Dmitrij Rogozin, šef ruske svemirske agencije Roscosmos, nedavno je medijima rekao da “Rusija može lako da obori ISS u okean, a da će NASA letjeti u svemir na metlama”. Roscosmos je, takođe, objavio i video na svom sajtu koji prikazuje odvajanje ruskog modula od ISS-a.
Saljut 1 je prva svemirska stanica lansirana u orbitu. Kada se sredinom aprila 1971. godine svijetom proširila vijest o prvoj stalnoj stanici za kosmonaute u svemiru, mnogi su prognozirali brzi kraj Hladnog rata te nastavak istraživanja svemira SAD-a i SSSR-a, “ruku pod ruku“. I sama NASA je tada predviđala međunarodne baze na Mjesecu do sredine devedesetih te prvu bazu na Marsu poslije 2000. godine.
Program Saljut sa sedam generacija
Saljut je najuspješniji svemirski program u istoriji, ne računajući američke misije Apollo, koje su koristile praktično istu opremu u svim misijama. Saljut je imao čak sedam generacija, a u više od 25 letova su istraživane i mogućnosti za dalja unapređenja svemirskih modula i izgradnju veće stanice. Ta stanica je bila “Mir“, koja je lansirana 1986. godine i predstavljala je prvu stanicu sa stalnom ljudskom posadom. “Mir“ je i prva svemirska letjelica koja je sklapana u samoj orbiti, od nekoliko višenamjenskih modula. Kompletiranje stanice je trajalo deset godina, sve do 1996. godine.
“Mir“ je prevashodno služio za veliki broj naučnih istraživanja i testova u uslovima mikrogravitacije same stanice te u punom bestežinskom stanju. Istraživanja su išla i dalje od toga, sa eksperimentima vezanim za biologiju, psihologiju, fiziku čestica, sve do meteoroloških opita. Imao je ljudsku posadu tačno 3.644 dana, a kosmonaut Valerij Polakov je tokom 1994. i 1995. godine na njoj neprekidno proveo 437 dana i 18 sati.
Stanica je mogla da podrži život od tri do pet kosmonauta na duži rok, ali i do 12 u kratkim misijama. Stanica “Mir“ je bila i najbrži objekat sa posadom u orbiti, sa prosječnom brzinom od 27.700 kilometara na čas, gotovo 25 puta brže od zvuka.
Ruski, američki, japanski, evropski modul
Ono što su Sovjetski savez i kasnije Ruska Federacija naučili iz programa Saljut i “Mir“ upotrijebili su za razvoj svemirskog modula TKS (Letjelica za transport i snabdijevanje). TKS se zapravo sastoji iz dva dijela – VA Merkur, koji ima pogonski dio i dio za smještaj posade, te FG Blok, u kome se nalaze gorivo i sam materijal koji se prevozi. Unapređenje ove letjelice je završeno sa modulom “Zarja“ (Zora), koji će postati prvi modul buduće Međunarodne svemirske stanice. Ovaj modul ima naziv i FGB – funkcionalno pogonski blok.
“Zarja“ danas ima ulogu skladišta opreme, a sa spoljne strane se nalaze tankovi sa gorivom. Na ovaj modul se nadovezuje američki “Unity“ (Jedinstvo), danas nazvan “Node 1“. Ovaj modul ima zadatak da povezuje druge module u cjelinu stanice ISS. Na “Unity“ se nadovezuje ključni ruski modul “Zvijezda“, koji je zapravo nekadašnja stanica “Saljut 8“ (DOS-8). “Zvijezda“ obezbjeđuje sve uređaje i opremu za održavanje života na ISS-u kao i mjesto za život dva član posade. On je u isto vrijeme i centar strukture i funkcionisanja samog ISS-a.
Moduli “Quest“ i “Destiny“ služe kao laboratorije za razne vrste eksperimenata te za obavljanje misija u otvorenom svemiru (EVA).
