Izvor: Al Jazeera
Druga godina pandemije svjedočila je laganom, ali sigurnom vraćanju svijeta na ranije planirane kolosijeke. Kako su se ekonomije i industrijska proizvodnja oporavljale, tako su napreci u tehnologiji nastavili tamo gdje su stali 2020. godine. Društvene mreže su bile u stalnom centru pažnje, s dobrim ili ne tako dobrim razlozima, napori za zaštitu planete su ponovno dobili na zamahu, došlo je do poremećaja na tržištu tehnoloških divova…
Ipak, svemir je ipak vjerovatno “glavna zvijezda” 2021. godine, kada su tehnološka dostignuća u pitanju, bez obzira da li se radi o turističkim putovanjima ili novim osvajanjima dalekih nebeskih tijela, piše Al Jazeera.
Donosimo pregled nekih od najznačajnijih događaja iz područja tehnologije koji su obilježili godinu iza nas.
Flash Player otišao u penziju
Nakon četvrt stoljeća, legendarni Adobe Flash Player otišao je na “vječiti počinak”. Program koji je “dosadni” internet učinio živopisnim mjestom kakvog ga danas poznajemo i koji je u jednom trenutku bio instaliran na 99 posto računara širom svijeta, od kraja 2020. godine više nema podršku svog tvorca, a od 12. januara 2021. je Adobe onemogućio gledanje videa i animacija u ovom playeru.
Adobe Flash Player je stekao veliku popularnost zahvaljujući tehnologiji, ali i vremenu u kojem se pojavio, sredinom devedesetih godina prošlog stoljeća, a bio je neizostavan dio modernog života.
Ograničenja na TikToku
Društvene mreže sastavni su dio modernog života i stoga nose veliku odgovornost prema svojim korisnicima.
Kineska platforma za postavljanje videosnimaka je u januaru blokirala pristup djeci ispod 13 godina na aplikaciji TikTok i koristit će vještačku inteligenciju da potvrdi godište korisnika, nakon smrti desetogodišnje djevojčice iz Palerma, koja je izvršila samoubistvo vješanjem u “Blackout (onesvješćivanje) izazovu”.
Nakon smrti djevojčice 21. januara, uslijedio je slučaj žene (48) iz Sirakuze na Siciliji, koja je ispitana zbog navodnog podstrekivanja na samoubistvo postavljanjem videosnimka na TikToku, na kojem se vide muškarac i žena kako obmotavaju ljepljivu traku oko usta i nosa, u još jednom “Blackout izazovu”.
Energetsko ostrvo
Sve veća zagađenja širom svijeta podstiču vlade da ulažu u razvoj obnovljivih izvora, kako bi se spasila planeta Zemlja.
Tako je Danska odobrila plan o izgradnji prvog energetskog ostrva u svijetu, u Sjevernom moru, koji će proizvoditi i skladištiti dovoljno zelene energije za potrebe tri miliona evropskih domaćinstava za električnom energijom.
Vještačko ostrvo, koje će biti veličine 18 futbalskih terena, biti povezano sa stotinama vjetroturbina i osiguraće energiju i za domaćinstva, i za industriju.
Plan dolazi uporedo s objavom ambicije Evropske unije o transformaciji elektrosistema koji bi se u roku od 10 godina trebao oslanjati na obnovljivu energiju te jačanju kapaciteta vjetroelektrana.
Sintetički kerozin
U sličnom tonu, napori za zaštitu životne sredine se ulažu i u avioindustriji, jednom od ozbiljnijih zagađivača.
Tako je aviokompanija KLM, zahvaljujući saradnji sa Shellom i holandskim Ministarstvom infrastrukture i upravljanja vodama, realizovala prvi komercijalni putnički let na održivi sintetički kerozin.
Na KLM-ovom putničkom letu od Amsterdama do Madrida korištena je smjesa od 500 litara održivog sintetičkog kerozina, koje je kompanija Shell proizvela u svom razvojnom centru u Amsterdamu.
