Izvještaj obavještajnog odbora britanskog parlamenta o Rusiji nije ponudio dokaze o miješanju Moskve u ključne političke događaje poput referenduma o Bregzitu, ali ipak nudi zabrinjavajuću sliku izloženosti Velike Britanije ruskom uticaju, pišu svjetski mediji.
Ko čuva britansku demokratiju
Rusija je iskoristila informacije kao oružje u okviru opsežnog i dugotrajnog napora da se miješa u britanski politički sistem i posije razdor, što je ignorisalo više vlada u Londonu, piše Njujork tajms (The New York Times), ukazujući na navode u dugoočekivanom izvještaju britanskog parlamenta koji je objavljen u utorak, 21. jula.
Mada se u izvještaju ispituje moguća uloga Rusije u huškanju na sukobe oko nekih od najpolarizujućih političkih borbi u Velikoj Britaniji – uključujući referendume o Bregzitu 2016. i nezavisnosti Škotske 2014. godine – nije izvučen zaključak o uspjehu tih pokušaja, ističe američki list, dodajući da su autori naveli da ne mogu govoriti o efektu ruske kampanje pošto vlada nije podigla uzbunu na te prijetnje uprkos sve većem broju pokazatelja.
Izvještaj parlamentarnog odbora postavlja fundamentalno pitanje ko štiti demokratski sistem Velike Britanije, s odgovorom “niko”, ukazuje Njujork tajms. “Vlada nas je iznevjerila”, rekao je na konferenciji za novinare Kevan Džons (Jones), član parlamenta koji je bio u odboru koji je objavio izvještaj, dodajući da skandal nije što je bilo miješanja, već što “niko nije želio da zna da li je bilo miješanja”.
Izvještaj je zasnovan na tajnim obavještajnim podacima i dokazima nezavisnih stručnjaka, s ciljem da se sumiraju prijetnje koje Rusija predstavlja po Veliku Britaniju i efikasnost kontramjera, navodi Njujork tajms, dodajući da zabrinutost za miješanje i agresivno ponašanje Rusije datira još od smrti bivšeg oficira KGB-a i kritičara Kremlja Aleksandra Litvinjenka koji je u Londonu ubijen radioaktivnim otrovom 2006, poslije čega je britanska istraga zaključila da je ubistvo “vjerovatno odobrio” ruski predsjednik Vladimir Putin.
“Aktivno izbjegavanje”
Članovi britanske vlade su, prema izvještaju odbora za obavještajna i bezbjednosna pitanja, “aktivno izbjegavali” istragu o prijetnji ruskog miješanja u referendum o Bregzitu 2016. uprkos tome što je Velika Britanija jedna od “glavnih zapadnih meta” Kremlja, ukazuje Fajnenšl tajms (The Financial Times).
Izvještaj zaključuje da je bilo mnogo javno dostupnih izvještaja o pokušajima Rusije da utiče na referendume o nezavisnosti Škotske i Bregzitu, ali da britanska vlada nije naložila odgovarajuću istragu o tom pitanju, dok su, kako dodaje list, britanske bezbjednosne službe bile nevoljne da same preduzmu inicijativu.
“Izvještaj otkriva da niko u vladi nije znao da li se Rusija miješala ili nastojala da utiče na (Bregzit) referendum zato što nisu htjeli da znaju”, rekao je Stjuart Hosi (Stewart Hosie) poslanik Škotske nacionalne partije koji je član odbora.
U izvještaju se takođe dovodi u pitanje uloga britanskih špijunskih u agencija, otkrivajući da je MI5 na pitanje o evidenciji o potencijalnoj ulozi Rusije u referendumu, poslao odgovor na samo šest redova, ukazuje britanski list, dodajući da je odbor stavio do znanja da je, čak i ako su se obavještajne službe ustezale da se miješaju u politiku, “ekstremni oprez” MI5 u zaštiti zemlje od neprijateljske aktivnosti tokom referenduma o EU bio “nelogičan”.
