Fridom haus u izvještaju “Nacije u tranziciji 2023” koji pokriva 29 evropskih i azijskih država, svrstao je Crnu Goru u hibridne režime, kako opisuju zemlje u kojima redovne promjene u vladajućoj eliti narušavaju nedostatak smisla strukturne promjene tokom vremena. Shodno tome, ovi režimi mogu da budu između demokratskog i autokratskog bez izgleda da će postići punu konsolidaciju u bilo kom pravcu, pojašnjava se u izvještaju ove organizacije.
Aleksandra Karpi, ekspertkinja Freedom Housea za Balkan navela je za Glas Amerike da se kategorija ciklični režim koristi da se opišu zemlje u kojima postoje plitke političke promene.
“Možda postoje ti revolucionarni trenuci, recimo pad Gruevskog u Sjevernoj Makedoniji, pad DPS-a ili Đukanovića u Crnoj Gori, što je bio ogroman događaj 2023. godine kada je konačno izgubio na predsjedničkim izborima. Znači ti neki, naizgled, revolucionarni trenuci koji na kraju nisu doveli do suštinskih institucionalnih promjena za demokratiju. U tim zemljama često vidimo da postoji priličan politički plularizam, ali nekada preveliki u smislu da su stranke veoma podijeljene međusobno a podjele takođe postoje u samim partijama”, istakla je ona.
Karpi je podsjetila na nedavnu ostavku predsjednika Crne Gore Jakova Milatovića na partijske funkcije i izlazak iz Pokreta Evrope sad, koja je vladajuća stranka u Crnoj Gori.
“Znači, ima malo haosa u mnogim cikličnim hibridima. Crna Gora je odličan primjer za to zato što zemlja i dalje izlazi iz ustavne krize od 2020. do 2023. godine. Iako je neposredna prijetnja u Ustavnom sudu riješena, stvarnost je da sada vidimo posljedice nacionalne nestabilnosti na lokalnom nivou i to će se vidjeti u izvještaju za Crnu Goru za 2023. godinu, a to je da se mnoge opštine suočavale sa poteškoćama u održavanju izbora ili mirnoj tranziciji vlasti, velikim dijelom zato što nije bilo nacionalnih vlasti da to kontrolišu poslije svega. To je značenje cikličnog hibrida. I posljedica je da institucije propadaju tokom vremena i ne funkcionišu kako bi trebalo za građane, ili su sve više podložne da ih zarobe određeni političari”, pojašnjava ekspertkinja Freedom Housea.
Glas Amerike: U suštini, vi takođe opisujete opasnosti od generacijske promjene, koja je bila dobrodošla u to vrijeme?
Karpi: Nade proistekle iz nekih revolucionarnih trenutaka možda još nisu u potpunosti ugašene, to ne bi bilo fer reći zato što i dalje postoji velika težnja za demokratijom u Crnoj Gori, ali počinjemo da uviđamo da to nije lako čak i kad imate te revolucije ili izbore koji su prekretnica. Nije lako odmah sanirati višegodišnju institucionalnu štetu.
Glas Amerike: U izvještaju o slobodama u svijetu u Crnoj Gori je zabilježen jedan od najvećih napredaka u Evropskoj uniji. Kako se to uklapa sa ovim izvještajem?
Karpi: Govorimo o veoma različitim metodologijama. Izvještaj o slobodi u svijetu je o tome kakvo je iskustvo građana sa demokratijom. I ja mislim da je u Crnoj Gori bilo seizmičkih promjena, sa punom smjenom DPS-a. To su građani osjetili i to je imalo pozitivan uticaj na njihova prava i slobode.
Na drugoj strani, naš izvještaj o tranziciji je možda konzervativniji u pogledu tih promjena u smislu da je nekada potrebno duže vremena da se institucije promijene, u odnosu na realnost na terenu. I mnoge institucije u Crnoj Gori se veoma polako popravljaju.
Međutim, to je dug proces, veoma tehničke prirode. Imate novu vladu koja nema mnogo političkog iskustva i naravno komplikovanu koaliciju sa nekoliko stranaka koje su istorijski suprostavljene. Zbog toga neće biti teško popraviti 30 godina ili propadanja institucija ili zarobljavanja, u zavisnosti o kojoj instituciji je riječ. To je spor proces.
Srbija bilježi najveći pad
Što se tiče država regiona Srbija je zabilježila najveći pad rezultata u izvještaju Freedom Housea “Nacije u tranziciji 2023” koji pokriva 29 evropskih i azijskih država.
U izvještaju se navodi da je Srbija doživjela istorijski pad zbog nastojanja predsjednika Aleksandra Vučića da konsoliduje vlast u 2023. godini.
“Dva uzastopna masovna ubistva u maju su izazvala proteste koji su trajali tokom ljeta, na šta je srpska vlada odgovorila namještenim vanrednim izborima u decembru”, piše u izvještaju “Nacije u tranziciji 2023” Freedom Housea.