Drugo izdanje knjige „Istorija crnogorskog naroda“, koje je Matica crnogorska objavila krajem prošle godine, promovisano je sinoć u Podgorici.
Božidar Šekularac, urednik i recenzent izdanja se osvrnuo na prilike u kojima je nastajala ova značajna studija Dragoja Živkovića, prvi put objavljena 1989. godine.
“Svako drugačije mišljenje dočekivano je na nož i satanizovano, a autori su dobijali razne kvalifikacije i osporavanja, bili su nacionalisti, uglavnom crnogorski, nekvalifikovani za tu temu, separatisti, itd. Često je bio dovoljan i naslov, a da se ne zaviri u knjigu, i da nastane poplava osporavanja. Protivno svemu, profesor Živković je iz ljubavi prema zavičaju, Cetinju i Crnoj Gori, izučavao i istraživao prošlost iz ugla patriote, stručnog i afirmisanog istoričara i intelektualca, što je rezultiralo knjigom koja je pred nama”, rekao je Šekularac, piše u saopštenju Matice.
Publicista Marijan Mašo Miljić podsjetio je da je do Živkovićeve knjige objavljeno više istorija Crne Gore, “no one su se više zasnivale na predanjima i literaturi nego na istorijskim izvorima, a imenovane su kao istorije države a ne naroda”.
“I nije svejedno da li je naslov „Istorija Crne Gore“ ili „Istorija crnogorskog naroda“, pogotovo u dugom trajanju njihovog svojatanja i poricanja, kao i dileme da li je Crna Gora stvorila Crnogorce kao narod ili je crnogorski narod pod tri imena Dukljani–Zećani–Crnogorci stvorio istu zemlju i državu pod tri imena. Upravo ovaj naslov izazvao je, više nego koncepcija, metod i sadržaj knjige, pravu buru u stručnoj i političkoj javnosti, iako su postojale istorije srpskog i drugih naroda pod narodnim i nacionalnim imenom. Autor knjige je proglašavan, iako doktor istorijskih nauka, nestručnjakom, jeretikom, nacionalistom, separatistom i drugim pogrdnim imenima samo zato što je napisao istoriju sopstvenog naroda, što se dešavalo u vremenu čuda i apsurda koje još uvijek traje. Autora nije imao ko da štiti osim njegovog djela i istorijske istine u sopstvenoj zemlji”, rekao je Miljić.
Predsjednik Matice crnogorske Ivan Jovović, kako se navodi u saopštenju, osvrnuo se, između ostalog, na period druge polovine XII vijeka kada se, nakon propasti Dukljanskog kraljevstva, ovaj prostor našao pod supremacijom župana Raške, kada je započeo „dugotrajan proces vjerske, odnosno kulturne preorjentacije”.
“Od osnivanja Zetske pravoslavne episkopije 1220. godine u Duklji, uporedo se, nekad u harmoniji, a nekad u konfliktu, nalaze katolička i pravoslavna crkvena organizacija”, nastavak je saopštenja Matice.
Po mišljenju profesora Živkovića, piše u saopštenju, ti kompleksni vjersko-politički odnosi u kojima je Zeta za vrijeme dominicije Nemanjića imala svoju autonomiju, oblikovali su osobeni identitet, što je omogućilo obnavljanje zetske države za vladavine Balšića, te kontinuitet državne samostalnosti produžen do kraja XV vijeka pod dinastijom Crnojevića, za čije vladavine Zetska arhiepiskopija, odnosno Crnogorske mitropolija stiče de facto status autokefalne pravoslavne crkve.
“Srednjovjekovnu tradiciju, autor posmatra kao jedinstven kulturni prostor crnogorskog naroda, autohtonu latinsku književnost i umjetnost na primorju, prije svega, u urbanim centrima, gdje se istovremeno akcentuju ideje renesanse i humanizma u unutrašnjosti, ne samo na arhitektonskom rješenju prvobitnog mitropolitskog sjedišta na Cetinju, već u pojavi štamparske djelatnosti s kraja XV vijeka, u okviru Crnojevića štamparije, nastankom ćiriličnih inkunabula, prvih štampanih knjiga u Crnogoraca, i uopšte, na slovenskom Jugu. Dakle, u ovoj knjizi su prezentovani svi bitni segmenti srednjevjekovnog socijalnog života crnogorskog naroda, od vojne, pravne i diplomatske istorije, pa do istorije književnosti i umjetnosti”, rekao je Jovović.