefalnih crkava nomokanona upravo Vaseljenske patrijaršije iz 1855. godine (“Sintagmi”)”, naglašava Jovanović.
Napominje da je Mitropolija crnogorska imala svoj Sveti sinod i tri svoje eparhije: Arhiepiskopiju cetinjsku, Zahumsko-rašku i Pećku.
“Takođe, mitropolita na Cetinju, poglavara autokefalne naše crkve, nije postavljao niko van Crne Gore. Autokefalna Mitropolija crnogorska Crnogorska crkva je bila u liturgijskom jedinstvu sa Vaseljenskom patrijaršijom, stotine dokumenata o tome svjedoče”, podsjetio je on.
Ističe da je aktuelna Mitropolija crnogorsko-primorska SPC negacija svega onoga što je autokefalna Mitropolija crnogorska, utemeljena 1485. godine, bila tokom vijekova.
“Nije autokefalna i nema sinod. Relikt je diktatorske Kraljevine SHS/Jugoslavije, države koja ne postoji. To je parasinagoga laika i masona Aleksandra Karađorđevića. Mitropolita crnogorsko-primorskog postavljaju iz Beograda! Kakve to ima veze sa tradicijom crkve iz epoha Crnojevića i Petrovića Njegoša”, naglašava Jovanović.
Objašnjava da postupak za dobijanje tomosa o autokefaliji Crkve Crne Gore nije ni započet i dodaje da je “dobijanje tomosa o autokefaliji uvijek tegoban” proces.
“Iskustva drugih crkava nas to me uče. Rusi su na tomos čekali 140 godna, Bugari nekih 75 godina. Za to vrijeme su bili “raskolnici”. “Raskolnici” su za Vaseljensku patrijaršiju onomad bili i Rumuni, čak i Grci u Grčkoj. I Srbi su “raskolnici” za doba cara Dušana, tada su anatemisani od Vaseljenske patrijaršije, jer su nekanonski proglasili svoju autokefalnost (patrijaršiju)”, podsjeća on.
Ipak, uvjeren je da postupak za Crkvu Crne Gore neće trajati decenijama, ali da je potrebna “naša prethodna istinska rehristijanizacija, molitva i ispovijedanje vjere ‘u jednoga Boga Oca, Svedržitelja, Tvorca neba i zemlje i svega vidljivog i nevidljivog i u jednoga Gospoda Isusa Hrista, Sina Božijeg’”.
“Uslišene su naše molitve obnovili smo državu. Obnovićemo i autokefaliju crkve u kojoj su se Bogu molili i naši preci. “Teologija” SPC je dušepogubni srpski etnofiletizam, što je skrnavljenje pravoslavlja i nema nikakve veze sa ispovijedanjem Nikejsko-carigradskoga simbola vjere. Autokefalne crkve imaju Albanci, Česi, Poljaci tradicionalno nepravoslavni narodi. Ukrajinici su dobili tomos, iako nikad njihova crkva nije bila autokefalna. Nema nijedan Božiji ili ljudski zakon po kojem pravoslavni Crnogorci nemaju pravo na svoju pomjesnu autokefalnu crkvu”, istakao je Jovanović.
Komentarišući dio pisma u kojem Vartolomej govori o poglavaru Crnogorske pravoslavne crkve mitropolitu Mihailu, sagovornik Pobjede naglašava da on nekada jeste bio mirski sveštenik Vaseljenske patijaršije, ali je raščinjen.
“On je imao spor s njima, pa je od Vaseljenske patrijaršije zaista raščinjen i vraćen u red laika. Međutim, nakon toga je u Bugarskoj pravoslavnoj crkvi potpuno regularno zamonašen i rukopoložen za episkopa. Svih osmorica bugarskih arhijereja koji su ga u skladu sa pravilima Svetih apostola rukopoložili su kanonski arhijereji. To je potvrđeno svepravoslavnim saborom koji je 1998. održan u Sofiji i činjenicom da su svi oni i dalje ostali u episkopatu Bugarske crkve. HirotonijaMihailaje, dakle, po kanonima. Na njega je prenijeto apostolsko prejemstvo”, kategoričan je Jovanović.
Podsjeća da su, s druge strane, do 6. januara ove godine, sadašnji poglavar Pravoslavne crkve Ukrajine Epifanij i svi arhijereji i kompletna jerarhija nekadašnje Kijevske patrijaršije, za Vartolomeja bili “takozvani”, a kanonski za Ukrajinu je bio Onufrij Berezovski, kijevski mitropolit UPC Moskovske patrijaršije.