I Japanska svemirska agencija (JAXA) ima svoj modul na ISS-u. Nazvan “Kibo“, on služi kao laboratorija za napredne eksperimente u oblasti fizike, kvantnih polja i čestica, kao i za razne medicinske eksperimente u kojima se istražuje uticaj nulte gravitacije na čovjekov metabolizam.
“Cupola“ je modul Evropske svemirske agencije (ESA) i najpoznatiji je javnosti. Sadrži sedam prozora postavljenih u kupolu i koristi se za fotografisanje Zemlje iz svemira.
’Stari znanac’ evropskih političara
Kada je Rusija početkom ove godine izvršila agresiju na susjednu Ukrajinu, uslijedio je čitav niz sankcija – od finansija, preko privrede, pa sve do sporta. Dmitrij Rogozin, današnji šef Roscosmosa, “stari znanac“ je evropskih političara – bio je zamjenik premijera Ruske Federacije za pitanja odbrane te ruski ambasador pri NATO-u od 2008. do 2011. godine. Kao vicepremijer, Rogozin je pokrenuo i značajne programe unapređenja ruske vojne i svemirske industrije te osnovao Fondaciju za napredna vojna istraživanja. Poznat je i kao jedan od najodanijih saradnika ruskog predsjednika Vladimira Putina.
Rogozin često i na društvenim mrežama napada protivnike ruske politike, a krajem februara je u svom tvitu upitao: “Ko će spasiti ISS od pada u okean ili na neku državu u Evropi?“ Iako sam Rogozin nije dalje objasnio zbog čega bi se takav scenario uopšte i odigrao, stručnjaci upozoravaju da Ruska svemirska agencija “drži ključ za ISS“.
Iako je prilikom izgradnje same stanice bila isključena mogućnost da se moduli odvajaju, velika je vjerovatnoća da Roscosmos ipak ima način da odvoji module “Zvijezda“ i “Zarya“. Gubitak bilo kog od njih, ili oba modula, značio bi gubitak orbite i inklinacije cijele stanice, što bi dovelo do nekontrolisanog leta te pada na Zemlju. Iako bi dio ovako oštećene stanice sagorio u atmosferi, veći dio bi ipak završio u okeanu ili na kopnu.
Iako ruska strana to negira, modul FGB (“Zarja”) i danas ima raketne motore, kojima je moguće pokrenuti cio ISS iz orbite. Kada su 2001. godine naučnici iz NASA-e direktno pitali Jurija Kopteva, tadašnjeg šefa Ruskog svemirskog programa, “da li je ipak moguće da se ruski moduli odvoje od ISS-a“, on je poslije nekog vremena odgovorio: “Da, ako je u pitanju neka opasna i nepredviđena situacija, modul ’Zarja’ može da ponese četiri kosmonauta i da ih vrati na Zemlju“ te da je “potrebno samo promijeniti softver na modulu FGB ‘Zarja’“.
Ruski dijamanti u svemiru
Situacija sa prijetnjama koje dolaze od Rogozina i iz Kremlja podsjećaju na “već viđenu“ situaciju iz sedamdesetih godina sa svemirskom stanicom “Almaz“. “Almaz“ (brušeni dijamant, dragi kamen) je bio tajna vojna svemirska stanica Sovjetskog saveza, a činili su je moduli “Saljut 2“, “Saljut 3“ i “Saljut 5“.
Interno nazvana GRAU, skraćeno za “Orbitalna stanica sa pilotima“, stanica “Almaz“ je dugo vremena bila najveća tajna unutar SSSR-a, a informacije o njoj su bile nedostupne čak i šefovima KGB-a. Stanica je imala i dva modifikovana lansera projektila Rikhter2, koji bi u teoriji služili za obaranje neprijateljskih satelita. Ovo je, takođe, jedini slučaj naoružane svemirske stanice u Zemljinoj orbiti.
Tri vojne posade su boravile na “Almazu“, između 1973. i 1976. Iako je bilo predviđeno da se lansiraju i stanice “Almaz-1A“ i “Almaz-2“, između 1988. i 1991. godine, to se zbog raspada SSSR-a i odlaska brojnih naučnika iz zemlje nikada nije ostvarilo.