Priredio: V.J.
Letonski parlament (Saeima) juče je usvojio u konačnom čitanju amandmane na Zakon o Letonskoj pravoslavnoj crkvi, a kojima ona postaje nezavisna. Do sada je Crkva u Letoniji djelovala kao samoupravni ogranak Moskovske patrijaršije (vidi linkove dolje).
Zakon sada nalaže da Letonska pravoslavna crkva, sve njezine episkopije i ustanove, moraju biti potpuno nezavisne od bilo koje crkve izvan Letonije. Drugim riječima, utvrđuje se autokefalni status te Crkve i da njom upravlja crkveni poglavar koji je nezavisan od vanjskih crkvenih vlasti.
Takođe, normirano je da o imenovanju ili razrješenju crkvenoga poglavara — mitropolita u prijestonici Rigi, te drugih episkopa, Letonska pravoslavna crkva obavještava kancelariju predśednika države. Nakon toga, kancelarija će promjene objaviti u službenome listu.
U napomeni uz odobrene amandmane su prezentovane mogućnosti da se utvrdi da li osoba kandidovana za službu u Crkvi ispunjava uslove drugih propisa i interesa nacionalne bezbjednosti Letonije.
Letonska pravoslavna crkva je obavezana da do 1. oktobra o.g. dostavi podatke o postojećem poglavaru Crkve i episkopatu kancelariji Predśednika Letonije. Takođe, Letonska crkva će do 31. oktobra morati da reorganizuje svoj ustav u skladu s izmjenama zakona.
U komentaru parlamenta Letonije na izmjene zakona saopštava se da je Ruska pravoslavna crkva, dugo vremena, a posebno nakon ruske invazije na Ukrajinu, na upravljačkoj i svešteničkoj razini, opravdavala rat, rusku agresiju i nasilje nad ukrajinskim narodom te veličala počinjene ratne zločine ruskih snaga u Ukrajini.
Već duže vrijeme, navodi se, retorika Ruske pravoslavne crkve, ide u prilog propagandi Kremlja, koja dovodi u pitanje državnost Ukrajine, njezinu nezavisnost. Slična su stajališta izražena i o drugim zemljama koje graniče s Rusijom, što neposredno utiče na interese nacionalne bezbjednosti Letonije.
Autori amandmana takođe naglašavaju da promjene nijesu miješanje u doktrinu vjere ili druge aspekte crkvenih kanona.
Letonska pravoslavna crkva je, tvrdi se, obaviještena o pripremama izmjenama zakona, ali se dosad nije javno oglašavala.
Na čelu samoupravne jurisdikcije u Letoniji je mitropolit Aleksandar Kudrjašovs, ili Kudrjašov, koji se deklariše kao etnički Rus. On nije decidno osudio Rusiju za agresiju na Ukrajinu.
„Rat je besmisleni i strašni grijeh. Ne bismo sada trebali raspirivati mržnju među stanovnicima Letonije. Mi rusofoni u Letoniji, Rusi, nijesmo odgovorni za ono što rade druge vlade”, kazao je proljetos Aleksandar.
Prema vjerskome analitičaru iz Letonije, Rinaldsu Gulbisu, ove mitropolitove izjave su „diplomatske”. Objašnjava da lokalna pravoslavna zajednica ne može ulaziti u značajnije sukobe s Moskvom, jer postoji jaka vertikala vlasti. Gulbis je tvrdio da mitropolit Aleksandar nikako nije omiljeni podređeni moskovskoga patrijarha Kirila Gundjajeva:
„Mitropolit Aleksandar je pro-letonski nastrojen i lojalan državi Letoniji, što je i dokazao, te je pokušao izgraditi svoju jurisdikciju prema jedinstvenoj strukturi”.
U Ministarstvu vanjskih poslova Rusije juče su saopštili da usvajanje amandmana na zakon o Letonskoj pravoslavnoj crkvi „neće proći bez posljedica”. Letonija je s iste adrese optužena za „rusofobiju”.
Savjetnik Patrijarha moskovskoga i cijele Rusije, protojerej Nikolaj Balašov, ocijenio je za „Sputnjik” da jučerašnji događaj u Letoniji predstavlja „bezumno protivustavno zadiranje sekularne države u poslove Crkve”.
Za konačan status tj. eventualno kanonsko priznanje autokefalije ili autonomije Letonske pravoslavne crkve mjerodavna je Vaseljenska patrijaršija.
Nadležnost Moskovske patrijaršije od strane Vaseljenske patrijaršije se priznaje isključivo unutar granica Ruske Federacije.
Letonsku pravoslavnu crkvu (Latvijas Pareizticīgā Baznīca) de facto je djelimično priznao kao nezavisnu 1921. godine patrijarh moskovski Tihon Belavin, kada je Letonija, nekada dio Ruske carevine, proglasila nezavisnost. Tihon, Sinod i Viši crkveni savjet Moskovske patrijaršije su Crkvi u Letoniji tada uvažili „внутреннюю самостоятельность”, tj. „unutrašnju samostalnost”.
Međutim, Letoniju je 1940. okupirao komunistički SSSR, a Letonska crkva je uključena u Rusku pravoslavnu crkvu.
Samoupravna jurisdikcija unutar Moskovske patrijaršije mitropolitu u letonskoj prijestonici Rigi je priznata 1990. godine, nakon što je Letonija proglasila (obnovila) svoju državnu nezvisnost, napuštajući SSSR.
Sadašnji mitropolit u Rigi, Aleksandar, star 82 godine — koji je rođen u Letoniji — postavljen je 1990. iz Moskve, odlukom Ruske crkve. Većina bogosluženja u Letonskoj crkvi je na letonskom jeziku.
Letonija sada ima oko dva miliona stanovnika. Prema zvaničnim podacima, pravoslavci čine 370.000 ili 18% stanovništva Letonije i treća su po veličini vjerska zajednica; najveća zajednica, sa oko 700.000 vjernika su luterani, slijede katolici kojiih ima 500.000.
Etnički Letonci čine 62,10% stanovništva, a druga po veličini etnička zajednica su Rusi — 26,9%.