“Međutim, kad je Vartolomej zimus uručio tomos Epifaniju, odmah je sasluživao s njim, te od tada Epifanij i drugi ukrajinski arhijereji za njega i Vaseljensku patrijaršiju nijesu više “takozvani”. Epifanij je na Cetinju prije nekoliko godina liturgijski sasluživao s Mihailom. Mogu navesti stotine ranijih izjava patrijarha Vartolomeja u kojima se svečano zaklinjao da neće priznati Kijevsku patrijaršiju. Tačno, nije je priznao. Priznao je autokefaliju Pravoslavne crkve Ukrajine, ali okosnicu te nove crkve čini jerarhija upravo do juče “takozvane” Kijevske patrijaršije”, rekao je Vladimir Jovanović.
Jovanović komentarišući navode patrijarha Vartolomeja o crkvenoj imovini u našoj zemlji, ističe da je “Njegova Svesvetost prvojerarh prijestola Velike Hristove Crkve, ali, on je i državljanin Republike Turske“.
“Iako je Amfilohijev školski drug, Njegova Svesvetost ovdje nije zakonodavna vlast. Sumnjam da je pročitao tekst prijedloga zakona. Nikakva novina za pravoslavnu tradiciju i savremenost nije da se crkve i manastiri nalaze u državnoj svojini, niti je to protivno kanonima Istoč-no-pravoslavne crkve. U Crnoj Gori je još od Ivana Crnojevića i osnivanja naše Mitropolije utvrđeno – država je vlasnik manastira i crkava, ona je i ktitor i zaštitnik Istočno-pravo-slavne crkve. Ali, ta naša tradicionalna crkva ima autokefalnu katedru na Cetinju, a ne u Beogradu “, zaključio je Jovanović.
Perović: Na Patrijaršiji u Istanbulu i njenom sadašnjem čelniku ostaje trajni biljeg falsifikata istorije
Predsjednik Dukljanske akademije nauka i umjetnosti Sreten Perović izrazio je sumnju u vjerodostojnost pisma koje je objavila Mitropolija crnogorsko-primorska Srpske pravoslavne crkve.
“Ta činjenica, kao i stil pisma, ne ukazuje na regularnost, jer Vaseljenska patrijaršija dobro zna da se ni po kojem protokolu ne može obraćati šefu države posredstvom bilo čijeg sajta. Pod uslovom da je to pismo potpisao g. Vartolomej, bez obzira na to ko ga je pisao, na Patrijaršiji u Istanbulu i njenom sadašnjem čelniku ostaje trajni biljeg falsifikata istorije, neistine koja pretenduje da zamijeni istinu; to je biljeg antihrišćanske i antigrađanske savjesti”, istakao je Perović.
Gospodin Vartolomej, dodaje on, zna da su njegovi prethodnici na Vaseljenskom tronu priznavali autokefalnost Crnogorske crkve, da se to nalazi u publikacijama Vaseljenske patrijaršije i u nizu dokumenata, da to piše u Ustavu Svetog sinoda Crnogorske crkve i u Ustavu Knjaževine Crne Gore iz 1905. godine, kao i u čestitkama Vaseljenske patrijaršije i “sestrinske Pravoslavne crkve u Kneževini Srbiji”, 1910, poglavaru autokefalne Crnogorske crkve mitropitu Mitrofanu Banu.
“A to potvrđuju /i/ arhivski izvori, istorije Srpske pravoslavne crkve i enciklopedije objavljene u prvoj i drugoj Jugoslaviji. Sve je to, svakako, poznato gospodinu Vartolomeju i njegovim savjetnicima, pa je utoliko čudnije da se poglavar „prve među jednakima” patrijaršije potpisuje ispod ovih falsifikata”, navodi on.
Perović ocjenjuje da je “svima jasno, pa i Srpskoj crkvi i njenoj Mitropoliji na Cetinju, da država Crna Gora preuzima punu odgovornost za ravnopravnost svih vjernika i crkvenih organizacija, kao i vlasništvo nad crnogorskim hramovima koji su građeni do 1918, do reokupacije Crne Gore i nasilno, nekanonsko prisajedinjenje Crnogorske crkve Pravoslavnoj crkvi u Kraljevini Srbiji”.