Kineska svemirska letjelica ušla u Marsovu orbitu
Planeta Mars se ove godine u velikom stilu vratila u modu, a čini se da je svakog mjeseca dolazila značajna vijest iz pravca Crvene planete.
Kineska svemirska letjelica bez posade uspješno je u februaru ušla u Marsovu orbitu 6,5 mjeseci od kako je lansirana sa Zemlje, izvijestila je Kineska nacionalna svemirska agencija (CNSA) o svojoj prvoj nezavisnoj misiji na Crvenu planetu.
Lansirana u julu iz Kine, sonda je ranije poslala na Zemlju prve fotografije snimljene 2,2 miliona kilometara od Marsa.
NASA-in rover Perseverance sletio na Mars
Samo nekoliko dana kasnije, Mars je opet plijenio pažnju javnosti.
NASA-in rover Perservance, najnaprednija astrobiološka laboratorija ikada poslata na drugu planetu, probio se kroz atmosferu Marsa i prizemljio na njegovu površinu.
Time je počela potraga za drevnim tragovima života na Crvenoj planeti.
LG prvi veliki proizvođač koji se povlači s tržišta pametnih telefona
Osim po zdravlje, pandemija je imala ozbiljne posljedice i po poslovanja velikih kompanija, a u nekim slučajevima je ubrzala ekonomske poteze nekih od najvećih tehnoloških giganata.
Tako je objavljeno da je južnokorejski LG Electronics Inc prvi veliki proizvođač pametnih telefona koji će ukinuti taj proizvodni lanac zbog gubitaka nakon što nije uspio pronaći kupca.
Odluka da se povuče ostaviće upražnjeno oko 10 posto tržišta u Sjevernoj Americi gdje je treći po snazi i gdje će se za taj dio tržišta boriti Samsung Electronics i Apple Inc.
NASA potvrdila prvi let helikoptera na Marsu
Američka svemirska agencija potvrdila je ove godine (ponovno) da je i dalje vjerovatno najveći igrač kada je osvajanje svemira u pitanju.
Ova agencija je aprilu saopštila da je uspješno izveden prvi let helikopterom na Marsu, što je i prvi let letjelice s motorom na drugoj planeti.
“Helikopter ‘Ingenuity’ je izveo svoj prvi let, prvi let objekta s motorom na drugoj planeti”, navela je NASA, te dodala da su podaci pokazali da je let bio uspješan.
Rover NASA-e proizveo kisonik na Marsu
Američka svemirska agencija samo nekoliko dana kasnije je nastavila svoj uspješan niz na Marsu, a NASA-in rover Perseverance nastavio je stvarati istoriju. Robotsko vozilo na šest točkova pretvorilo je ugljen dioksid iz Marsove atmosfere u kiseonik što je prvi takav slučaj na drugoj planeti, objavila je svemirska agencija.
Taj proces ne samo da može proizvesti kiseonik koji će budući astronauti moći udisati, nego bi mogao učiniti nepotrebnim izvlačenje ogromnih količina kiseonika iz leda iz Marsove dubine potrebnih raketnom pogonu za povratak.
Muskova raketa Starship konačno uspješno sletjela
Prototip rakete kompanije SpaceX američkog milijardera Elona Muska Starship, uspjela je uspješno sletjeti, nakon četiri neuspješna pokušaja.
Starship je poletio sa lokacije te kompanije u Boca Chicu na jugu američke savezne države Texas i dostigao je planiranu maksimalnu visinu od 10 kilometara, nakon čega je na trenutak lebdio, a zatim se vrhom prema dolje usmjerio nazad ka Zemlji.
Nakon što se vratila u vertikalni položaj, letjelica se mirno spustila, što je predstavljalo ogroman skok u razvoju tehnologija namijenjenih za buduća osvajanja svemira.
Kineska letjelica uspješno sletjela na površinu Marsa
Kina je ove godine nastavila dokazivati da želi veliki dio svemirskog kolača.
