Koristan je Kremlju, ali i iritira elite. Krajnje je ambiciozan i provokativan. Šef ruske plaćeničke paravojne grupe Vagner, koja se nemilosrdno bori u Ukrajini, pokazuje sve veće političke ambicije stvarajući sebi pritom velike neprijatelje.
Jevgenij Prigožin, koji je dugo živio povučeno, istupio je u javnost prošle jeseni priznavši da je vođa Vagnera. Hvalio se vojnim uspjesima i preuzeo odgovornost za svoje farme trolova i manipulisanje javnim mnijenjem. Istovremeno je bučno stupio na rusku političku scenu. Nikada, po zapadnim analitičarima s kojima je AFP razgovarao, nije neki neslužbeni akter imao toliku važnost u međunarodnom djelovanju Rusije. Ali njegova pozicija je krhka.
“U isto vrijeme ga hvali i demonizuje”
“U isto vrijeme ga hvali i demonizuje, a njegove veze s predsjednikom Vladimirom Putinom predmet su svih mogućih fantazija”, istakla je Tatjana Stanovaja, stručnjakinja za Rusiju pri američkoj fondaciji Carnegie za međunarodni mir. Svaki njegov uspjeh najavljuje mu sjajnu budućnost, svaki neuspjeh neminovni pad, ali “zasada ništa od toga nije realistično”, rekla je.
Sve kod tog poslovnog čovjeka izaziva podjele. Njegov impresivni fizički izgled, njegove crne oči i ćelava glava, njegova kriminalna prošlost – proveo je devet godina u zatvoru zbog krađe i prevare – i njegovi verbalni ispadi.
“On je ono što se naziva ‘nasilnim preduzetnikom’, osoba koja potiče iz kriminalnog miljea i koja se oduvijek borila za svoje interese verbalnim i fizičkim nasiljem”, rekao je Maxime Audinet iz Instituta za strateška istraživanja vojne škole u Parizu (IRSEM).
Poslije Putina
A njegovi su interesi nesumnjivo zakoračili u političku sferu.
“On nastoji da se pozicionira na nacionalističko-populističkom spektru, koji razdiru žestoki obračuni od smrti Vladimira Žirinovskog, istorijskog vođe ultranacionalističke Liberalno-demokratske stranke (LDPR), koji je umro u aprilu 2022.”, rekao je Maxime Audinet.
“Taj dio ruskog političkog spektra potencijalno jako obećava kad Putina više ne bude”. Prigožin je negirao da želi da osnuje pokret, ali zauzima mjesto koje ne odgovara nužno njegovom stvarnom uticaju jer ima tek indirektni pristup gazdi u Kremlju, s kojim nije direktno sarađivao i kome nikada nije bio prijatelj.
“Možda mu je Putin dao otvorene ruke u njegovom domenu odgovornosti… ali izvan toga, nema političku zaštitu”, rekla je Stanovaja.
“Ne pripada prvom krugu Putinovog režima. No moguće je da mu njegov sve gori glas udari u glavu. Uprkos njegovom neslužbenom statusu, bivši gangster iz Lenjingrada postao je nezaobilazan akter”, složio se Maxime Audinet.
Vagner je zaista postigao stvarne vojne uspjehe u Ukrajini i napreduje u Africi: grupa se pozicionirala u Centralnoafričkoj Republici i u Maliju premda službeno Bamako to ne priznaje. Vagnera ima i u Mozambiku i u Burkini Faso.
Sistemska svađa s vojskom
Prigožin neizbježno stiče puno neprijatelja. Dopušta sebi, naime, da često kritikuje vojsku, glavni štab i ministra odbrane Sergeja Šojgua. Ovaj nedjelje je tako pozvao Ruse da pritisnu vojsku da mu da municiju za njegove ljude.
“Granate, ima ih. Ali politikanti, bitange, smeća moraju potpisati” pošiljke, rekao je. Peter Rough sa Hudsonovog instituta u Vašingtonu rekao je da “Prigožin omogućava Putinu da preko treće strane izrazi nezadovoljstvo” vojskom, koja se muči u Ukrajini već godinu dana. Po njemu, Prigožin nesumnjivo dobija finansijsku podršku ruske države.
No “njegov sukob s ministarstvom odbrane je sistemski. Od države dobija velike iznose, na štetu vojske”, istakao je ruski istraživački novinar portala Dossier Center, Denis Korotkov. “Nema prijatelja i gotovo nema saveznika u vojsci”, rekao je, ocijenivši da njegova izjava od srijede pokazuje da “ne postoji direktna komunikacijska linija s Putinom ili je ona prekinuta”.
Regrutujući nekoliko sedmica plaćenike u zatvorima, privukao je osude pravosuđa. I počinje biti pod lupom obavještajnih službi. Prigožin se sve usudi. “No njegovi odnosi s državnom su neformalni i prema tome krhki i mogli bi se prekinuti bez prethodnog upozorenja”, smatra Stanovaja.
Peter Rough se slaže: “Ono što važi danas ne mora sutra. Nije moguće predvidjeti ishod borbi za vlast u Rusiji.”