Napoleonov pukovnik: “Ugledajmo se na herojsko držanje Crnogoraca protiv neprijatelja slobode.”

Piše: Miroslav Ćosović

Na jučerašnji dan 29. jula 1849. umro je pukovnik Viala de Somijer, autor znamenite knjige “Istorijsko i političko putovanje u Crnu Goru”, koju je objavio u Parizu, 1820. godine. Izdavačke kuće CID i Izdavački centar Cetinje su 1995. prevele i objavile Vialinu knjigu pod pomenutim naslovom.

VIALA DE SOMIJER BIO JE NAPOLEONOV PUKOVNIK, VIŠE PUTA JE BORAVIO U CRNOJ GORI

O Viali de Somijeru Danilo Lekić piše (Francuzi o Crnoj Gori u XIX vijeku, Bar, 1985):

“Vialla (Jacque-Louis-Claude) de Sommieres, rođen je 4. avgusta 1764. godine, u gradu Sommieres, u oblasti Gard. U 22 godini života stupio je u francusku gardu. Godine 1792. proizveden je u čin potpukovnika i postavljen za ađutanta generala Dimurjea. Napoleonovi ratovi doveli su ga u naše krajeve. Najprije postaje komandant mjesta u Hercegnovom, 19. januara 1808, a zatim u Kotoru, 1810. godine. U međuvremenu baron Bertran mu je povjerio misiju kod Sulejman-paše u Počitelju na Neretvi, u vezi sa zajedničkom odbranom risanskog zaliva. Poslije toga, aprila 1811, bio je naimenovan za guvernera kotorske provincije, a aprila 1812, za načelnika štaba II divizije ilirske armije čije je sjedište bilo u Dubrovniku. Februara 1813. godine, bio je upućen da spriječi iskrcavanje Engleza na ostrvo Korčulu. Ali, pošto mu pomoć nije mogla stići, bio je prisiljen da napusti ostrvo, pri čemu je uspio da izvuče svoj mali garnizon. Te godine napušta naše zemlje. Zatim ga je rat odveo u Njemačku 1814. i u Belgiju 1815. godine.

Po povratku u Pariz napisao je, i 1820. godine objavio dvotomno djelo Voyage historique et politique au Montenegro koje sadrži podatke o zemlji u periodu od 1807. do 1813. godine. Djelo je prevedeno na engleski jezik, a jedan kraći izvod pojavio se i na njemačkom jeziku. U svom prilogu “Crnogorski vladika” – izvod iz njegovih razgovora, koji je objavljen u časopisu Letture di famiglia, Trst 1852. godine, Frančesko Karara (Francesko Carara) prenosi Njegoševo mišljenje o najprikladnijem načinu kako da se prikupi građa za istoriju Crne Gore. Njegoš je doslovce rekao: Trebalo bi prepisati sve što se nalazi u glavnijem bibliotekama Evrope, posebno u Veneciji, Rimu, Petrogradu i arhivima Dalmacije i, na kraju, ponovo pretresti djela Petrovića, Viale de Sommiera, Milakovića, Stefanovića… (“e per ultimo rovistare gli scriti di Petrovich, di Vialla de Sommiers, del Medakovich, dello Stefanovich…”)

Za revnost u službi u toku svoje vojne karijere, Viala je bio odlikovan ordenom Legije časti i ordenom viteza Sv. Luja. Njegovo ime je uklesano na Trijumfalnoj kapiji u Parizu među imenima komandanata koji su učestvovali u ratovima Republike i Carstva. Uklesano je i ime Crne Gore koja je ukrstila svoje oružje sa ondašnjom moćnom Francuskom.”

 VIALA JE ZABILJEŽIO GOVOR POPA MARKA MARTINOVIĆA

Francuzova knjiga je naročito značajna jer opisuje Crnu Goru prije nego što je u u nju importovana srpska nacionalna ideologija koju je, kao formiranu i skoro cjelovitu, u Crnu Goru 1827. donio Sima Milutinović Sarajlija i sa tom ideologijom indoktrinirao svog učenika Rada Tomova Petrovića, budućeg Petra II Petrovića Njegoša. U cijeloj Vialinoj knjizi nema ni pomisli da Srbi žive u Crnoj Gori, jer je Simo Sarajlija, čovjek koji je u našu državu importovao srpsku nacionalnu ideologiju došao na Cetinje 1827. godine, sedam godina nakon što je Viala u Parizu objavio knjigu. Iz Vialinog pisanja može se razumjeti da on Crnogorce smatra starośediocima, sami Crnogorci su tako govorili. Jezik Crnogoraca naziva ilirskim i mislio je da je to dijalekt grčkog jezika.

U vrijeme kad je pukovnik Viala pisao knjigu Crnogorce su u inostranoj štampi kritikovali kao divljake i surove ljude, to sve Viala navodi, a zatim staje u odbranu Crnogoraca koje je dobro upoznao i ovako piše:

“Vi optužujete za svirepost ovaj narod koji ste sami izazvali nasilničkim i protivzakonitim činom! Oni ne dozvoljavaju da ih ubijaju vaši vojnici, ne dopuštaju da ih potkradaju i pljačkaju vaši finansijski agenti: dakle, oni su divljaci.

Šta je napravljeno od ovog izuzetnog naroda? Njemu je zaprijetila opasnost, i on je na oprezu.

Napali su ga branio se; nema u tome ničega što nije sasvim opravdano i razumljivo. Šta rade drugi narodi? Šta smo radili mi, i šta bi opet uradili?… Divimo se, radije, i podstičimo svuda ono plemenito osjećanje nezavisnosti! Ne osuđujmo, ugledajmo se na herojsko držanje Crnogoraca protiv neprijatelja slobode.”

(Viala de Somijer, Istorijsko i političko putovanje u Crnu Goru, Izdavački centar Cetinje i CID, 1995, str 166)

Pročitajte sa faksimilȃ iz knjige kako Napoleonov pukovnik brani Crnogorce od onih koji ih kritikuju.