Ograničena upotreba kontrolnih mehanizama u svim odborima, uključujući i Odbor za evropske integracije, neuspjeli dijalozi za prevazilaženje političkih kriza, česti zastoji i namjerne greške u ispunjavanju zakonodavne funkcije, neki su od razloga zašto Skupština nije ostvarila aktivniju ulogu u procesu pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji. Nemogućnost izbora ključnih nosilaca pravosudnih funkcija u više navrata je uticala na to da Skupština postane direktan uzročnik zastoja u pregovorima.
To je ključni nalaz analize „Skupština Crne Gore u procesu pristupanja EU: agora ili arena?“ koju su pripremili Centar za demokratsku tranziciju (CDT) i Centar za demokratiju i ljudska prava (CEDEM).
„Iako se često (pogrešno) percipira u javnosti da je integracija u EU u potpunosti u nadležnosti Vlade, Skupština ima važnu ulogu u ovom procesu i ona se ogleda u političkoj, zakonodavnoj i nadzornoj ulozi što, međutim, Skupština ne ispunjava na zadovoljavajućem nivou“, ističe se u saopštenju.
Navodi se da je umjesto pokretača rasprava, predloga, mjesta za dijalog, Skupština najčešće bila mjesto za „ping-pong“ između političkih partija gdje je gotova svaka od njih u određenom trenutku stavila svoje interese iznad interesa države i procesa integracije i zbog toga blokirala izbor članica i članova Sudskog savjeta, odnosno sutkinja i sudija Ustavnog suda.
„Kontrolna/nadzorna funkcija i dalje su u sjenci zakonodavne, što se pogrešno percipira kao najznačajnija funkcija Skupštine u procesu pristupanja Crne Gore EU“, kaže se u saopštenju.
Prateći izvještaje Evropske komisije od 2012. godine potrebno je istaći da je u gotovo svakom od njih Skupština kritikovana i podsticana da unaprijedi svoju nadzornu funkciju, a kritike su joj bile upućene i zbog manjka konstruktivne debate o najvažnijim političkim pitanjima od značaja za napredak u procesu pregovora.
„Jedina svijetla tačka i po dostupnim podacima, ali i po ocjenama Evropske komisije, je transparentost rada Skupštine i ona je pohvaljena u svakom godišnjem izvještaju Komisije od početka procesa pregovora sa Evropskom unijom“, dodaje se.
U izvještaju iz 2019. godine, Evropska komisija ukazuje na to da je broj kontrolnih saslušanja u prethodnoj godini (2018.) bio svega četiri. Međutim, iz dostupnih podataka se može vidjeti da je tokom 2017. i 2020. godine organizovano samo po jedno kontrolno saslušanje, što je „oborilo“ neslavan rekord koji je Skupština imala u 2012. i 2018. godini, a na koji je i Komisija ukazala.
„Ipak, važnije u odnosu na broj održanih saslušanja je uticaj koji Skupština ostvaruje, kvalitet zaključaka i njijhovo praćenje, a ovdje postoji prostor za unaprjeđenje“, pokazao je izvještaj.
Uticaj političke krize u Crnoj Gori najbolje se može vidjeti baš na primjeru Odbora za evropske integracije.
Iako su skupštinski odbori nastavili sa određenom dinamikom održavanja sjednica, nakon što je dva puta izglasano nepovjerenje Vladi, Odbor za evropske integracije je u potpunosti prekinuo rad u toku tehničkih mandata obiju vlada. Posljednju sjednicu ovaj odbor je održao 27. jula 2022. godine. S druge strane, predsjednik i zaposlene i zaposleni u Sekretarijatu Odbora jesu imali određene aktivnosti.
„U posljednjem Izvještaju o Crnoj Gori, Evropska komisija je istakla da bi parlament trebalo u praksi da pokaže svoju posvećenost EU reformskoj agendi i radi na prevazilaženju duboke polarizacije. Pred 28. sazivom Skupštine Crne Gore je ta šansa, kranje vrijeme je da parlament razumije svoju ulogu, shvati šta je interes svih građanki i građana i počne se ponašati u skladu sa tim, zaključuje se u saopštenju.