Osobe sa invaliditetom u Crnoj Gori bi od 1. januara 2024. godine mogle da očekuju procjenu invaliditeta zasnovanu na modelu ljudskih prava, a ne na medicinskom kako je to do sada bio slučaj. To znači da će se procjenjivati ne samo medicinsko oštećenje koje osoba ima, već i barijere sa kojima se ona suočava u životu, a koje čine prepreku samostalnom životu i ravnopravnosti u društvu.
To je saopšteno danas na okruglom stolu organizovanom u sklopu javne rasprave o Nacrtu zakona o jedinstvenom vještačenju invaliditeta, izrađenom u sklopu projekta Reforma sistema procjene invaliditeta, koji finansira EU, a implementira Program Ujedinjenih nacija za razvoj (UNDP) u partnerstvu sa Vladom, resornim ministarstvima i organizacijama civilnog društva.
“Reformom ćemo uspostaviti jedinstveno tijelo – Zavod za vještačenje. Zavod će invaliditet utvrđivati po novoj metodologiji, jedinstvenoj za sve resore, koja više neće biti zasnovana na prevaziđenom medicinskom nego na modelu ljudskih prava u skladu sa UN konvencijom o pravima osoba sa invaliditetom, a kojom je usvojena i nova definicija invaliditeta. Nalaz i mišljenje Zavoda biće osnov za ostvarivanje svih prava (u svim resorima), kako na novčana davanja tako i socijalne i druge usluge”, kazala je v.d. generalne direktorice Direktorata za socijalnu i dječju zaštitu u Ministarstvu rada i socijalnog staranja Mersida Aljićević.
Ona je podsjetila da od sistema vještačenja invaliditeta direktno zavise prava oko 50.000 građana i njihovih porodica u Crnoj Gori.
Izvršna direktorica Udruženja mladih sa hendikepom Marija Vujačić pohvalila je Nacrt zakona, ukazala na njegov značaj posebno u svjetlu činjenice da ne postoji oblast života i prava OSI gdje se UN Konvencija o pravima OSI neposredno primjenjuje, iako to jeste obaveza države jer je ratifikovala 2009. godine.
“U crnogorskim institucijama sistema zaista postoji otpor u promjeni paradigme prema OSI i fenomenu invaliditeta. Za državu je važno da bude brža, efikasnija i ekonomičnija za svoje građane, što će biti u određenoj mjeri moguće uz ovu reformu sistema vještačenja invaliditeta”, kazala je Vujačić.
Pravna konsultantkinja na projektu Snežana Jonica pojasnila je da će osim pravednijeg modela za vještačenje invaliditeta, definisanja jedinstvene metodologije, postupka vještačenja te obezbjeđivanja adekvatnih institucionalnih kapaciteta, ovim Zakonom po prvi put biti formiran i Registar lica sa invaliditetom.
“Suština novog koncepta Zakona jeste pristup vještačenju u kojem komisije i vještaci ne odlučuju kako neka osoba treba da živi već šta joj treba da bi ona mogla ravnopravno da živi jer ima jednaka prava i ljudsko dostojanstvo kao svi ostali”, kazala je Jonica.
Ona je istakla da je Zakonom posebna pažnja i važna uloga data organizacijama civilnog društva koje zastupaju osobe sa invaliditetom.
“Predstavnici NVO-a koje zastupaju prava OSI tokom diskusije su takođe pohvalile nacrt zakona, istakle značaj unapređenja sistema kao i važnost pravilnog korišćenja terminologije vezane za osobe sa invaliditetom. Oni su takođe izrazili nadu da ce usvajanje i implementacija Zakona teći planiranom dinamikom te da neće biti kašnjenja ili odlaganja. Okrugli sto je bio prilika da razgovaraju i o predlozima za unapređenje teksta zakona kao i da razjasne eventualne nedoumice”, saopšteno je na okruglom stolu.
Javna rasprava o tekstu Nacrta zakona o jedinstvenom vještačenju invaliditeta, počela je 21. novembra 2022. godine i trajaće 20 dana, do 10. decembra 2022. godine.