Bespilotna kineska svemirska letjelica uspješno je sletjela na površinu Marsa u aprilu, čime je Kina postala druga država nakon SAD-a koja je sletjela na Crvenu planetu.
Svemirska letjelica Tianwen-1 (Nebesko pitanje) sletjela je na južnom dijelu velike ravnice poznate kao Utopia Planitia, “prvi put ostavivši kineski trag na Marsu”, navela je Kina.
Pet tona teška svemirska letjelica lansirana je s južnog kineskog ostrva Hainan u julu prošle godine, a nakon više od šest mjeseci putovanja, Tianwen-1 je u februaru stigao do Crvene planete gdje je od tada bio u orbiti.
IBM predstavio novi kvantni računar
Za velika naučna otkrića potrebna je ogromna procesorska moć i velike brzine računanja, a naredni korak u razvoju predstavljaju kvantni računari.
Tako je Kompanija IBM je predstavila novi i jedan od najmoćnijih evropskih kvantnih računara “Q System One”.
Ovaj kvantni računar smješten je u Ehningenu, 20-ak kilometara jugozapadno od Stuttgarta, u pokrajini Baden-Wurttemberg, a računarom će upravljati njemački istraživački institut Fraunhofer koji je i kupac računara.
Namjena novog kvantnog računara je da pruži kvantni hardverski pristup hiljadama istraživača u Njemačkoj i u Evropi.
EU: Od iduće godine u automobilima obavezna crna kutija
Od iduće godine u svim novim automobilima u Evropskoj uniji biće obavezna crna kutija, a od 2024. imaće je i sva vozila koja se prvi put registruju, objavljeno je u junu.
Crna kutija je uređaj koji bi trebao da otkrije do najsitnijeg detalja sve što se događalo u sekundama prije saobraćajne nesreće.
Takozvana crna kutija bilježi čak 41 podatak koji pomaže u vještačenju.
Rimac preuzima Bugatti, sjedište nove firme u Hrvatskoj
Jedna od najznačajnijih vijesti iz područja autoindustrije dolaze iz naše regije.
U julu je objavljeno da kompanija Mate Rimca postaje većinski vlasnik Bugattija, a kompanija Rimac Automobili postaje Rimac Grupa.
Iz hrvatskog proizvođača električnih automobila su poručili da se radi o “prelomnom događaju u istoriji kompanije”, a potez koji je postao javan opisuju kao “udruživanje s ikonom automobilskih brendova, Bugatti Automobiles, u novu automobilsku i tehnološku kompaniju”.
Za 10 godina Rimac Automobili su napredovali od start-upa i jednog čovjeka u garaži do nove kompanije Bugatti Rimac d.o.o., koju formiraju u saradnji s Porscheom i Volkswagen Group.
Uspješan izlet britanskog milijardera Richarda Bransona u svemir
Godinu iza nas je u velikoj mjeri obilježio početak pravog svemirskog turizma, a sve je krenulo u julu, kada se britanski milijarder Richard Branson uspio visinu od više od 50 milja (više od 80 kilometara) iznad površine zemlje u letjelici Virgin Galactica, te se sigurno vratio na Zemlju, u prvom testnom letu u svemir sa ljudskom posadom.
Branson, jedan od šest zaposlenih kompanije Virgin Galactic, nazvao je taj trenutak početkom nove ere svemirskog turizma, jer ta kompanija, osnovana 2004. godine, već sljedeće godine namjerava početi sa komercijalnim letovima u svemir.
Prva komercijalna implantacija vještačkog srca
Francuska kompanija Carmat u julu je objavila da je prvi put prodala svoje potpuno vještačko srce, poznato pod nazivom Aeson, koje je potom implantirano pacijentu u italijanskoj bolnici u Napulju, čime je utrt put daljnjem komercijalnom razvoju.
Ugradnju potpuno vještačkog srca je izveo kardiohirurg Ciro Maiello u bolničkom centru u Napulju, koji u Italiji prednjači u znanju i iskustvu u vezi primjene vještačkog srca.
