Krajnja desnica, nekada neprihvatljiva za mlade ljude, jača širom Evrope i taj trend će bitno uticati na predstojeće izbore za Evropski parlament na kojima bi desnici moglo da pripadne do četvrtine mandata, piše Fajnenšl tajms (FT).
U Francuskoj, zapanjujućih 36 odsto mladih od 18 do 24 godine podržava Nacionalno okupljanje Marin le Pen, dok u Holandiji 31 odsto podržava Stranku slobode Gerta Vildersa koja je pobijedila na prošlogodišnjim izborima i nedavno formirala desničarsku koalicionu vladu koja obećava “najstroži zakon o azilu svih vremena”.
U isto vrijeme, nedavno istraživanje je pokazalo da 22 odsto Njemaca uzrasta od 14 do 29 godina podržava krajnje desničarsku Alternativu za Njemačku (AfD), što je porast u poređenju sa 2023. kada je imala podršku 12 odsto.
Nijedna druga stranka nije dobila takvu podršku u ovoj starosnoj grupi, ističe FT i dodaje da će takav trend imati značajan uticaj na izbore za Evropski parlament, na kojima će mnogi mladi prvi put glasati.
Trenutne ankete pokazuju da će do četvrtine mjesta u novom parlamentu pripasti populističkoj desnici, u poređenju sa jednom petinom 2019, navodi britanski list.
Po ocjeni Evropskog savjeta za spoljne odnose, ovakvo “oštro skretanje udesno” moglo bi da ima “značajne posljedice po politike na evropskom nivou”, a to bi moglo znatno otežati Evropskoj uniji da prikupi većinu koja joj je potrebna za sprovođenje agende borbe protiv klimatskih promjena i jačanja ovlašćenja Brisela.
Stručnjaci kažu da se ekstremno desne stranke, poput Voksa u Španiji, predstavljaju kao pobunjenici protiv sistema, što je taktika koja posebno dobro prolazi kod mladih muškaraca. Santjago Abaskal, lider Voksa, buni se protiv “progresivne diktature” u Španiji, obećavajući da će ukinuti zakone o pravima transrodnih osoba i abortusu te okončati “fanatizam oko klime”.
“Radi se o pobuni, prekršaju, provociranju”, kaže Steven Forti, profesor savremene istorije na Autonomnom univerzitetu u Barseloni. “Kažu da se bore protiv kulturne hegemonije lijevo-liberalnih, i mnogo mladih ljudi prihvata taj narativ. Posebno mladići, među kojima se mnogi osjećaju obezvrijeđeno zbog feminizma”, dodao je.
Ovo raspoloženje vidljivo je u video snimku koji je prošle nedjelje kružio njemačkim društvenim mrežama a prikazuje grupu dobro obučenih mladića i djevojaka na zabavi na ostrvu Silt, popularnom odmaralištu za bogate, kako uzvikuju “Stranci napolje” i “Njemačka za Njemce”, dok jedan od mladića u gomili izvodi zabranjeni Hitlerov pozdrav.
Maksimilijan Krah, član Evropskog parlamenta iz AfD-a koji je na čelu liste te stranke za evropske izbore, kaže da je ekstremnoj desnici pomogla “neviđena neprivlačnost ljevice u njenoj trenutnoj formi”.
Šezdesetih i sedamdesetih godina, u eri hipika, Vudstoka i pokreta protiv rata u Vijetnamu, to je imalo jaku privlačnost za tinejdžere ali “danas nimalo nije kul”. Poput Voksa, AfD se takođe predstavlja kao izlaz za mlade ljude frustrirane “woke” ideologijom, koji odbacuju status kvo čiji je simbol koalicija socijaldemokrata, Zelenih i liberala kancelara Olafa Šolca.
Ljevica “gura agendu ‘dekrescencije’ (smanjenje ekonomske ili industrijske aktivnosti radi postizanja održivosti i smanjenja negativnog uticaja na životnu sredinu) koja zapravo obećava mladima da će biti siromašniji od svojih roditelja i djedova” i “govori im da se moraju žrtvovati da bi spasili klimu. S nama, neće morati ništa da žrtvuju”, kaže Krah.