Panel je sugerisao da obavještajne službe sada treba da sprovedu retrospektivnu istragu o ruskom pokušaju da utiče na referendum o Bregzitu, dok je vlada, kako piše Fajnenšl tajms, u zvaničnom odgovoru na izvještaj navela da nije potrebna takva istraga, “pošto nije vidjela dokaze o uspešnom miješanju u referendum o EU”.
Optužbe iz redigovanog izvještaja
Izvještaj o Rusiji optužuje vladu da nije ispitala rusko miješanje u britansku politiku, posebno tokom referenduma o EU 2016. godine, ukazuje Gardijan (The Guardian), dodajući da se ni poslije četiri godine ne zna koliki je bio obim miješanja Rusije u referendum o Bregzitu, niti je poznato da li je uticala na njegov ishod.
U izvještaju se navodi da je vlada pokazala “manjak radoznalosti” u vezi s pokušajima Kremlja da se meša u britansku politiku, što je, ocenjuje Gardijan, snažan ukor premijeru Borisu Džonsonu (Johnson) i njegovoj prethodnici na čelu vlade Terezi Mej (Theresa May).
Prema izveštaju, ukazuje britanski list, postoji obilje pokazatelja da su Rusi aktivno nastojali da podriju britansku demokratiju, dok su obavještajne agencije bile svjesne aktivnosti Kremlja u vezi s referendumom o nezavisnosti Škotske, kao i da su upozoreni na hakerske operacije Moskve protiv demokrata u SAD u proleće 2016, ali da prije referenduma o EU nije bilo “procjene prijetnje” koju predstavlja Rusija, čime je glasanje o Bregzitu ostavljeno “nezaštićeno”.
Djelovi izvještaja su redigovani, ali nije jasno da li je to uradila kancelarija premijere ili bezbjednosne službe ili oboje, navodi Gardijan, ukazujući da se sumnja da su djelovi dokumenta obrisani prije iz političkih nego iz bezbjednosnih razloga. Pored toga izvještaj sadrži povjerljivi aneks koji će biti čitan jedino unutar vlade, osim ako ne procuri.
Izvještaj, kako ističe list, otvoreno prikazuje višestruku prirodu ruskih aktivnosti. Spominje ubistvo Litvinjenka 2006. i napad nervnim agensom na bivšeg dvostrukog špijuna Sergeja Skripalja i njegovu ćerku 2018, hakerske napade, upotrebu ruskih državnih medija poput RT-a i Sputnjika, botove i trolove na društvenim mrežama, finansiranje krajnje desnih partija u Evropi, kao i da je Kremlj angažovan u ratu dezinformacijama, koje karakterišu “laži”, proruski narativ i namjerno stvaranje zbrke.
Perionica u Londongradu
Oni koji su se nadali da će izvještaj o Rusiji pružiti svježe dokaze o pokušajima Putina da se miješa u britanski izborni proces vjerovatno će biti razočarani, ocjenjuje londonski Tajms (The Times), ali i konstatuje da izvještaj na 55 stana daje zabrinjavajuću sliku ranjivosti Velike Britanije od države koja vjeruje da je svaki postupak koji šteti Zapadu “fundamentalno dobar za Rusiju”.
Odbor nije pružio nove dokaze o ruskom miješanju u referendume o nezavisnosti Škotske ili Bregzitu, ukazujući da uprkos vjerodostojnim javnim navodima o ruskoj kampanji u vezi s tim izjašnjavanjima, obavještajne agencije tada nisu bile svjesne toga, piše Tajms. Izvještaj navodi da je tek poslije ruskih hakerskih operacija protiv američke Demokratske partije u vrijeme predsjedničkih izbora 2016, vlada u Londonu “zadocnjelo uvidjela nivo prijetnje koji Rusija može predstavljati”.