Bezosov let u svemir
Osnivač Amazona Jeff Bezos, najbogatija osoba na svijetu, vinuo se u svemir raketom New Shepard svoje kompanije Blue Origin, kao dio posade u sklopu istorijskog suborbitalnog leta koji je prekretnica za početak nove ere privatnih putovanja u svemir.
Bezos i troje članova posade sletjeli su na Zemlju nakon leta koji je trajao 11 minuta.
Svi članovi posade su nekoliko minuta nakon polijetanja ušli u bestežinsko stanje, a odmah zatim krenuli nazad.
Time je, može se reći, svemirski turizam postao stvarnost, iako, zasad, samo za one sa najdubljim džepom.
Pokrenuto najveće svjetsko postrojenje za upijanje CO2 iz atmosfere
Iako su napori za osvajanje svemira hvale vrijedni, zaštita Zemlje i njene okoline je i dalje prioritet.
Stoga je najveće postrojenje na svijetu za apsorpciju ugljen dioksida direktno iz zraka, smješteno na Islandu, počelo s radom u augustu.
Projekat razvoja postrojenja rezultat je zajedničkog rada švajcarskog startupa Climeworks AG, specijalizovanog za apsorbovanje ugljen dioksida direktno iz zraka, i islandske kompanije Carbfix za skladištenje ugljenika.
Postrojenje može usisati do 4.000 tona CO2 godišnje, što je količina koju u godinu dana ispusti gotovo 790 automobila. Prošle je godine globalna emisija CO2 iznosila 31,5 milijardu tona, pokazuju podaci Međunarodne energetske agencije (IEA).
SpaceX odletio u svemir s prvom potpuno civilnom posadom
Raketni brod SpaceX uzletio je septembru s Floride s prvom potpuno civilnom posadom koja je ikad lansirana na let prema Zemljinoj orbiti.
Let SpaceX-a iz svemirskog centra Kennedy na rtu Canaveral unajmio je američki milijarder Jared Isaacman, 38-godišnji osnivač i glavni direktor kompanije za finansijske usluge Shift4 Payment, ujedno i iskusan pilot.
Uz Isaacmana, u letjelici su bile još tri osobe, a ovaj kvartet amaterskih svemirskih putnika mjesecima se pripremao za let.
Instagram utiče na suicidne misli mladih
Procurjeli dokumenti pokazuju da je Facebook najmanje dvije godine držao u tajnosti interne studije o štetnom uticaju njihove aplikacije Instagram na tinejdžerke, dok su rukovodioci Facebooka u javnosti taj problem dosljedno umanjivali i zaobilazili, otkriveno je u septembru.
Instagram, platforma za razmjenu fotografija i videozapisa koja je u vlasništvu Facebooka od 2012. godine, odgovorna je za izazivanje suicidalnih misli kod mladih korisnika, objavili su mediji.
EU napravila ključni korak prema univerzalnom punjaču
Evropska komisija je predložila rješenje za punjenje elektronskih uređaja poput mobilnih telefona i tableta, koji bi svi trebali imati USB ulazni ulaz tipa C, što je ključni korak za konačno uvođenje univerzalnog punjača.
Komisija je predstavila prijedlog izmjene direktive prema kojem bi USB tipa C trebao postati standardni ulaz za punjenje pametnih telefona, tableta, kamera, slušalica, prijenosnih zvučnika i ručnih konzola za video igre.
Jedinstveni ulaz USB-C omogućiće potrošačima da pune uređaje istim punjačem, nezavisno o marki uređaja.
Microsoft predstavio Windows 11
Najnovija verzija Microsoftovog računarskog operativnog sistema Windows 11 od oktobra je dostupna, a mogu je besplatno preuzeti svi korisnici Windowsa 10.
Predstavnik Microsofta, Panos Panay izjavio je kako je posljednja verzija dizajnirana da bude jednostavnija za korisnike.
Prema njegovim riječima, novi sistem neće predstavljati ekstremno odstupanje od onoga na što su ljudi navikli i što im je poznato te će čak i korisnici koji se slabije razumiju u tehnologiju lako izvršiti nadogradnju.
