Prije takozvanog proširenja na “30 plus” Evropska unija (EU) bi trebala izvršiti neke unutrašnje reforme kako bi bila funkcionalna. Proces proširenja EU treba ići paralelno sa produbljivanjem integracija unutar unije.
Ovo su glavni nalazi studije koji su izradili više od deset nezavisnih eksperata koji su angažovani od strane Francuske i Njemačke.
Nalazi ove studije ne predstavljaju zvaničan stav vlada u Berlinu ili Parizu ali će poslužiti za pokretanje debate o budućem proširenju 27-člane evropske porodice.
Na sastanku ministara za evropska pitanja EU koji se održava u Briselu 19. septembra, biće predstavljen ovaj dokument u kojem se između ostalog predlaže da se odluke o otvaranju ili zatvaranju poglavlja u pregovaračkom procesu usvajaju kvalifikovanom većinom u Savjetu EU, a ne jednoglasjem, kao što je do sada bila praksa.
Međutim jednoglasje država članica bi ostalo validan način donošenja odluka kada je u pitanju prijem nove članice u EU.
Eksperti koji su izradili ovaj dokument, podržavaju inicijativu da EU bude spremna da primi nove članice “do 2023 godine”, koju je u avgustu predstavio predsjednik Evropskog Savjeta Šarl Mišel (Carles Michel).
Stoga se predlaže da novo rukovodstvo EU koje će biti izabrano nakon evropskih izbora koji će biti održani u junu 2024. godine, obaveže da 2030. bude rok za proširenje i da EU bude spremna za to do tog roka.
Kako stoji u dokumentu, EU bi morala da uspostavi devet principa prema kojima bi se rukovodila buduća strategija proširenja. Oni bi bili podijeljeni u dvije tačke.
Prva bi bila “kvalifikacija za članstvo u EU” koja se odnosi na pripremu događaja za članstvo, a druga je “dinamika procedura za članstvo” što znači pripremu institucija EU.
U kvalifikacijama za članstvo, koje se odnose na ispunjavanje uslova od strane zemalja kandidata, ovaj prijedlog navodi pet ključnih tačaka: prvo fundamentalna pitanja, geopolitički aspekti, rješavanje sukoba, dodatna tehnička i finansijska podrška i demokratski legitimitet.
Ovi predlozi su u skladu i sa pozivima da zemlje koje žele da uđu u EU prvo treba da riješe sukobe sa susjedima kako se bilateralni problemi ne bi donijeli EU.
U pitanjima vezanim za dinamiku članstva, u prijedlogu se pominju ključne tačke “jednakost, sistematizacija, reverzibilnost i glasanje kvalifikovanom većinom”.
Neki principi koje EU trenutno ima, kao što je glasanje unanimitetom (jednoglasjem)i princip da svaka zemlja ima jednog člana Evropske komisije, ne bi mogli da se održe u budućnosti i stoga, prema ovom izvještaju, morali bi da budu promijenjeni.
Prema prijedlogu, trebalo bi postojati dvije vrste komesara: takozvani “glavni komesar” i “jednostavan komesar” s time što bi pravo glasa imao samo glavni komesar.
Takođe se predlaže da i sa 30 plus članica, Evropski parlament broji maksimalno 751 poslanika, što je postojeći broj poslanika sa 27 članica EU.
U studiji se predlaže da evropske intregacije imaju “četiri brzine”.
Predlaže se da zemlje koje žele da prodube svoju integraciju to mogu učiniti bez čekanja da svi u EU pristanu na tako nešto. Takođe se predviđa da unutar EU postoji “unutrašnji krug” zemalja koji bi produbio međusobnu integraciju. Poslije ovog kruga bi došla cijela EU, čekala bi se saglasnost svih zemalja članica.
Treći stepen integracije bile bi “pridružene zemlje”, dok bi četvrti nivo bila Evropska politička zajednica (EPC), koja je već započela sastanke prema prijedlogu predsjednika Francuske Emanuela Makrona.
Nakon višegodišnje pauze po pitanju proširenja, ruska agresija na Ukrajinu je izazvala da ova tema dobije na težini i promijenila raspoloženje među skeptičnim državama EU.
Ursula Fon der Lajen, predsjednica Evropske komisije je na svom godišnjem govoru 13. septembra, poručila da je EU sa 30 plus “Strateški interes”. Navela je da je proširenje najbolja investicija miru bezbjednosti i prosperitetu EU te da će proširenje biti “katalizator napretka”.
U procesu proširenja uključuju se sve države Zapadnog Balkana, s time da samo Kosovo nema kandidatski status. Zemlje regiona se nalaze na neujednačenim nivoima u ovom procesu: Srbija i Crna Gora su već duboko u pristupnim pregovorima, Albanija i Sjeverna Makedonija čekaju na otvaranje pregovora a Bosna i Hercegovina je u decembru 2022. dobila kandidatski status.
Od prošle godine i Ukrajina i Moldavija su dobile status kandidata za punopravno članstvo u EU.