94 GODINE OD ZVJERSTVA NAD UBIJENIM KOMITAMA: Masakr koji Nikšićani nikada neće zaboraviti!

Pogibija crnogorskih komita u Rubeži kod Nikšića, dogodila se u petak 28. decembra 1923. godine u Šćepan Dolu u Rubežima kod Nikšića. Tada su likvidirani crnogorski komiti na brutalan način od strane srpske vojske i žandarmerije pod komandom srpskog žandarmerijskog kapetana i komandanta nikšićke žandarmerije Milana Kalabića.

Odgovorni za njihovo ubistvo smatraju se, pored izvršioca, sreski načelnik Živko Kosović i veliki župan Milovan Džaković. Po dostupnim izvorima iz štampe, literature i svjedočenja savremenika, komiti su se junački branili protiv daleko nadmoćnijeg neprijatelja. U tim borbama poginuli su komiti: Savo Raspopović, Mujo Bašović, Petar Zvicer, Marko Raspopović, Miloš Kovačević, Majo (Mado) Vujović, Jovo Krivokapić, Andrija Pejović, Golub Vujović, Miloš Pejović i Radovan Bigović. U određenim izvorima tvrdi se da Majo (Mado) Vujović tada nije poginuo, ali da je bio u grupi, te da je uspio bjekstvom da se spasi. Majo (Mado) Vujović je prema određenim izvorima poginuo 25. januara 1925. godine kod Ožegovice. U nekim izvorima se navodi da je poginuo 2. septembra 1925. god. u Baljcima, blizu Bileće.

– Kad je borba svršena, dvorište je izgledalo kao pravo razbojište. Na ugaženom i raskrvavljenom snegu ležalo je osam odmetnika ogromne veličine sa zapuštenim bradama i kosom od pola metra dužine. Druga trojica, ubijeni su u kući, još u početku borbe, pisalo je u srpskoj štampi.

Iako se na fotografijama objavljenim sa mrtvim komitama nalazi 11 leševa moguće je potvrditi identitete najviše devetorice:

SAVO RASPOPOVIĆ, vojvoda, rođen 1879. u Martinićima, završio vojnu akademiju; ucijenjen na 100.000 dinara;
MILUTIN BAŠOVIĆ, takođe ucijenjen na 100.000 dinara, vojvoda, sa nadimkom Mujo, rođen 1893. u Pošćenju – Drobnjaci, potomak širega bratstva Kosovčića, iz kojih su trojica Bašovića bili serdari crnogorski: Savo, Milutin i Đorđije;
PETAR ZVICER, rođen 1896. u Rokočima – Cuce, Srbi mu ubili i žive spalili troje đece, suprugu Zagorku, majku Anđu, brata Vidaka (13 godina) i sestru Planu (20 godina);
RADOVAN BIGOVIĆ, rođen 1901. u Cucama;
GOLUB VUJOVIĆ sa Čeva;
MILOŠ KOVAČEVIĆ, iz Kovačke doline – oko 2 km śeverno od centra Žabljaka, bratstvenik Joka Kovačevića, iz doba Austro-Ugarske poznatoga komite ubijenoga 1918. god;
JOVO KRIVOKAPIĆ, rođen 1887. u Cucama;
STEVO BOŽOVIĆ iz Erakovića;
KRSTO-KIĆUN POPOVIĆ iz Cuca.

Borba crnogorskih komita odvijala se na lokaciji Zmajevica Han, konkretno Šćepan Dolu, kod kuće mještanina Marka Draškovića, koji je bio jatak boraca Za Pravo, Čast i Slobodu Crne Gore; jedan Markov rođak, Jošo Drašković, poginuo je prije toga događaja kao komita. Marko Drašković je bio jatak vojvode Milutina Bašovića. Komiti su kod njega zakucali oko ponoći 27/28. decembra 1923. god. Nakon što su večerali, „legli su oko ognjišta da se odmore, a radi svake sigurnosti, postavili su jednog od mlađih odmetnika da stražari u kući pored onog stražara koji je stajao napolju pred vratima.”

Nakon što je boj bio okončan, žandarmi su „mrtva i izmasakrirana tijela položili u jedna kola“ i prenijeli ih Nikšić. Uhapšeni su jataci, Marko Drašković i Blažo Pejaković.

Emigrantski „Amerikanski Glas Crnogorca“ izvještava 6. februara 1924. god. o tome što su žandarmi činjeli „sa Raspopovićem i njegovim društvom, sa mrtvim tijelima“.

„Oči su im vadili, noseve su im odsijecali bajonetima, utrobice su im vadili, lice svakome su nagrdili, svakome sa bajonetima tijelo isparali, tako su im tijela nagrdili, od kako istorija čovječanstva na šaru zemaljskome pamti, niko niskim nije tako učinjeo kao što su oni sa Raspopovićem i njegovim društvom“.

Marka-Maja i ondašnja srpska štampa imenuje kao – Mada. Čak i ako 28. decembra 1923. god. Majo Vujović nije bio opkoljen u Rubežama, on će i za pogibije 11 svojih saboraca, sada sa novom komitskom družinom, ubrzo početi da se sveti.

Fotografiju izmasakriranih komita ispred Saborne crkve SV. Vasilija Ostroškog u Nikšiću objavio je beogradski “Ilustrovani list” od 20. januara 1924. godine, u broju 3 na strani 2. Tu jezivu sliku ubijenih crnogorskih komita prenio je i engleski list “Dejli grefik”. Iza toga, u Donjem domu britanskog parlamenta poslanik Morel je, povodom ovog zločina, 20. februara 1924. godine postavio pitanje “o ucjenjivanju i ubijanju boraca za nezavisnost”. Vlasti Kraljevine SHS uputile su demanti, kojeg je objavio uticajni list “Dejli telegraf”, u kojemu se navodi da su pobijeni sa slike bili samo “obični razbojnici”. Potpuno lažno je bilo oficijelno saopštenje beogradskog Presbiroa da je Petra Zvicera “ubio sam crnogorski narod”, kako je navedeno. To je čak objavio i engleski ugledni list “Tajms”.

Izvor: Wikimedia