Facebook, Instagram i WhatsApp pod kapom firme Meta
Danas je gotovo nemoguće pobjeći od kompanije Facebook i svega onog što se nalazi u njihovom vlasništvu, a za mnoge je teško i pratiti šta se sve nalazi pod okriljem ove kompanije. Kako bi se to donekle ispravilo, došlo je do određenih promjena u ovom tehnološkom divu.
Izvršni direktor Facebooka Mark Zuckerberg u oktobru predstavio je niz novih koncepata, a najavio je i da će kompanija promijeniti ime u Meta.
Društvena mreža će i dalje zadržati ime, te će od sada firma Meta biti vlasnica tri velika brenda: Facebooka, Instagrama i WhatsAppa.
Rebranding bi mogao biti dio pokušaja da se spasi reputacija Facebooka, te da se firma distancira od brojnih skandala koji su se dogodili u posljednje vrijeme.
NASA lansirala letjelicu za testiranje odbrane od asteroida
Iz svemira Zemlji prijete brojne opasnosti, što se lako da zaključiti iz prošlosti, kada je prije 65 miliona udar asteroida gotovo uništio cijeli život na planeti.
Stoga je NASA u novembru lansirala svemirsku letjelicu u misiji čiji je cilj da pomjeri asteroid kako bi utvrdila može li spasiti Zemlju od mogućeg uništenja u sudaru s drugim svemirskim tijelima.
Svemirska letjelica DART (test preusmjeravanja dvostrukog asteroida) poletjela je iz baze svemirskih snaga Vandenberg na vrhu rakete SpaceX Falcon 9 u sklopu projekta vrijednog 330 miliona dolara i uz zvuke iz filma Armagedon.
Osnivač i čelnik Twittera podnio ostavku
Facebook i TikTok nisu jedine socijalne platforme koje su plijenile pažnju ove godine.
Osnivač i izvršni direktor Twittera Jack Dorsey podnio je krajem novembra ostavku na mjesto prvog čovjeka ove društvene mreže i najavio da će ostati član menadžmenta Twittera najmanje do sljedeće godine.
Tehnološki šef Twittera Parag Agrawal će preuzeti ulogu izvršnog direktora.
“Odlučio sam da napustim Twitter jer vjerujem da je kompanija spremna da krene dalje od svojih osnivača. Moje povjerenje u Paraga kao direktora je veliko. Njegov rad u prethodnih 10 godina je bio transformacijski. Duboko sam mu zahvalan zbog njegovih vještina, srca i duše. Vrijeme je za vodstvo”, saopštio je Dorsey.
NASA-ina sonda u solarnoj atmosferi
Američka svemirska agencija se pobrinula da se ne zaboravi na nju na isteku godine.
Tako je objavila da je NASA-ina solarna sonda Parker postala prva letjelica koja je ušla u solarnu atmosferu.
Sonda je proletjela kroz Sunčevu koronu, gornji sloj atmosfere naše zvijezde, prikupivši tamo čestice i podatke o magnetskima poljima, saopštila je NASA, nazivajući tu prekretnicu “divovskim skokom za solarnu nauku”.
Svemirski teleskop James Webb uspješno lansiran
Svemirski teleskop James Webb krajem decembra je nakon višegodišnjih odgađanja uspješno lansiran iz Francuske Gvajane. Nakon kratke vožnje, pušten je iz rakete u svemir, čime je otvoreno novo doba svemirskih istraživanja.
NASA-in revolucionarni instrument vrijedan devet milijardi dolara poletio je u svemir raketom Ariane 5 iz lansirne baze Evropske svemirske agencije. Instrument težak 6.350 kilograma pušten je iz rakete nakon 26-minutne vožnje u svemir.
Teleskopu James Webb nakon toga treba mjesec dana da se doveze do svog odredišta u solarnoj orbiti otprilike milion i po kilometara od Zemlje, što je gotovo četiri puta dalje od Mjeseca.