Piše: Milan Marković
Da je cjelokupni državni sistem Crne Gore kontaminiran bolestima partitokratije svjedoči i slučaj Gorana Danilovića koji je posljednjih godina doživio novu profesionalnu metamorfozu, pri čemu je iz margine političkog djelovanja ni manje ni više premješten na čelo institucije koja je zadužena za kontrolu i obezbjeđenje kvaliteta visokog obrazovanja.
Ovom prilikom nećemo se baviti načinom na koji je lider jedne političke stranke, poznat po svojim skandaloznim svjetonazorima i javnom targetiranju naše ustanove evoluirao u specijalistu za oblast visokog obrazovanja, već ćemo zainteresovanu javnost uputiti na izjavu univerzitetske profesorice dr Branke Bošnjak, koja je u emisiji Okvir, emitovanoj na prvom programu nacionalnog javnog servisa 24. novembra 2023. godine, svoga bivšeg koalicionog partnera eksplicitno podśetila da je na direktorsko mjesto došao na osnovu partijskoga dogovora i koalicionog sporazuma u kojem je i ona učestvovala.
Naravno, u osvježenom društvenom ambijentu u kojem se zapošljenje traži i dobija na osnovu partijske afilijacije i agitacije ovo podśećanje prošlo je bez većih reakcija, iako je Agencija na čijem je Danilović čelu prevashodno osnovana kao nezavisno državno tijelo, ne bi li se zakonski garantovala neophodna autonomija u njenom djelovanju. Dakle, s ljudske strane posmatrano, plemenito je to što se u abazovićevsko-apostolskoj raspodjeli državnih resursa našlo mjesto i za efemernog političkog karijeristu, ali u profesionalnom smislu svakako mora biti problematično što mu je dodijeljena pozicija kojom se narušava reputacija cjelokupnoga crnogorskog sistema visokoga obrazovanja, budući da je Danilović trenutno jedini direktor agencije sličnoga profila u Evropi koji ne pripada akademskom miljeu i koji je bez ikakvog radnog iskustva u oblasti obrazovanja.
Za ovu priliku pažnju usmjeravamo samo na saopštenje dostavljeno medijima u kojem Danilović jasno instrumentalizuje Agenciju, nepotpisano se prikrivajući iza autoriteta institucije na čijem je čelu, a čiji zapošljeni kadar, ukoliko imalo drži do svoga profesionalnog integriteta, sigurno ne bi dozvolio propuste i dezinformacije koje se u njemu nalaze. Svi izvori na koje ćemo se dalje oslanjati dostupni su na sajtu Agencije za kontrolu i obezbjeđenje kvaliteta visokog obrazovanja Crne Gore.
Pravila i obrasci o reakreditaciji ustanova na koje se Danilović poziva da su na osnovu njih reakreditovane većina ustanova u Crnoj Gori nijesu donešena 2018. godine, već su usvojena 6. decembra 2019. godine nakon višemjesečnih konsultacija tadašnjeg rukovodstva i članova Agencije sa svim zainteresovanim stranama (stejkholderima), dok su predstavnici visokoobrazovnih ustanova osim u pisanom obliku imali mogućnost i da učestvuju u njihovoj izradi i na radionici organizovanoj upravo tim povodom u Agenciji u novembru 2019. godine.
U istoj rečenici Danilović navodi da je Agencija donijela i set pravila i obrazaca „nešto kasnije i za evaluaciju (akreditaciju) studijskih programa”, što takođe nije tačno, budući da po važećem Zakonu o visokom obrazovanju „Pravilnik o postupku akreditacije studijskih programa“ donosi nadležno ministarstvo.
Time dolazimo i do ključne stavke saopštenja koja bi naivnog čitaoca trebala da navede na zaključak da je djelatnost Agencije u saglasju s Evropskim standardima i smjernicama (ESGs). Priznaćemo, Danilović je makar u pravu kada navodi da pravilnici i obrasci koje Agencija donosi „moraju biti (i u velikoj mjeri jesu) usklađeni sa Evropskim standardima i smjernicama, kao što je to slučaj i u drugim Agencijama u Evropskom prostoru visokog obrazovanja“, iz proste činjenice da je Agencija upravo osnovana s misijom usvajanja tih standarda i smjernica.
Međutim, simptomatično je da pritom ne navodi da su u analizi „Ocjenjivanje sistema obezbjeđenja kvaliteta u Crnoj Gori na osnovu Evropskih standarda i smjernica za obezbjeđenje kvaliteta“ koju je uradio Regional Cooperation Council (RCC) najbolje ocijenjeni upravo oni legislativni aspekti u radu Agencije koji se odnose na usklađenost procesa reakreditacije ustanova visokog obrazovanja s ESG, dok se glavna neusklađenost detektuje u zabrinjavajućem stepenu autonomije direktora i upravnog odbora Agencije, kao i u postupcima akreditacije studijskih programa.
Postavlja se pitanje zbog čega onda direktor Danilović degradira cjelokupni proces reakreditacije visokoobrazovnih institucija donošenjem novog seta pravilnika i obrazaca za postupak reakreditacije ustanova bez obavljenih konsultacija sa relevantnim učesnicima (stejkholderima), tj. predstavnicima ustanova visokog obrazovanja, nadležnog ministarstva i ostalim zainteresovanim stranama. Nova pravila stupila su na snagu danom objave na oficijelnom sajtu Agencije, 22. 11. 2023. godine, o čemu su visokoobrazovne ustanove obaviještene naknadno, 23. 11. 2023. mejlom poslatim u 14:06 h. Dakle, kako može direktor da donosi najvažnija pravila bez konsultacija sa nadležnim ministarstvom, Sekretarijatom za zakonodavstvo, a iznad svega bez konsultacija sa stejkolderima od kojih su najvažnije ustanove visokog obrazovanja?