Sa svojim oštrim porukama na TikToku, Krah je stekao ogromno poštovanje među mladim pristalicama AfD, ali ponekad ide predaleko, čak i za svoje saveznike u ekstremnoj desnici. U intervjuu za FT rekao je da nisu svi članovi SS-a, koji su vodili Hitlerove logore smrti, bili kriminalci.
Ta izjava izazvala je uznemirenost u Parizu, gde je Le Pen rekla da njeno Nacionalno okupljanje više neće sarađivati sa nekadašnjim njemačkim saveznikom. Krah je pokajnički rekao da će se uzdržati od daljeg pojavljivanja u kampanji i podnijeti ostavku u izvršnom odboru AfD ali to nije nimalo umirilo Le Pen niti druge saveznike AfD u grupi krajnje desnice “Identitet i demokratija” u Evropskom parlamentu, koji su dan kasnije izbacili AfD iz svojih redova.
Sudeći po anketama, konstantni skandali očigledno odbijaju više umjerenih glasača. Ali mlada garda AfD-a djeluje imuno na sav negativan publicitet. Florian Rus, lider omladinskog krila AfD-a, Mlade alternative (JA) u istočnoj saveznoj državi Saksonija-Anhalt, kaže da ta stranka privlači mlade upravo zbog svih društvenih osuda koje izaziva.
“Kao i sa rokenrolom 1950-ih – postoji ova mladalačka pobuna. Mnogo ljudi je slušalo Elvisa zato što su im roditelji zabranjivali. Isto je i sa AfD-om. Ljudi se pitaju – da li su zaista tako loši? I onda ih istraže i shvate da uopšte nisu loši”, navodi.
Rastuća privlačnost AfD za mlade Njemce vidi se i po rezultatima regionalnih izbora u Hesenu gdje je 15 odsto birača koji su prvi put glasali dalo podršku toj stranci.
Pomak udesno jasno je vidljiv u najnovijem godišnjem istraživanju o mladima u Njemačkoj koje daje sliku generacije pogođene pandemijom, potom šokom izazvanim ratom u Ukrajini, inflacijom, klimatskom krizom.
Istraživanje takođe pokazuje da je među mladima briga oko klimatskih promjena zamijenjena ozbiljnijim brigama poput nedostatka pristupačnog stambenog prostora, krhkosti njemačkog penzijskog sistema i strahom od siromaštva u starosti.
Od Španije i Italije na jugu do Rumunije na istoku, desničarske stranke imaju koristi od tog novog sumornog raspoloženja. U Rumuniji, 25 odsto mladih između 18 i 35 godina kaže da će podržati desničarski Savez za ujedinjenje Rumuna (AUR) što je veći procenat nego za bilo koju drugu stranku. AUR želi da ujedini sve koji govore rumunski, na primjer one u Moldaviji, u Veliku Rumuniju. Kritikuje vojnu podršku Bukurešta Ukrajini i buni se protiv “rodne ideologije” i ateizma.
Kostin Čobanu, politikolog sa Univerziteta Arhus u Danskoj, kaže da je nezadovoljstvo rumunskom “velikom koalicijom” koja je formirala vladu ojačalo populističke stranke poput AUR-a “omogućavajući im da se uspješno pozicioniraju protiv percipiranog ‘političkog kartela’”.
AUR takođe može imati koristi od dubljeg pesimizma u rumunskom društvu. Nedavno istraživanje IRES pokazalo je da samo 23 odsto mladih ljudi vjeruje rumunskoj demokratiji, a 67 odsto je razmišljalo, ili razmišlja, o tome da napusti zemlju.
U Njemačkoj je ekonomski pesimizam naveo mnoge mlade ljude da usvoje skeptičniji stav prema imigraciji. U istraživanju Simona Šnecera, koautora studije o mladima, 41 odsto ispitanika je reklo da su zabrinuti zbog porasta broja izbjeglica koje ulaze u Njemačku, gotovo dvostruko u odnosu na 2022. godinu.
Za neke mlade ljude, motivacija za glasanje za AfD je i mnogo dublja “u tradiciji i lojalnosti svojoj domovini” a privlači ih AfD i zbog skeptičnog stava prema kulturi sjećanja jer, kako navode, “nacistički period nije bio cijela njemačka istorija, to je bio samo trenutak”, piše FT.