Putinov novi front u ukrajinskom ratu je na Balkanu

Piše: James Stavridis (Bloomberg)

Tokom istorije Rusije, carevi su tražili načine da dominiraju onim što su nazivali „bliskim inostranstvom“ svoje velike imperije. U današnjem svijetu, ilegalna invazija predsjednika Vladimira Putina na susjednu Ukrajinu prati taj strateški luk. Ako pobijedi, logično je da bi skrenuo pažnju na Moldaviju, sljedeću stanicu na putu ka istočnoj Evropi — i gdje je ruska separatistička enklava, Pridnjestrovlje, već okupirana od strane Rusije.

Ali u blizini je još jedna veoma atraktivna meta: zapadni Balkan. Turbulentni dio teritorije na jugoistoku Evrope obuhvata četiri stabilne članice Sjevernoatlantskog saveza: Hrvatsku, Albaniju, Crnu Goru i Sjevernu Makedoniju. Ali Kremlj je usmjerio pogled na druge nagrade: Srbiju, Kosovo i etnički podijeljeni narod Bosne i Hercegovine. Kako bi Putin mogao da pokuša da proširi ruski uticaj i potkopa Sjevernoatlantski savez i angažman Evropske unije u ovom važnom dijelu Evrope?

Dobro poznajem ovaj teren iz svojih dana u NATO-u i kao generalni američki vojni komandant u Evropi. Prije toga, služio sam u balkanskim ratovima 1990-ih kao kapetan razarača kod obala bivše Jugoslavije, sprovodeći blokadu oružja protiv njenog agresivnog režima. Tokom godina, upoznao sam većinu visokih lidera u regionu, uključujući predsjednika Srbije Aleksandra Vučića, bivšu hrvatsku predsjednicu Kolindu Grabar-Kitarović i Milorada Dodika, sadašnjeg lidera Republike Srpske (etnički srpski deo Bosne).

Nakon raspada Jugoslavije, u nevjerovatno krvavim balkanskim ratovima između 1991. i 2001. ubijeno je do 105.000, od ​​kojih su mnogi civili (8.000 muslimanskih muškaraca i dečaka, na primjer, masakrirano je u Srebrenici u julu 1995. godine). I dalje postoje tenzije između rimokatolika u Hrvatskoj, pravoslavnih hrišćana uglavnom u Srbiji i muslimana u Albaniji, na Kosovu i u Bosni.

Putin nastoji da iskoristi ove nedovršene istorijske tenzije. On zna da će, ako zemlje članice NATO-a budu ponovo uvučene u patroliranje na nemirnom Balkanu, one biti odvučene od svog fokusa na podršku Ukrajini.

Na Kosovu, nekadašnjem regionu Srbije, koji ni Srbi ni Rusi ne priznaju kao nezavisnu naciju, još uvijek ima nekoliko hiljada NATO mirovnjaka. Prošle godine, srpska vojska je prešla u stanje visoke pripravnosti nakon što su demonstranti etničkih Srba na Kosovu povrijedili skoro 100 vojnika NATO-a; ovo je primoralo alijansu da pošalje nekoliko stotina dodatnih mirovnih snaga. Putin jasno ohrabruje Srbiju da izvrši pritisak na vladu Kosova koju podržava NATO.

On takođe radi na destabilizaciji klimave vlade Bosne i Hercegovine, koja je podijeljena na neparno tročlano predsjedništvo sa po jednim predstavnikom svake od tri glavne etno-religijske izborne jedinice. Najiskusniji politički akter je Dodik, koji je blisko povezan sa Moskvom. Još prije deceniju mi je govorio o potrebi otcjepljenja Republike Srpske, čime bi se zemlja efektivno uništila. Njegov glavni dio bi se onda uskladio sa samom Srbijom, stvarajući veliku srpsku državu, što bi Putin sa zadovoljstvom podržao.

Kao što je penzionisani kontraadmiral Mark Montgomeri, koji je bio moj oficir za planove u američkoj evropskoj komandi, rekao: „Ovo je ista vrsta izazova sa kojim smo se suočili prije deceniju — Putin ima koristi od miješanja lonca negdje drugdje u Evropi, pokušavajući da oslabi kredibilitet NATO-a i odvratiti nas od podrške Ukrajini“.

Na sreću, Zapad ima mogućnosti. Za sada je malo vjerovatna ideja o raspoređivanju NATO bataljona u Ukrajinu. Na taj način povećanje nivoa trupa koje su sada raspoređene na Kosovu, i prevazilaženje nemira koje Putin pokušava da podstakne, moguće je i ima strateški smisao.

To bi bio primjer efikasne regionalne podjele napora unutar alijanse: zemlje NATO-a na Balkanu i u blizini (npr. Grčka i Italija) mogu da se fokusiraju na taj region. Istočnoevropske i nordijske članice mogu da prednjače u naporima u Ukrajini. Velike zemlje na zapadu — Francuska, Njemačka, Velika Britanija i SAD — imaju dovoljno resursa da budu uključene u oba.

Pored stabilizacijskih snaga, NATO mora imati na umu da Rusija koristi takozvani hibridni rat. Putin je dobar u korišćenju društvenih medija, kampanja dezinformacija i proruske propagande da stvori tenzije van svojih granica. NATO mora da koristi sopstvene informacione mreže da razotkrije i suprotstavi se ovim lažnim narativima. Ako Rusi odluče da povećaju ulog, mogli bi da koriste sajber napade na električne mreže i druge vitalne ciljeve na Kosovu i nesrpskim djelovima Bosne. To bi stvorilo konfuziju i povećalo društveno nezadovoljstvo. NATO može da obezbijedi bolje sisteme sajber odbrane balkanskim saveznicima i prijateljima.

Konačno, postoje ekonomski podsticaji koji mogu da se suprotstave ruskom angažovanju. Srbija očajnički želi članstvo u EU, kao i Bosna i Hercegovina. Njihovi lideri žele da budu u mogućnosti da se angažuju sa Zapadom i izbjegnu sankcije. Srpski ambasador u SAD nedavno je napisao pismo u kojem tvrdi da Srbija želi samo mir. Srbi mogu da pokažu da su iskreni odbacujući Putinove manipulacije i dozvoljavajući Zapadu da ostane fokusiran na svoj najveći izazov: ruski nemoralni rat u Ukrajini.

Džejms Stavridis je kolumnista Bloomberg Opinion-a, penzionisani admiral američke mornarice, bivši vrhovni saveznički komandant NATO-a i dekan emeritus Flečerove škole prava i diplomatije na Univerzitetu Tafts.