Da je htio, Danilović je naravno mogao otvoriti raspravu o promjeni pravila na okruglom stolu “Rezultati pilot evaluacije dopunskog standarda o akademskom integritetu” koji je organizovan sa predstavnicima svih visokoobrazovnih ustanova 02. 11. 2023. godine. To znači da je postupak donošenja i usvajanja novog seta pravila i obrazaca ne samo tajno urađen, već i da je u oštroj suprotnosti s Evropskim standardima i smjernicama (konkretno, standard ESG 2.2, kako je naznačeno u već pomenutoj analizi „Ocjenjivanje sistema obezbjeđenja kvaliteta u Crnoj Gori na osnovu Evropskih standarda i smjernica za obezbjeđenje kvaliteta“, glasi: „Eksterno obezbjeđenje kvaliteta treba definisati i osmisliti na poseban način kako bi se osigurala njegova usklađenost za ostvarenje ciljeva i zadataka utvrđenih za isto, uzimajući u obzir relevantne propise. Stejkholderi treba da budu uključeni u njegov dizajn i stalno poboljšanje.“) na koja se Danilović tako smjerno poziva.
U istom saopštenju Danilović kao glavni uspjeh rada Agencije (naravno, od kad je on na njenom čelu) navodi uspješno sproveden proces reakreditacije Univerziteta Crne Gore. Taj proces ocjenjuje da je „ujedno bio i obimno najzahtjevniji postupak institucionalne evaluacije koji je Agencija sprovela“. Vjerujemo mu na riječ, pogotovo kada se uzme u obzir činjenica da je UCG strukturno najrazvijenija visokoobrazovna institucija u Crnoj Gori koja broji oko 170 studijskih programa raspoređenih u 18 fakulteta i jednu akademiju. Danilović dalje navodi da „Univerzitet Crne Gore (koji je takođe, u skladu sa Pravilima, u roku od 3 dana morao da se izjasni u vezi sa sastavom komisije) nije imao primjedbe u vezi ni jednog od 54 člana komisije.“ Zaista ne raspolažemo razlozima zbog kojih predstavnici UCG nijesu imali primjedbe na sastavekspertskih komisija.
Ono što pritom osnovano možemo pretpostaviti jeste da se Univerzitetu Crne Gore iznimno žurilo s okončanjem cjelokupnog procesa, budući da su podnijeli zahtjev za reakreditaciju nepuna 3 mjeseca prije isteka postojeće reakreditacije, iako su tada važeća pravila nalagala da su ustanove dužne da svoje zahtjeve podnesu ne kasnije od 6 mjeseci prije isteka postojeće reakreditacije. U svakom slučaju, drago nam je da je reakreditacija UCG završena u roku od 4 mjeseca, kako se Agencija pohvalila u Biltenu za 2022. godinu koji nam je upućen mejlom, pa se zaista pitamo zašto je gotovo isto toliko vremena istoj Agenciji bilo potrebno samo za sastavljanje petočlane komisije nezavisnih eskperata za reakreditaciju u strukturnom smislu neuporedivo manje ustanove kao što je FCJK.
Od 2018. do 2021. godine naša ustanova je bila pozvana na više međunarodnih događaja, okruglih stolova i obuka u organizaciji Agencije. Za mandata Gorana Danilovića (podśetimo, tri kontinuirana mandata u v. d. stanju, a od juna prošle godine u statusu direktora) pozvani smo na ukupno 2 događaja od strane Agencije, pri čemu su oba bila u organizaciji Etičkog komiteta, a ticala su se akademskog integriteta, a ne nadležnosti koje ima Agencija. Valja napominuti i da je u postupku pilot evaluacije dodatnog standarda o akademskom integritetu FCJK ukupno pozitivno ocijenjen.
Na konferenciji u Jerevanu (2015), ministri odgovorni za visoko obrazovanje država članica EHEA usvojili su aktuelnu verziju Standarda i smjernica za obezbjeđenje kvaliteta u Evropskom prostoru visokog obrazovanja (ESG) i ponovili svoju ranije definisanu opredijeljenost da omoguće ustanovama iz sistema visokog obrazovanja da koriste odgovarajuće Agencije registrovane u Evropskom registru za obezbjeđenje kvaliteta u visokom obrazovanju (EQAR) za svoje procese eksternog obezbjeđenja kvaliteta.
Naša ustanova je 2018. godine pozitivno ocjenjena od strane IEP-a (Institutional Evaluation Programme), nezavisne agencije za obezbjeđenje kvaliteta iz Ženeve, koja je registrovana u EQAR-u i koja je punopravni član Evropske asocijacije za obezbjeđenje kvaliteta u visokom obrazovanju (ENQA). Od 32 preporuke koje smo tada dobili, do danas smo se trudili da ispoštujemo gotovo sve, što iznova dokazuje da FCJK ne bježi od rada na unapređenju kvaliteta, i demantuje tvrdnju iznesenu od strane Danilovića da su prije njegovog mandata preporuke koje su dobijale ustanove u izvještajima za unapređenje obezbjeđenja kvaliteta ustanova bile malobrojne.
Kako se vidi iz prethodnih Izvještaja o evaluaciji naše ustanove, ni 2018. niti 2019. godine kad je posljednji put naša ustanova reakreditovana od strane Agencije, nije postojao nikakav problem sa naše strane koji bi se ticao odabira članova ekspertskih komisija niti samoga procesa eksterne evaluacije. Spremni smo kao i do sada da radimo na unapređenju svoga rada i poboljšanju obezbjeđenja kvaliteta, ali nećemo ćutati na stalne napade na našu ustanovu koji traju još od prvoga dana mandata Gorana Danilovića kao v. d. direktora Agencije.