S druge strane, odbor je predstavio zabrinjavajuću sliku uticaja istaknutih ruskih oligarha, bliskih Putinovom režimu, podvlači Tajms i ukazuje na navode izvještaja da je identifikovano nekoliko pripadnika ruske elite koji su davali donacije političkim partijama i koji imaju “javni profil koji ih stavlja u poziciju da pomažu ruske operacije uticanja”. Posebno je ukazano da neki članovi Doma lordova, bez navođenja imena, imaju poslovne interese povezane s Rusijom ili da rade direktno za ruske kompanije.
Tajms ističe da je u izvješaju upozoreno da su godine prihvatanja ruskog novca u Velikoj Britaniji dale “idealan mehanizam kojim nelegalne finansije mogu biti reciklirane preko, kako se opisuje, londonske ‘perionice'”. Ruski uticaj u Velikoj Britaniji je “nova normalnost” s puno Rusa blisko povezanih s Putinom koji su integrisani u britansku poslovnu i društvenu scenu. Taj nivo integracije, posebno u, kako se navodi u izvještaju, “Londongradu”, znači da mjere koje bi preduzela britanska vlada ne bi bile preventivne već bi se svodile na ograničavanje štete.
Neispunjena očekivanja i “vruć krompir”
Izvještaj nije nešto što su neki očekivali, ali je i dalje osuđujući, ocjenjuje u analizi BBC, ukazujući da su mnogi očekivali da će odbor pružiti odgovor na pitanje da li je bilo ruskog miješanja u političke događaje poput Bregzita.
Umjesto toga, izveštaj navodi da je problem što britanska vlada i špijunske službe nisu ni razmotrile to pitanje, ističe BBC i dodaje da su se britanske obavještajne agencije, makar posljednjih godina, nerado uključivale u bilo šta što bi djelovalo kao “političko” i tretirale pitanje zaštite demokratije kao “vruć krompir”.
U širem kontekstu, ukazuje britanski javni servis, postoje ozbiljna pitanja o neuspjehu Velike Britanije da se suoči sa pitanjem ruskog novca i uticaja.
S druge strane, izvještaj je predstavio sliku Rusije kao moćnog neprijatelja, čime, kako ocjenjuje BBC, Kremlj neće biti previše nesrećan.
Rusija je na britanski izveštaj odgovorila kolektivnim slijeganjem ramenima, dodaje BBC, navodeći da je portparol Kremlja Dmitrij Peskov rekao da se Rusija ne miješa u izbore u drugim zemljama, dok je rusko Ministarstvo spoljnih poslova odbacilo izvještaj kao “rusofobiju”.
Neuspjeli Džonsonov gambit
Izvještaj odbora predat je britanskom premijeru Džonsonu u oktobru prošle godine, ali je britanska vlada tada navela da ne može biti objavljen dok ne bude pregledan zbog pitanja o nacionalnoj bezbjednosti čime je izlazak u javnost nalaza o ruskom miješanju odložen za poslije izbora 12. decembra, ukazuje Asošiejtid pres (Associated Press).
Izvještaj je dalje zadržan odlaganjem imenovanja novih članova u Odboru za obavještavanje i bezbjednost. Džonson je konačno postavio pet konzervativnih poslanika u devetočlani panel u nadi, kako navodi AP, da će za predsjednika odbora biti izabran njegov kandidat koji će blokirati izvještaj.
Gambit je, ocjenjuje agencija, propao kada je odmetnuti konzervativni poslanik izabran za šefa odbora uz podršku opozicionih partija. Opoziciona Laburistička partija je optužila vladu da ne želi da objavi izvještaj zato što bi to dovelo do daljih pitanja o vezama Rusije i tabora za Bregzit na referendumu 2016. koji je Džonson predvodio.
Izvještaj koji pokriva opseg ruske prijetnje u Velikoj Britaniji, uključujući miješanje u izbore, špijunažu i atentate poput neuspjelog pokušaja ubistva bivšeg dvostrukog špijuna Sergeja Skripalja, ukazuje AP, objavljen je nekoliko dana pošto su Velika Britanija, SAD i Kanada optužili hakere povezane s ruskim obavještajnim službama za pokušaje krađe podataka od istraživača koji rade na vakcini za korona virus.