I francuskog hemičara i biologa, Luja Pastera, svojevremeno su nazivali “čarobnjačkim naučnikom”, a skepticizam prema vakcinama star je koliko i samo vakcinisanje, piše francuski Istoričar Loran-Anri Vinju sa univerziteta Burgundija u knjizi o antivakserskom pokretu.
„Takvi su pokreti uvijek postojali“, ističe u intervjuu AFP-u Vinju.
Podsjeća da je engleski ljekar Edvard Džener, koji se smatra ocem imunizacije, 1796. svojim postupkom izazvao kontroverzu u ruralnoj Engleskoj.
On je otkrio je da imunitet za velike boginje stvara i vakcinisanjem osobe virusom kravljih boginja iz lezija. Godine 1796. Džener je ubrizgao je inokulum s virusom kravljih boginja u organizam dječaka Džejmsa Fipsa. Inokuliranu tečnost nazvao je vakcinom, a postupak vakcinacijom, od latinske riječi „vacca“ što znači krava.
Vakcinisanje ovakvog tipa uskoro se sprovodilo po cijelom svijetu. U 19. vijeku virus kravljih boginja zamijenjen je virusom vakcinije (Virus vacciniae).
Vakcinija je virus iz iste porodice kao i virus variole i kravljih boginja, ali ipak genetski različit od njih.
Dakle, vakcinacija dječaka je bila uspješna.
Rasprava o vakcinama u ono doba vodila se „isključivo u medicinskim krugovima“, prije nego što je 1853., u skladu s tadašnjim engleskim zakonom uvedena obvezna vakcinacija protiv malih boginja za djecu iz porodica koje su dobijale socijalnu pomoć. Roditelji koji bi odbili da vakcinišu djecu bilo bi im uskraćeno pravo na socijalnu pomoć.
Prvi antivakseri protesti u Leicesteru 1885.
Protiv „takve ucjene“ organizovani su protesti, a najveći su održani 1885. u Lejkesteru i okupili su čak 100.000 ljudi.
Taj, prvi, „antivakserski’ protest u istoriji imao je odjeka. Godine 1906. uvodi se novi zakon kojim se proširuje obaveza vakcinisanja, ali dopušta se da od nje budu izuzeti svi koji potpišu klauzulu o dozivanju svijesti – i danas je na snazi u Ujedinjenom Kraljevstvu.
Protesti su nakon toga održani u više evropskih država i u Americi, doduše rijetko u Francuskoj jer se zakon iz 1902. koji se odnosi na obavezu vakcinisanja rijetko primjenjuje.
„Kontrola je povjerena gradskim upravama koje nisu sklone zamisli o nametanju novčanih kazni građanima koji ne žele da se vakcinišu. Kada je u pitanju obaveza vakcinisanja u školama, učitelji se ne vide kao svojevrsni policajci“, kaže istoričar.
Ali Pasterove kolege ljekari žestoko su mu se usprotivili kad je naučnik 1885. godine razvio vakcinu protiv bjesnila.
„Njegovo postignuće bilo je veoma loše prihvaćeno. Proglasili su ga čarobnjačkim naučnikom“, kaže Vinju.
Ali „Paster je bio uporan i ukazivao je na to da je na sličan način moguće razviti i druge vakcine“, pa i onu protiv pjegavog tifusa, koji prouzrokuju prljavština i nehigijenski uslovi ratovanja. Vakcina protiv pegavog tifusa uveliko se koristila za vrijeme Prvoga svjetskog rata, usprkos „marginalnom protivljenju“.
A onda je pedesetih i šezdesetih godina prošlog vijeka struka priznala vakcinu, naročito kada su naučna istraživanja pokazala kolika je korist od vakcina protiv, na primjer, dječije paralize.
Rad Luja Pastera na mikroorganizmima sačuvao je živote miliona širom svijeta. Razvio je metodu smanjenja efekta bakterija na hranu i piće zagrijavanjem i hlađenjem supstanci, sada poznatom kao pasterizacija, razvio je vakcine protiv bolesti poput antraksa, kolere i bjesnila.
Francuska specifičnost
„Razlike u mišljenjima naročito su došle do izražaja 1960.“ s porastom broja tužbi u SAD zbog nuspojava vakcina.
Godine 1986. sastavljen je spisak nuspojava za koje žrtve mogu da dobiju odštetu. Prvi put u istoriji javno se priznaje da vakcine nekolicini mogu i da naštete, što „sumnju čini legitimnom“, kaže francuski istoričar.
Ista sumnja počela je da se širi Francuskom krajem devedesetih kad je pokrenuto sistemsko vakcinisanje adolescenata protiv hepatitisa B. Ali nedugo nakon toga je prekinuto, tačnije nakon izvještaja o tomu da se vakcina povezuje sa slučajevima ateroskleroze, što nikada nije naučno potvrđeno.
Skepticizam se dodatno pojačao kada je 1998. godine u Velikoj Britaniji naučnik Endrju Vejkfild objavio lažnu studiju, koja je kasnije demantovana, a povezuje vakcinu protiv malih boginja sa razvojem autizma. Vinju podsjeća da je „za samo nekoliko mjeseci broj vakcinisane djece pao na nulu“.
Zbog toga, kaže francuski istoričar, čak i ako broj istinskih antivaksera ne raste, u društvu je sve više skeptičnih kada je u pitanju vakcinacija.
„Oni misle: ha, vakcina…, ne znam ni da li djeluje ni da li mi je zaista potrebna“, kaže Vinju.
„Sve više vakcina protiv bolesti koje se često smatraju benignima, pa se neupućeni zapravo štite od te „eskalacije“ vakcina“.
U Francuskoj je 2009. „lažna pandemija“ gripa tipa A (H1N1) svemu dodala i političku dimenziju.
Nakon upozorenja SZO o nadolazećem opasnom talasu gripa, koji će se na kraju pokazati pretjeranim, vlada naručuje velike količine vakcina. Ali epidemija izostaje.
Suočeni s „mjerom opreza proglašenom uzalud“ mnogi Francuzi smatraju da je riječ o „dogovoru vlasti i farmaceutskog lobija u okviru pokreta protiv velike farmaceutske teorije zavjere“.
Vinju zaključuje da je skepticizam kada su u pitanju vakcine od tada prije svega prerastao „u nepovjerenje“ prema državi.